ANS

Volgens de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) zijn de plannen van de regering voor komend jaar 'drie keer niks voor studenten'. Vanmiddag werd de rijksbegroting voor komend jaar bekend gemaakt. In de Ridderzaal sprak koning Willem-Alexander maar amper over het onderwijs en ook in de begroting van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap staan geen opvallende dingen. Hieronder staan een aantal reacties verzameld. De begroting is hier te vinden. De reactie van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) op de bekendgemaakte begroting is duidelijk. LSVb-voorzitter Jorien Janssen: 'Studenten gaan met dit kabinet een zeer onzekere toekomst tegemoet. Voor hen is deze begroting drie keer niks.' De LSVb is teleurgesteld in de Miljoenennota en Rijksbegroting die op Prinsjesdag zijn gepresenteerd. Studenten worden geconfronteerd met bezuinigingen: investeringen in het hoger onderwijs blijven wederom uit, de afschaffing van de basisbeurs en ov-studentenkaart wordt doorgezet en onduidelijkheid over de huurprijs voor studentenkamers blijft bestaan. De reactie van de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU) is ook niet vrolijk: VSNU-voorzitter Karl Dittrich: ‘Wij constateren dat er per saldo geen extra investeringen in wetenschappelijk onderwijs en onderzoek worden gedaan. Ondanks dit gegeven blijven universiteiten zich inzetten voor het verbeteren van het studiesucces, profilering en de internationale concurrentiepositie.'

 

Dat zegt D66. De partij wil dat Nederlandse studentenraden zeggenschap over de begroting van hun onderwijsinstelling krijgen. Tot nu toe mogen ze daar slechts over adviseren. De democraten willen het wetsvoorstel deze week inbrengen tijdens het Kamerdebat over de begroting van het ministerie van Onderwijs. Naar alle waarschijnlijkheid is er een meerderheid voor het plan te vinden en mogen universiteiten niet langer zonder de toestemming van studenten hun centen uitgeven. Patrick Verleg, voorzitter van de Universitaire Studentenraad (USR), is tevreden met deze landelijke ontwikkeling, maar geeft aan dat voor de RU andere regels gelden. Onze alma mater is vanwege haar katholieke achtergrond geen publieke instelling en kan daardoor sommige wetgeving ontduiken. 'Wij hebben als USR in tegenstelling tot andere universiteiten nu geen adviesrecht', legt Verleg uit. Pas als de precieze inhoud van het wetsvoorstel duidelijk is, kan worden bepaald of de mogelijkheden van de USR worden uitgebreid. Er kan alsnog een bepaling komen die geldt voor iedere universiteit, maar waarschijnlijker is dat het wetsvoorstel slechts aanleiding zal zijn voor de USR om met het College van Bestuur (CvB) in gesprek te gaan over uitbreiding van zijn rechten wat betreft de begroting. 'Ik hoop eigenlijk dat wij net als op andere universiteiten instemmingsrecht krijgen. We gaan in ieder geval om tafel met het CvB om te kijken of we onze huidige rechten kunnen uitbreiden', aldus Verleg.

 

De Europese Commissie (EC) heeft het voornemen om 80 miljard euro beschikbaar te stellen voor onderzoek en innovatie in de periode 2014-2020. Dat is maar liefst 30 miljard meer dan de vorige begroting over de jaren 2007-2013. Het pakket aan maatregelen is gepresenteerd onder de naam 'Horizon 2020' en brengt alle Europese uitgaven voor onderzoek en innovatie onder één dak. Dit moet ervoor zorgen dat er minder administratieve rompslomp komt en dat het wetenschappelijk onderzoek en innovatie nog beter aansluit op het bedrijfsleven. De Europese onderzoeksraad ECR, die gaat over het vergeven van beurzen aan toponderzoek, krijgt 13,2 miljard extra tot haar beschikking, wat een stijging van 77 procent inhoudt ten opzichte van de huidige begroting. Juist dat voorstel van de EC is koren op de molen van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en staatssecretaris Zijlstra van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Nederland is namelijk goed in het binnenhalen van dergelijke subsidies, omdat in ons land de onderzoeksgelden op dezelfde manier worden toegewezen als door de ECR. Onderzoekers doen in Nederland een aanvraag bij de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, waarbij een panel van deskundigen bekijkt of er daadwerkelijk steun komt. Mede door de ervaring met dit systeem wisten Nederlandse wetenschappers de laatste jaren veel geld weg te slepen uit Brussel. Of de stijging van de onderzoeksuitgaven er daadwerkelijk komt, is nog niet duidelijk. Het voorstel moet nog worden goedgekeurd door de lidstaten en het Europees Parlement. De verwachting is dat er tegen het einde van 2013 een beslissing valt over de begroting.

