ANS

Een langere aflossingstermijn, een vastgezette rente en een goede voorlichting, dat zijn suggesties van verschillende experts als het gaat om het leenstelsel dat minister Bussemaker wil invoeren. In een hoorzitting werden vanochtend verschillende experts ondervraagd over het leenstelsel. Bas Jacobs, econoom aan de Erasmus School of Economics zei dat het afbetalingstermijn omhoog moet, zelfs naar de pensioenleeftijd. Dit omdat je meer verdient naarmate je ouder wordt. Gerrit de Jager, hoger onderwijsconsultant, vindt dat de termijn naar 25 jaar moet, toevallig ook de eis van sleutelpartij D66. In het huidige voorstel staat die afbetalingstermijn op 15 jaar. Er waren meer echter meer suggesties, want volgens Peter van den Bosch, directeur van Bureau Krediet Registratie, moet er een vaststaande rente op de lening komen. Een variërende rente zorgt namelijk voor een hogere lening. Het Nibud wijst bovendien op de voorlichting, als je achttien jaar bent betekent dit dat je volgens het Nibud nog niet financieel zelfredzaam bent. Waar de suggestie was om het hele plan van tafel te vegen, is voor ons overigens een raadsel.

 

Als in september het leenstelsel ingaat, kunnen studenten naar hun gratis centen van de overheid fluiten. Om financiële problemen voor studenten te voorkomen, wil De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) een basisinkomen realiseren in Nederland, een inkomen dat de overheid maandelijks aan de burger verstrekt. Voor studenten zou het nieuwe gratis geld een uitkomst zijn om het gebrek aan studiefinanciering op te vangen. ‘Het inkomen zal er voor zorgen dat studenten geen torenhoge schuld hoeven aan te gaan en zich vooral weer bezig kunnen gaan houden met studeren’, aldus voorzitter van de LSVb Tom Hoven. De LSVb gaat de komende maanden actie voeren en lobbyen met de Vereniging Basisinkomen om het plan te realiseren. De partijen gaan er vanuit dat de invoering snel en soepel gaat, door de volgens hen grote politieke steun. De twee zijn het daarentegen niet eens over de precieze invulling. De Vereniging Basisinkomen wil een basisinkomen voor iedereen, de LSVb is met 280 euro per maand voor alleen studenten tevreden. Hoven: 'De waarde die studenten aan de maatschappij toevoegen ligt immers veel hoger dan die van bijvoorbeeld bankiers en politici.'

 

Goed nieuws voor geslaagden die voordat ze gaan studeren, eerst een tussenjaar willen gaan doen. Met een simpele truc ontvangen zij toch studiefinanciering, als ze pas in 2015 aan hun studie beginnen. Dat meldt NOS. Via een omweg kunnen zij de nieuwe regeling ontwijken en alsnog vier jaar stufi ontvangen. De truc werkt als volgt: schrijf je per 1 september 2014 in en voor 1 oktober weer uit. Je betaalt dan een maand collegegeld, maar valt een jaar later nog wel onder de oude regeling van het leenstelsel. Het moment waarop je je inschrijft, bepaalt namelijk onder welke regeling je valt. Als je dan in 2015 begint met studeren, krijg je gewoon vier jaar lang een basisbeurs, goed voor zo'n 10.000 euro. Tel uit je winst. Deze regeling is nog niet definitief, dus aankomende studenten kunnen beter nog even wachten voordat ze hun backpack uit de kast halen. Ook studenten die hun bachelor hebben afgerond kunnen, zoals het er nu naar uitziet, gerust een tussenjaar nemen en in 2015 nog studiefinanciering ontvangen. DUO bleek na een telefoontje zelf niet op de hoogte te zijn van deze maas in de wet en heeft hier vanmiddag overleg over. Volgens een woordvoerder van minister Bussemaker vallen studenten die er komend jaar achter komen dat ze toch een verkeerde studiekeuze hebben gemaakt, ook niet onder de nieuwe regeling van het leenstelsel.

