ANS

Henk Schiffmacher, ook wel Hanky Panky genoemd, staat bekend als de tattookoning van Nederland. Zijn obsessie voor het verzamelen en zetten van de plakplaatjes gaat ver. ‘De tatoeage is de moeder van de fucking kunst.’

Tekst:Marit Willemsen Foto's:Elise Talsma

Dit artikel verscheen eerder in de december-ANS

Het is druk in de tattooshop aan de Ceintuurbaan in Amsterdam. De één wil met Henk Schiffmacher op de foto, de ander wil iets blijvends in een andere vorm: een tatoeage. Achterin de zaak klinkt het zoemen van een naald, Schiffmacher legt net de laatste hand aan een tatoeage op de buik van een jongen die met verbeten gezicht voor hem op tafel ligt. ‘Ik kom er zo aan jongens’, roept hij, en gaat vervolgens geconcentreerd verder met zijn werk. Schiffmacher is een waar fenomeen in de Nederlandse, maar ook in de internationale tattoowereld. Zo hielp hij een indrukwekkend lijstje bekende mensen aan een plakplaatje. Onder andere Kurt Cobain, The Red Hot Chilli Peppers, Herman Brood en Lady Gaga werden door hem met de naald bewerkt. Schiffmacher is niet alleen tatoeëerder, maar ook schrijver, schilder, wereldreiziger, verzamelaar en paljas. Dat hij een echte collectioneur is, blijkt uit alles om hem heen: de kasten vol boeken, de vele Maria- en Jezusbeelden, de vitrines met bizarre objecten en zelfs een enkele schedel. Terwijl de klant zijn gloednieuwe lichaamskunst in de spiegel bewondert, gaat Schiffmacher aan tafel zitten, die voor de helft bestaat uit een doodskist. Hij vertelt in duidelijke taal over tattoo als absolute kunstvorm en de onbezonnenheid van het tatoeëren. ‘Het wilde aspect van de tattoo, dat is waar ik van hou.’

Poor man’s Rembrandt
‘Toen ik pas begon, kwamen er vooral hoeren en zeelui. Dat waren geweldige klanten’, lacht Schiffmacher terwijl hij aan zijn koffie lurkt. 'Als ik bij een of andere mooie prostituee een tatoeage zette, werd de deur platgelopen, want dat zagen veel mensen. Dan kwam iemand binnen met de opmerking: “Ik heb een hele mooie panter gezien”, dan wist ik wel waar hij geweest was.’ Schiffmacher begon zijn carrière eigenlijk als kunstschilder, etaleur en fotograaf, maar koesterde een steeds groter wordende obsessie voor de tattoo. Hij reisde de hele wereld af en verzamelde alles wat met de geschiedenis van tatoeëren te maken had. Gek genoeg kreeg hij zelf pas na zijn twintigste zijn eerste tatoeage. ‘Ik voelde me een beetje een non in een hoerenhuis, dus moest ik eraan geloven’, grijnst Schiffmacher terwijl hij zijn mouw opstroopt en zijn eerste tattoo laat zien: een ramskop op zijn bovenarm. ‘Deze komt uit het biologieboek van mijn vader.’ Het bleef niet bij één afbeelding en bij terugkomst in Amsterdam opende Schiffmacher zijn goedlopende shop en vergaarde zijn faam. Voor Schiffmacher is de tattoo meer dan een versiering op het lijf, het is kunst. Dat dit in de maatschappij nog niet altijd zo wordt opgevat, kan hem kwaad maken. ‘Een volslagen idioot die geen enkele kijk op de zaken heeft bepaalt wat kunst is, namelijk de belasting’, zegt Schiffmacher geagiteerd. ‘Wanneer iets niet verhandelbaar is, wordt het niet als kunst gezien. Een mural, iets dat op een muur geschilderd is, is hier ook een voorbeeld van.’ De passie spat van de tattookoning af wanneer hij spreekt over zijn werk. ‘De tatoeage is een primitieve vorm van kunst, je komt het in de allervroegste stadia van de mensheid tegen. Ik wil graag opstaan voor wat ik the poor man’s Rembrandt of de moeder van de fucking kunst noem. De loopgravenkunst uit de Eerste Wereldoorlog wordt ook niet behandeld als zijnde kunst. Terwijl je iets volkomen met je hart maakt, iets voor je meisje dat thuis zit en waar je aan denkt terwijl de bommen je om de oren vliegen. Iets dat je maakt met bloed en met tranen. En dat zou het dan verliezen van een of andere kwast die een gerenommeerd product op een doek smeert of gooit met verf? Daar geloof ik niet in.’ Het is vooral de primitieve vorm die Schiffmacher aantrekkelijk vindt in de tattookunst, niet zozeer het verfijnde werk met veel kleuren. ‘Die zogeheten new school is niet echt geschikt, een tattoo hoort primitief’, vindt hij. ‘Ik vind het zelf heel leuk om oude, dood gewaande tradities weer nieuw leven in te blazen. Zo hebben wij Nederlandse tattooartiesten de Maori-stijl succesvol geherintroduceerd in de wereld. Al hielp het natuurlijk wel dat die Robbie Williams binnen kwam sjokken en een grote Maori-tatoeage liet zetten. Dankzij zulke rolmodellen kan een bepaalde tatoeage heel hard gaan.’