 

Afgelopen weken was het spannend in politiek Den Haag, de oppositie onderhandelde met de regering over de begroting voor 2014. Vlak voor het weekend kwamen de onderhandelaars er uit en lag er een akkoord. Voor het hoger onderwijs ziet het akkoord er op het eerste gezicht positief uit. In 2014 en 2015 wordt er in het hele onderwijs 650 miljoen geïnvesteerd. Vanaf 2016 wordt er structureel 600 miljoen geïnvesteerd. Maar wie gaan daar van profiteren? En wat betekent dit nu eigenlijk? Er zijn nog geen details bekend, de investeringen voor 2014 zijn het meest concreet: er komt 650 miljoen euro beschikbaar voor de 'lumpsum' van het primair- en voortgezet onderwijs, MBO en hoger onderwijs. Onderwijsinstellingen krijgen van de Rijksoverheid namelijk elk jaar één budget voor materiële en personele kosten, dat is de lumpsumfinanciering. Onderwijsinstellingen bepalen zelf hoe ze dit bedrag besteden. De 650 miljoen die voor 2014 gepland staat, wordt al in 2013 uitgegeven. Welk deel het hoger onderwijs hier van krijgt, is nog niet bekend. Structureel is er 175 miljoen euro extra beschikbaar voor de lumpsumfinanciering. Toch is het opmerkelijk dat er nu geld vrij komt voor de lumpsumfinanciering: in het 'Lenteakkoord' van afgelopen april, is juist afgesproken dat de lumpsum met 232 miljoen euro structureel wordt gekort. Verder wordt er vanaf 2015 geïnvesteerd in onderzoek en innovatie: een structureel bedrag van 100 miljoen euro is hiermee gemoeid. Wel staat daar tegenover dat academische ziekenhuizen, dus ook het Radboudumc, geld moeten inleveren. Structureel krijgen zij 73 miljoen euro minder. Dit moet opgevangen worden door het verbeteren van de efficiency van academische ziekenhuizen. Waar het geld voor de investeringen vandaan komt is nog onduidelijk en met dit nieuwe akkoord is er ook nog geen zekerheid over het leenstelsel en de afschaffing van de OV-kaart. Verder lijkt het, in ieder geval voor het hoger onderwijs, er op dat er alleen wordt geschoven met geld. Het hele overzicht van de investeringen is hier te vinden.

 

Met de komst van het leenstelsel zouden studenten meer inzicht moeten krijgen in de begroting van de universiteit: waar gaan de centen van studenten naartoe? Met het leenstelsel is ook het instemmingsrecht op de begroting op hoofdlijnen door de Universitaire Studentenraad vastgelegd, waardoor studenten via de medezeggenschap meer invloed op onderwijs krijgen. Omdat de RU een bijzondere universiteit is, hoeft de RU zich echter niet aan deze nieuwe regel te houden. Volgens USR-voorzitter Mark Vlek de Coningh moet de RU zwaarwegende argumenten hebben om zich niet aan de nieuwe bepaling te houden. Wat dit precies gaat betekenen voor de rechten van de Nijmeegse medezeggenschap, heeft de USR nog niet gepeild. 'Het leenstelsel is gisteren ingestemd, het wordt nu tijd om met het College van Bestuur om tafel te gaan zitten.' Volgens Vlek de Coningh zou het goed zijn om op meer punten instemming te krijgen, maar dit mag niet ten koste gaan van andere extra's die de medezeggenschap heeft gekregen. Zo mogen op de RU de Facultaire Studentenraden meer zeggen over de Onderwijs- en Examenregeling dan de andere universiteiten, wat kan doordat de RU een bijzondere universiteit is. Bijzonder zijn heeft daarom ook voordelen. 'Je moet je strijd kiezen.' Of het College van Bestuur wil afwijken van de regeling als bijzondere universiteit is volgens de persvoorlichter van de RU, Martijn Gerritsen, nog niet bekend.

 

Met de komst van het leenstelsel zouden studenten instemming krijgen op de begroting. Of de Universitaire Studentenraad (USR) dit in Nijmegen ook zou krijgen, bleef in eerste instantie onduidelijk. Vandaag gaf het College van Bestuur (CvB) tijdens de Gezamenlijke Vergadering (GV) aan geen uitzondering aan te vragen op de regel, waardoor ook de USR volgend jaar mag stemmen over een deel van de begroting. Omdat Nijmegen een bijzondere universiteit is door haar katholieke karakter, mag zij afwijken van landelijke regels voor universiteiten. Zo ook van Jet Bussemakers regel om studenten in ruil voor hun studiefinanciering instemming te geven op de begroting. Het adviesrecht wordt dus bij dezen omgezet in instemmingsrecht. Mark Vlek de Coningh, voorzitter van de USR, rekende al op een toezegging van het CvB, maar ziet de bevestiging tijdens de GV wel als een overwinning. Hij geeft aan dat de USR nu gaat kijken naar hoe de hoofdlijnen van het instemmingsrecht zullen worden ingevuld.