 

Iedere maand rakelt ANS herinneringen op door een artikel uit de archieven te plukken. Deze week in de nostalgische rubriek: Student, ontwaakt! Met de studentendemonstratie voor de deur, blikt ANS terug op het protest tegen de afschaffing van de studiefinanciering voor de master. Na de lage opkomst tijdens deze landelijke actie, schreef ANS een opinieartikel over het stervende studentenactivisme. Destijds vroeg men zich af of studenten actiemoe waren of het nut van demonstreren niet inzagen. Twee jaar later demonstreert studentenland tegen de invoering van het leenstelsel. Op het Facebook-evenement van Stop het Leenstelsel hebben meer dan 4700 mensen aangegeven naar het Malieveld af te reizen. Keert het studentenactivisme terug in de samenleving? Dat zullen we morgen zien. Lees hier het artikel uit de juni-ANS van 2012:

Student, ontwaakt! Studentendemonstraties stellen al jaren weinig meer voor. Met harde maatregelen in het vooruitzicht is het cruciaal dat het protest nieuw leven wordt ingeblazen. Studenten moeten het heft en het spandoek weer in eigen hand nemen. Tekst: Rik van Hulst en Mickey Steijaert Een GeenStijl-journalist kijkt smalend de camera in. ‘Vandaag is de lente begonnen. Wat kun je nou beter doen op deze prachtige dag dan eens fijn een stukje te gaan wandelen tegen de plannen die het kabinet heeft met jouw studiefinanciering?’ Het is 20 maart 2012. Tijdens de landelijke actieweek tegen het plan om de studiefinanciering in de masterfase af te schaffen lopen studenten een protestmars van het station naar de Grote Markt in Nijmegen. Met zijn spottende opmerkingen snijdt verslaggever Tom Staal een heikel punt aan. Waren in december 2010 nog 1500 studenten in Nijmegen op de been tegen de langstudeerboete, nu zijn het er nog geen vijfhonderd. De daaropvolgende vrijdag komt bij de afsluitende landelijke demonstratie in Amsterdam amper het dubbele aantal opdraven. Staal vraagt zich terecht af of studenten actiemoe zijn en wellicht het nut van protesteren niet meer inzien. Dat studenten tegenwoordig massaal kiezen voor een middag op het terras in plaats van te denken aan hun toekomst is een pijnlijke constatering. Juist nu met de bezuinigingen een ware aardverschuiving plaatsvindt binnen het hoger onderwijs is het cruciaal dat studenten opstaan uit hun luie stoel en de straat op gaan. Occupy collegezalencomplex Begin jaren negentig vond de laatste harde studentenactie in Nijmegen plaats. Als reactie op mogelijke bezuinigingen op de studiefinanciering en afschaffing van het medebeslissingsrecht van studenten werd de aula ingenomen en het collegezalencomplex ruim een week bezet. Deze grootschalige acties leidden tot openbare onderhandelingen met het College van Bestuur van de RU. Uiteindelijk werd de afschaffing van het medebeslissingsrecht tegengehouden. In een artikel in het ANS van oktober 2009 verklaarden studentenvakbonden de sindsdien afgenomen actiebereidheid nog door het gebrek aan harde maatregelen. Dit gaat nu niet meer op. Na de invoering van de langstudeerboete dreigt ook de basisbeurs te sneuvelen. Door de val van het kabinet zijn deze plannen van tafel, maar het is zeer waarschijnlijk dat na de verkiezingen in september het hoger onderwijs alsnog op de schop gaat. ‘We verwachten dat de gehele studiefinanciering verdwijnt in 2013’, zo liet Sebastiaan Hameleers, voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg, eerder al optekenen op ANS-Online. In dat licht bezien is het treurig dat afgelopen maart zoveel minder studenten op de barricades stonden dan in de jaren negentig. Aan de organiserende partijen ligt het niet. Zowel toen als nu werden studenten intensief warm gemaakt met collegepraatjes en een inlichtingscampagne. Aangezien de huidige vakbonden daarnaast gebruik maken van sociale netwerksites om het bereik van acties te vergroten moet een opkomst van duizenden studenten haalbaar zijn. Pretprotest Waarom komen studenten amper op voor hun rechten? De vraag is of zij het nut van protesteren nog inzien. Met de demonstraties van 2010 werd het uiteindelijke doel niet bereikt, de langstudeerboete bestaat per slot van rekening nog. Toch hebben de protesten effect gesorteerd. ‘Als we niet in diverse steden de straat op waren gegaan, dan hadden we in de bachelor en masterfase samen slechts een jaar mogen uitlopen. Nu is dit verlengd naar twee jaar’, aldus Pascal ten Have, voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond. ‘Protest is essentieel. Je kunt wel een petitie tekenen, maar die leggen bewindslieden naast zich neer. Een grote groep demonstrerende studenten ga je echter niet zomaar uit de weg.’ Gerbert Kraaykamp, hoogleraar Sociologie aan de RU, vermoedt dat de actievoerder niet alleen gaat demonstreren uit protest, maar ook om een leuke middag te hebben. ‘Gezellig naar Amsterdam gaan en na afloop nog een biertje drinken met zijn allen’, illustreert de socioloog. Tegenwoordig zijn er veel alternatieven om je tijd aan te besteden. ‘In de jaren zeventig was een uitje naar Den Haag op zichzelf al leuk. Nu moet het echt iets bijzonders worden, willen mensen nog komen.’ Deze theorie gaat in ieder geval op voor de protesten van 20 maart. Genieten van het lekkere zonnetje was voor veel studenten blijkbaar een betere tijdsbesteding. Dit heeft ertoe geleid dat vakbonden steeds meer aandacht moeten besteden aan de amusementswaarde van de acties. Zo werden op het Malieveld in 2011 actievoerders en verdwaalde festivalgangers niet alleen vermaakt door interessante sprekers, maar was ook DJ Jordy aanwezig om de menigte bezig te houden. Dat een hele circusact nodig is om studenten naar een protest te lokken is bespottelijk, de ernst van de maatregelen zou op zichzelf reden genoeg moeten zijn om de stad op stelten te zetten. Daar komt bij dat een demonstratie waarbij iedereen bier zuipt op You’ve gotta fight for your right to party minder indruk zal maken in Den Haag dan een serieus protest. Demonstreren kan concrete resultaten opleveren, maar daarvoor is een massale opkomst noodzakelijk. Dat die opkomst uitblijft is met de dreigende maatregelen in het achterhoofd alarmerend. Een regeling als de afschaffing van de basisbeurs zou de uitwonende student 3200 euro per jaar kosten. Ook andere besluiten als de inperking van het OV-recht kunnen de student hard in de portemonnee raken. Er zijn geen excuses voor degenen die het af laten weten. Een vrije middag opofferen kan bepalend zijn voor jouw studie en ook voor anderen het verschil maken. Wanneer er opnieuw draconische maatregelen op de Haagse vergadertafel liggen moeten studenten in actie komen. Gebeurt dit niet, dan zal de student zijn inactiviteit berouwen.