Niet langer voor zeelui
Dat de tattoo inmiddels zijn zeelui-imago is ontstegen, mag duidelijk zijn. Iets dat Schiffmacher aan de ene kant toejuicht. ‘Als je op straat kijkt, ziet de hele fuck-zooi er bijna hetzelfde uit, op een enkeling na. Af en toe springt er iemand tussenuit en een tatoeage is een mogelijkheid om dat te doen, want er zijn grote verschillen in wat je kunt laten zetten.’ Volgens de tattookunstenaar zijn er helaas ook nadelen te noemen aan de veralgemenisering van de tatoeage. ‘Natuurlijk is er ook een hele grote mainstreamgolf in met dezelfde rotzooi die iedereen al heeft. We hebben hier in Nederland iets van 1800 tatoeëerders, toen ik begon waren het er vijf. Van die 1800 produceren 1750 een klodder bagger waar je niet goed van wordt’, roept hij kwaad terwijl hij een klant helpt die wil betalen. ‘Door de grote hoeveelheid is er een wildgroei ontstaan. Vergunningen voor winkels worden uitgedeeld door de GGD, maar deze zijn niet gebaseerd op iemands werkervaring of wat hij kan. De juffrouw komt binnen, ziet een sterilisator, een tattoomachine en tegeltjes aan de muur en zegt: “dat is goedgekeurd, u mag gaan tatoeëren”. Mensen verwarren die toestemming met een diploma van kunnen. Een afbeelding kan niet diep genoeg gestoken zijn of juist te diep, waardoor een prachtig portret van een baby in een plak metworst verandert.’ Een oplossing voor dit probleem is niet zomaar gevonden, al heeft Schiffmacher wel wat ideeën. ‘Ik ben ervoor een soort gilde op te zetten, waarin statussen van leerling en meester worden aangehouden en het vak wordt aangeleerd. Helaas moet dit wel een heel onafhankelijk apparaat zijn en het soort mensen dat zich bezighoudt met tatoeëren is niet het soort dat zich makkelijk laat organiseren’, lacht hij.