 

Van de totale extra investeringen in het onderwijs, gaat er slechts een kleine 13 procent naar het Hoger Onderwijs. De investeringen uit het onlangs gesloten begrotingsakkoord tussen VVD, PvdA, D66, Christenunie en de SGP komen vooral ten goede aan het primair, voortgezet en middelbaar onderwijs. Dat blijkt uit een document (.pdf) dat is opgesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het Hoger Onderwijs hoeft alleen maar wat extra geld voor de lumpsum te verwachten. Onderwijsinstellingen krijgen van de Rijksoverheid namelijk elk jaar één budget voor materiële en personele kosten, dat is de lumpsumfinanciering. Onderwijsinstellingen bepalen zelf hoe ze dit bedrag besteden. In 2014 is hier het meeste geld voor beschikbaar: 650 miljoen euro, het Hoger Onderwijs krijgt daar 158,6 miljoen euro van. In de drie jaar daarna kunnen hogescholen en universiteiten in totaal een zelfde bedrag verwachten. Voor alleen het primair onderwijs is er in 2014 al 234,6 miljoen extra beschikbaar voor de lumpsum. Tot aan 2017 wordt er in totaal 2,5 miljard extra geïnvesteerd in het onderwijs, het Hoger Onderwijs krijgt hier een schamele 13 procent van. Wel komt er een klein beetje extra geld voor onderzoek en innovatie: in drie jaar tijd is daar 300 miljoen euro voor over, maar het is onduidelijk hoe dit geld wordt besteed. Tegelijkertijd moeten onderwijsinstellingen, dus ook hogescholen en universiteiten, geld inleveren. Omdat de overheid wil dat er efficiënter wordt gewerkt, krijgen het HBO en WO 90 miljoen euro minder. Daar bovenop komt ook nog eens een recent aangekondigde prijsbijstelling: academische ziekenhuizen krijgen door het onlangs gesloten akkoord 73 miljoen euro minder. Ook daar moet er efficiënter worden gewerkt. Het leek zo'n mooi begrotingsakkoord, maar het valt erg tegen. In vier jaar tijd komt er amper 160 miljoen extra geld bij voor het Hoger Onderwijs.

 

Afgelopen week werd er op de Europese topin Brussel overlegd over een nieuwe EU-begroting voor de jaren 2014 tot en met 2020. Hierbij wordt het totale budget van de Europese Unie vastgesteld, evenals de verdeling van dit budget over de verschillende posten, waaronder ook de portefeuille van Onderzoek, innovatie en wetenschap. Met een nieuwe begroting wordt ook duidelijk wat  er met de Erasmus-beursgaat gebeuren. Helaas is er geen overeenstemming bereikt tussen de regeringsleiders. De Europese Commissie kwam met een voorstel voor een begroting van ruim 1000 miljard euro. Dit betekent een uitbreiding van het budget ten opzichte van vorige jaren. Met name Groot-Brittannië, Nederland en Finland zijn hier fel op tegen. Zij vinden het onacceptabel om meer te investeren in de Europese Unie terwijl er volgens de regels opgelegd door diezelfde Unie moet worden bezuinigd op de nationale begrotingen. De Franse president Francois Hollande verklaarde dat Frankrijk het opneemt voor de netto-ontvangers, de armere landen van de Europese Unie. Deze landen zijn gebaat bij een vergroting van het Europese budget. Ook hecht hij veel belang aan de subsidiëring van de landbouwsector. Nederland wil juist een moderne en sobere EU-begroting met veel aandacht voor onderzoek en innovatie. Op de top bestond de dreiging dat Groot-Brittannië zou opstappen uit de Europese Unie. De standpunten van de conservatieve Britse premier David Cameron zouden te ver af liggen van de posities van de regeringsleiders van de twee andere cruciale landen Duitsland en Frankrijk. Door de ver uiteenlopende posities is er tot nu toe geen akkoord bereikt. Begin 2013 starten er nieuwe onderhandelingen.

 

Gisteren is de Rijksbegroting voor 2015 gepresenteerd. De raming laat niet veel nieuws onder de zon zien en de beloofde extra investeringen in het hoger onderwijs vallen tegen. De begroting lag eigenlijk al op straat, omdat deze gebaseerd is op eerder gesloten akkoorden. Het grootste nieuws van Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, is de HO-tour die in het najaar van 2014 van start gaat. De afschaffing van de basisbeurs gaat de komende jaren ook geen extra geld opleveren. Sterker nog: hogescholen en universiteiten mogen de komende drie jaar zelf 200 miljoen per jaar inleggen. Harde afspraken over deze investering zijn er niet. De landelijke studentenvakbonden zijn teleurgesteld in de nieuwe begroting. De LSVb laat gefrustreerd weten dat de basisbeurs verdwijnt, maar dat er geen cent extra in onderwijs wordt gestoken. Het Interstedelijk Studenten Overleg vindt daarnaast dat het voor de studenten die meer moeten betalen helder moet zijn wat zij hiervoor terugkrijgen. Onderzoek en innovatie kunnen wel rekenen op extra investeringen, voor innovatie wordt zelfs honderd miljoen euro per jaar meer uitgetrokken. Ook wordt in de nieuwe Rijksbegroting geld uitgetrokken voor een experiment met flexibel deeltijdonderwijs, hier komt negen miljoen voor vrij.