Man, vrouw, vreer

vreer Verkerke is genderactivist en voorlichter van transgenderrechten. Zhij identificeert zich niet met het mannelijke of vrouwelijke geslacht. ‘Zoals de wind waait, waait mijn gender.’

Tekst:Tijs Sikma
Foto's:Guusje van den Ouweland

Dit artikel verscheen eerder in de juni-ANS

Ik ging ooit een keer naar het toilet in een café op het Leidseplein in Amsterdam en toen probeerde de barman mij uit het toilet te slepen. “Dat is de verkeerde plee!” Vervolgens bleef hij aan een vriend van mij vragen “Uw vriend, wat is dat eigenlijk? Een man of een vrouw?”, waarop mijn vriend zei “Dat is een goede vraag, daar heb ik nooit over nagedacht”. Ik ben vreer voor hem, of ik vrouw of man ben, dat is niet relevant.’

vreer Verkerke (52) heeft een baard, geeft een stevige hand en vertelt stoere verhalen, maar draagt ook lippenstift en oorbellen. vreer is namelijk geen man, maar ook geen vrouw. De naam vreer (opzettelijk geschreven met een kleine v, omdat vreer identiteit niet belangrijk vindt) is dan ook een samentrekking tussen ‘vrouw’ en ‘heer’. In plaats van met ‘hij/zij’ of ‘hem/haar’, wil de opvallende genderactivist met ‘zhij’ en ‘zhaar’ worden aangeduid. vreer is actief op het gebied van mensenrechten en educatie over transgender - mannen of vrouwen die zich met het andere geslacht identificeren - en interseks - mensen van wie het lichaam fysiek zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken vertoont. Daarnaast houdt zhij zich bezig met het veranderen van de beginselen van de internationale transgenderzorg. vreer vindt het onderscheid man/vrouw voor zichzelf niet relevant, maar zhij is wel fel gekant tegen de alomtegenwoordigheid van deze indeling in onze samenleving.

Dat bijna alles in onze maatschappij is ingedeeld invreerhandengroot de categorie man of vrouw - van toiletten en kleding tot kinderspeelgoed - zorgt er volgens vreer voor dat mensen worden buitengesloten die zich niet kunnen of willen identificeren met deze indeling en de bijbehorende normen. Concreet betekent dit dat je als transgender door een boze barman uit een toilet kan worden gebonjourd. vreer vertelt vanuit zhaar persoonlijke ervaring over de moeilijkheden waar transgenders tegenaan lopen.

Transformatie
De kleurrijke vreer identificeert zhaar gender als ‘vreer’. Deze vondst is de uitkomst van een lange zoektocht. ‘Ik heb altijd wel gedacht “zoals ik hoor te zijn, ben ik niet”. Bij mijn geboorte is mij het mannelijke geslacht toegekend. Rond mijn tiende wilde ik meer met meisjes omgaan. Dat kon niet omdat je toen van elkaar werd gescheiden op school.’ vreer groeide desalniettemin op in een omgeving die zhaar keuzes accepteerde. Glimlachend vertelt zhij over zhaar jonge jaren. ‘Toen ik een jaar of 25 was, is de plaatselijke dominee in Haarlem van man naar vrouw veranderd. Mijn ouders gingen veel met haar om en dus was de schrik voor hen minder groot toen ik later besloot hetzelfde te doen.’

Toch identificeerde vreer zich niet als heteroseksuele vrouw. ‘Op de universiteit wist ik nog niet hoe ik mijn gender en seksualiteit moest definiëren. Ik heb daarna homoseksuele en heteroseksuele relaties gehad en mezelf een tijd als bi geïdentificeerd. Nu ben ik gewoon queer, dit is een parapluterm voor mensen die zich niet als man of vrouw willen identificeren.’ Bij vreers transformaties kwam veel medische poespas kijken: ‘Ik ben in mijn leven meerdere keren geswitcht van hormonen, dat is lichamelijk best heftig. Je gaat op andere manieren reageren. Ik ben geboren met testosteron in mijn lijf, toen heb ik een tijdje medicijnen gebruikt die de aanmaak hiervan blokkeren. Daarna ben ik overgestapt op oestrogenen. Een tijd was dat heerlijk, maar op een gegeven moment paste dat niet bij mij. Op het moment dat ik daarmee stopte, maakte ik zelf ook geen hormonen meer aan, waardoor ik in korte tijd alle verschijnselen van de overgang kreeg. Dat was echt niet fijn. Daarna ben ik naar iets op zoek gegaan wat een androgene werking heeft.’