 Een daad van onbezonnenheid
Getekend, is de titel van het laatste boek van Schiffmacher, waarin de verhalen achter elke tattoo op zijn lijf een plaats hebben. Dat iedere tatoeage een verhaal kent, mag volgens Schiffmacher niet verward worden met een zogenaamde ‘betekenis’ achter een tattoo. ‘Ik ben een collectioneur. Iemand die gedurende zijn leven links en rechts iets oppikt. Zo ga je bijvoorbeeld naar Shanghai en laat je daar met een zootje mensen een tatoeage zetten. De volgende keer gebeurt dat weer heel ergens anders. Een beetje zoals de zeeman dat deed. Het zetten van een tatoeage heeft iets onverantwoords, iets wilds, een aspect waar ik ontzettend van hou.’ Beredeneerde en zogenaamd bedachte tattoos leiden volgens de tattooartiest tot niks. ‘Dat is iets voor dameskappers die hier komen en meteen hun hele arm vol willen. Dat vind ik ontzettend saai. Geef mij maar een gozer met een anker, of iemand die het lef heeft de naam van zijn meisje er op te zetten. Iedereen weet: tattoos last longer than romances, en hij zet het er dan toch op. Dat is een daad van onbezonnenheid.’ Niet te veel nadenken, gewoon doen, is Schiffmachers devies. ‘Als je lang gaat nadenken is er geen enkele reden in deze samenleving om je te laten tatoeëren, niet één. Het is niet zo dat je bij een totem of een stam hoort, of het nodig hebt om van meisje, vrouw te worden. Dan kom je bij schimmige redenen als: dat is mijn sterrenbeeld, of daar hecht ik waarde aan. Sommige mensen komen binnen en willen de naam van vader of moeder in het Tibetaans hebben of in het Chinees. Dan denken ze ook nog dat ik dat allemaal schrijf en spreek’, lacht Schiffmacher. Een tattoo uit liefde of enorme pijn is volgens hem een ander verhaal. ‘De pijn omzetten in fysieke pijn heeft daar alles mee te maken. Je hebt wat extra’s nodig om je verdriet te verwerken en door de pijn heb je wat anders om over na te denken. Mijn vader zei vroeger altijd als ik jankend thuis kwam: “Hier heb je wat om over te janken” en gaf me een klap voor mijn harses.’

Spijt is wat de koe schijt
Spijt heeft Schiffmacher van geen enkele tatoeage. Slechts één naam liet hij zwart maken. ‘Om mijn kinderen niet te verwarren’, meent hij. Tatoeages laten weg laseren, vindt hij ronduit dom. ‘Door de laser gaat het pigment rondzwerven in je lichaam, daar zou meer onderzoek naar gedaan moeten worden.’ Met wroeging over een tattoo hoef je bij Schiffmacher dan ook niet aan te komen. ‘Spijt is wat de koe schijt. Een stukje avontuur hoort bij degene die een tattoo neemt. Iemand die een paar tatoeages heeft zal, laat ik het heel overdreven zeggen, sneller

...

Een tweedejaars kunsstudent aan de Saint Martins Kunstacademie in Londen wil op een wel heel bijzondere manier een goed cijfer scoren. Onder de naam 'Art School Stole My Virginity' wil de 19-jarige Clayton Pettet zich laten ontmaagden. Op zijn blog verklaart de student dat hij al vanaf zijn zestiende met het idee rondloopt. Al zijn leeftijdsgenoten verloren toen hun maagdelijkheid, behalve hij, en dat heeft hem altijd achtervolgd. Na lang met het idee rondgelopen te hebben besloot hij dit kunstproject op te gaan voeren in een galerie ten overstaan van zijn docenten en medestudenten. Met zijn 'performace art' wil Pettet de ideeën over seksualiteit aan de kaak stellen. 'Performance art kan slechts één keer gebeuren en dit is wel de ultieme uiting daarvan', zegt de student. 'Ik wil dat het publiek kan zien of er iets is veranderd tussen mij en mijn vriend.' Claytons ontmaagding zal plaatsvinden op 25 januari van volgend jaar in een galerie in de Londense wijk Hackney. Hopelijk licht hij tegen die tijd nog wel even zijn ouders in.

 

Gineke van Beek (25) is afgestudeerd aan de ArtEZ Hogeschool voor de kunsten in Arnhem. Ze is beeldend kunstenaar en houdt zich bezig met kunsteducatie door het geven van trainingen. Verder houdt ze wel van kabouters, sukkels en onkruid, aldus haar blog.           De middenpagina in de maart-ANS De middenpagina in de maart-ANS gaat over vooruitgang, groeien en bloeien. De stijl is kenmerkend voor het werk van Gineke.   Gineke: 'In mijn beeldend werk komen altijd 'de kleine dingen' van het leven en het oog voor de omgeving terug.'     Het werk van Gineke komt terecht op Kleine Grootspraak, een blog die ze samen met voormalig ANS-hoofdredactrice Jozien Wijkhuijs onderhoudt. Op de website wordt een literaire briefwisseling afgewisseld met de tekeningen van Gineke.     Meer weten over deze kunstenaar? Kijk dan op Kleine Grootspraak of mail haar op ginekevanbeek@gmail.com. Kijk hier voor de overige artikelen uit de maart-ANS.