Whatever
Als vreer wordt ondervraagd over de moeilijkheden die zhij zelf meemaakte vanwege zhaar gender, reageert zhij stoer en soms bijna cynisch. De activist wil niet als slachtoffer worden afgeschilderd. ‘Ik merk wel dat ik moeite heb met het vinden van een baan. Als transgender ben je minder gewapend tegen de rest van de wereld, omdat je geen standaardleven leidt. Ik loop vaak tegen bureaucratische problemen aan, omdat ik weiger mijn gender vast te leggen. Daarnaast ken ik niemand meer van voor mijn transitie, behalve mijn broer en mijn ouders’, vertelt zhij op onverschillige toon. ‘Ik ben op straat ook wel eens lastig gevallen. In Parijs wilde een dronken kerel weten of een vriendin en ik echt vrouw waren. Ik had hem harder moeten slaan, want hij kwam steeds weer overeind. Ik word ook vaak voor homo uitgescholden. Whatever. Strijd maakt je sterker. Je gaat dood, of je wordt sterker.’

vreerkijkt

Cisgenders zijn de norm
De maatschappij is volgens vreer zwaar cisseksistisch, dat betekent dat mannelijkheid en vrouwelijkheid de norm zijn.Transgender staat als genderdysforie vermeldt in de nieuwste DSM, het handboek voor de diagnose van psychiatrische stoornissen, vermeld. Dit is volgens vreer een duidelijk voorbeeld van een manier waarop transgenders systematisch in de maatschappij worden buitengesloten. Ook in Nederland krijgen transgenders de medicijnen die ze willen, zoals bepaalde hormonen om van geslacht te kunnen veranderen, alleen vergoed als bij hen de stoornis genderdysforie is vastgesteld. ‘Dat je die medicijnen krijgt vergoed is goed, maar de manier waarop is verkeerd. Ik heb geen geestelijke stoornis omdat ik transgender ben.’

Nonchalant naar achteren leunend, met een witbiertje binnen handbereik, breidt vreer zhaar beklag uit naar de medische wereld. Een ‘abnormaal’ geslacht - niet mannelijk of vrouwelijk - wordt na de geboorte meestal weggehaald of er worden tijdens de zwangerschap bij de baby extra hormonen toegediend, waardoor deze zich ‘normaal’ ontwikkelt. ‘Je lichaam wordt ‘gefikst’ naar een standaard. Een kind zou zich op een manier moeten kunnen ontwikkelen die het zelf wil’, aldus vreer. Dergelijke ingrepen zouden volgens vreer alleen mogen worden gedaan wanneer kinderen anders niet goed lichamelijk kunnen functioneren of wanneer de gezondheid van het kind wordt bedreigd. Dat sommige van deze baby’s zonder ingrepen later minder gemakkelijk zelf nakomelingen kunnen krijgen, is volgens vreer geen goed argument. ‘We moeten af van het vruchtbaarheidsideaal en van het idee dat alles maakbaar is. Veel ouders hebben niet de vrijheid hierover een goede keuze te maken, want ze zijn niet goed geïnformeerd’.

Transgenders worden volgens vreer niet alleen in de psychiatrie en de gezondheidszorg onmenselijk behandeld, ook op de arbeidsmarkt wordt de groep systematisch gediscrimineerd. ‘90 procent van de transgenders is in Nederland werkloos of werkt onder diens niveau. Ze zijn vaak bang om ontslagen te worden, als ze zichzelf te veel op het werk als transgender zichtbaar maken.’ vreer is daarom voorstander van een quotum van transgenders op de arbeidsmarkt.

Gender-indoctrinatie vreerstaat
Verschillende wetenschappelijke onderzoeken lijken aan te tonen dat transgender is aangeboren en dat het aan te wijzen is in het brein. De neurobioloog Dick Swaab vond kleine verschillen tussen de hersenen van transgenders en ‘gewone’ mensen. vreer heeft echter geen goed woord over voor het werk van deze wetenschapper: ‘Dick Swaab is een prima neurowetenschapper, maar van transgenders heeft die man geen kaas gegeten. Zijn onderzoek is bovendien nooit succesvol herhaald’, wuift vreer het onderzoek van Swaab weg. Volgens vreer is het man/vrouw-onderscheid een sociale constructie. ‘Van kinds af aan ben je in instituties gejast die een duidelijk onderscheid maken tussen man en vrouw’, legt zhij druk gebarend uit. ‘Je wordt tot vrouw/man geïndoctrineerd. De hele maatschappij faciliteert dit.’

In zhaar lezingen noemt vreer tientallen voorbeelden van volken die zich van oudsher niet identificeren aan de hand van het ‘westerse’ binaire onderscheid man/vrouw, zoals de Hijra, de Kothi en Kathoey. ‘In de wereld bestaan talloze culturen waarin men zich niet als man of vrouw identificeert of waarin meerdere genders worden erkend.’ ‘Zowel gender als sekse zijn van nature helemaal niet binair.’ Zolang transgenders nog niet hetzelfde worden behandeld, houdt vreer zich niet bezig met waar het fenomeen precies vandaan komt. ‘Het is een beetje alsof de buitenwereld mij bestudeert, omdat deze denkt: ‘Goh, waarom is die vreer toch zo anders?’

Hokjesdenken
Tegen mensen die argwanend staan tegenover transgenders is vreer duidelijk: ‘Ieder mens heeft recht op

...
Lees meer