 

Pluk de eeuwigheid in het ogenblik. Dat is de titel van het project waarmee Karen Gerritsen (28) vorig jaar afstudeerde aan Artez, hogeschool voor de Kunsten te Arnhem. De Nijmeegse kunstenares volgde daar de docentenopleiding. Haar bijzondere en mooie project is er één met een goed doordachte boodschap.         Hier zie je het werk dat de middenpagina van deze maand siert. Het blok is slechts een klein deel van het project, waarvoor tijd de inspiratiebron vormde. 'Ik heb me afgevraagd; van wie is de tijd? Is de tijd nog wel aan onszelf? Onze drukke levens maken het lastig om het onderscheid nog waar te nemen tussen wat ik de ‘kloktijd’ noem, met zijn universele regels en rigide opdelingen, en de andere tijd, die als het ware onder onze klokken door stroomt.' Karens kunstproject is een installatie van 50 ijsblokken met ingevroren bloemen erin. Karen: 'Dit belichaamt de tijd, ingevroren en stilgezet. Het ongeordende druppen herinnert aan het vergaan ervan. Een subtiele beweging in het water en weg is het. Wat overblijft, is een herinnering aan wat het was. En wat juist door vergankelijk te zijn zoveel schoonheid met zich meedraagt.’ 'De natuur is vaak een inspiratiebron voor mij. In de stilte van de natuur komt mijn ware ritme naar boven en kom ik tot bezinning over datgene wat tijdloos en tragisch is.' 'Kunst raakt me. Ik vind het mooi dat je in een andere taal dan de gesproken of geschreven taal een verhaal kunt vertellen. Ik kan zo laten zien wat mij bezighoudt.' Meer weten over Karen en haar project? Kijk op www.karengerritsen.com of stuur een mailtje naar hallo@karengerritsen.com

 

Peer Vink (24) is beeldmaker en begon onlangs aan een opleiding aan AKV St. Joost te Breda.' Als zijn beelden je bekend voorkomen, kan dit kloppen. Vink maakte in opdracht illustraties voor Het Zomerkwartier, Kant, en vintagewinkel Porch People, allemaal Nijmeegse initiatieven.         Twee werken van deze serie 'De Doos' verschenen op de middenpagina van de november-ANS. Op het eerste oog lijkt deze serie wat donker en tragisch. Vink: 'Mijn werk gaat niet altijd over bloemetjes en bijtjes, dat lugubere vind ik leuk om te maken. Bij de eerste schets van De Doos dacht ik aan een eenzaam gevoel.' Vink heeft naar eigen zeggen een voorliefde voor patronen, goed terug te zien in boven. 'Ik houd van oneindigheid. De patronen ontstaan spelenderwijs, je kunt het bijna zien als kleine onderzoekjes.' 'Ik vind het moeilijk om te zeggen wat me inspireert', meent Vink. 'Mijn beste werken zijn ontstaan terwijl ik niet nadacht. Ik teken ook heel vaak terwijl ik met mensen praat of in de kroeg. Soms kies ik een object en experimenteer ik daar mee.' Zo laat het zich niet raden welk object zich in de buurt bevond toen dit werk, getiteld De Worst, werd gecreëerd. Bovenstaand werk toont aan dat Vink meer in zijn mars heeft dan illustreren. Vink: 'Door middel van mijn studie probeer ik me te verdiepen in ander werk, illustraties blijven namelijk niet eeuwig in de smaak. Bovendien wil ik voorkomen dat het maken van dit soort tekeningen een 'trucje' wordt.' Als je meer van Peer Vink wilt zien, kijk dan even op zijn website of op de Facebookpagina van cultureel initiatief Het Eerste Uur.

 

De RU en kunstexposities, het is geen geweldige combinatie. Waar vorig jaar Peter Otto's Fonzie in de kliko verdween, meldden de concullega's van VOX vanochtend dat er nu sprake is van een gevalletje kunstcensuur in het Huygensgebouw. Wat is er gebeurd? Kunstenaar Elmer de Gruijl kreeg de mogelijkheid om zijn kunstwerken uit te stallen in het Huygensgebouw. Zijn werk is provocatief van aard, zo was er het schilderij 'Saat kulesi' (zie afbeelding) waarop een man zich laat bevredigen door een vrouw in hoofddoek. Niets mis mee, het is prima dat kunst provoceert. Een medewerker van de RU in het Huygensgebouw vond zichzelf echter lijken op de persoon op het schilderij en diende daarop een klacht in bij de kunstcommissie. 'Ook collega's vonden dat de medewerker in kwestie leek op de afgebeelde persoon', aldus Jan-Jetze Zijlstra van de kunstcommissie. Het verschil tussen kunst en werkelijkheid was blijkbaar zo klein, dat door de kunstcommissie werd besloten het schilderij maar van de muur te halen. Regelrecht staaltje kunstcensuur, maar kunstcoördinator Zijlstra denkt daar anders over. 'Kunst mag best schuren, dat hoort erbij. De universiteit is echter geen museum, dus studenten en medewerkers kiezen niet zelf om het te zien. Het is dan geen prettige situatie als je jezelf erin herkent.' Of De Gruijl nog stappen gaat ondernemen tegen het besluit, is nog niet bekend. We hopen hem later te kunnen spreken.

 

In de laatste tien dagen van 2012 kijkt ANS terug op de meest memorabele artikelen en gebeurtenissen van het jaar. Vandaag: Kunst in de klikoElke maand geeft Cultuur op de Campus kunstenaars de kans om hun werk aan studenten tentoon te stellen in het het Collegezalencomplex. In maart van dit jaar was dat kunstenaar Peter Otto, maar die kwam van een koude kermis thuis. Een bewaker had het namelijk in zijn hoofd gehaald om de kunst weg te gooien. Het werk Fonzie was door een bewaker als vuilnis aangezien en weggegooid, waarna het door de shredder werd gehaald. Otto reageerde furieus op de verdwijning van zijn werk in het bericht 'Bewaker gooit kunst weg' op ANS-online. 'Er is een ontzettende stommiteit begaan door een beveiliger. Een kunstwerk van zo’n anderhalve meter hoog en negen meter breed is in zijn geheel verdwenen', aldus een ontstelde Otto. Twee dagen na ons bericht pikte De Gelderlander het verhaal op (natuurlijk zonder bronvermelding), waarna de persmachine ging rollen. Binnen een paar uur stond het internet er vol mee. En kunstenaar Otto? Die kreeg op verzoek een schadevergoeding van 2000 euro. Genoeg om een nieuwe Fonzie te maken. Foto: De Gelderlander

 

In de laatste tien dagen van 2012 kijkt ANS terug op de meest memorabele artikelen en gebeurtenissen van het jaar. Vandaag: Huisdieren voor je handtasNadat ze haar kat had gevild om een tas te maken van de vacht, werd TINKEBELL. een van de meest controversiële en besproken kunstenaars van Nederland. Als reactie op haar werk kreeg ze duizenden haatmails en doodsbedreigingen van dierenactivisten en verontwaardigde burgers te verwerken. ANS sprak in april naar aanleiding van alle aandacht en haar nieuwste project Save the World met Katrinka Simonse, de kunstenares die schuil gaat gaat achter het pseudoniem TINKEBELL.. Met haar meest recente werk beklaagt TINKEBELL. zich over de arrogantie die uitgaat van hulpprojecten in minder ontwikkelde landen. 'In onze poging mensen te helpen, betrekken we de plaatselijke bevolking zelf nauwelijks. We vragen niet naar de mening van betrokkenen en als we dat wel doen, maakt het antwoord ons niet uit, omdat de mensen daar zogenaamd niet beter weten. We bouwen een weeshuis, vliegen terug en dan is het afgesloten.' Hoewel ze van dierenactivisten veel hatelijke reacties krijgt op haar werk, probeert ze duidelijk te maken dat haar kunst een aanklacht vormt tegen het beeld dat de huidige samenleving heeft van dieren. Het bekleden van blokken met konijnenvacht is voor haar een metafoor van het feit dat huisdieren gezien worden als speelgoed. Dat veel mensen haar werk smakeloos vinden, deert TINKEBELL. dan ook niet. Volgens de excentrieke kunstenares zelf behandelt zij dieren niet slechter dan de dierenindustrie dat doet. Lees hier het gehele interview dat ANS had met TINKEBELL..