 

Morgen organiseert de Universitaire Studentenraad (USR) op initiatief van Studentenfractie AKKUraatd een brainstorm over de negatieve gevolgen van het leenstelsel voor de actieve student. Mark Vlek de Coningh, voorzitter van de USR, zegt dat de brainstorm vooral een inventariserende functie heeft: 'We willen weten welke problemen het leenstelsel oplevert en hoe de USR hiermee om kan gaan. We moeten erachter komen hoe studenten met een bestuursjaar niet diep in de schulden raken.' In de hoop dat de universiteit de punten uit de brainstorm oppakt, hebben de initiatiefnemers rector magnificus Theo Engelen en directeur van Dienst Studentenzaken Ger Boonen uitgenodigd. Vlek de Coningh is benieuwd in hoeverre de ideeën van Engelen en Boonen overeenkomen met de input van studenten. Morgenmiddag om 16.00 uur kunnen (actieve) studenten hun ideeën spuien in SP3. Na afloop is er een borrel in het Cultuurcafé.

 

Het leenstelsel houdt de gemoederen de afgelopen dagen nog steeds flink bezig. Volgens een rapport dat minister Bussemaker van Onderwijs naar de Tweede Kamer stuurde, zou het stelsel mogelijk in strijd zijn met een internationaal verdrag van de Verenigde Naties (VN). In hoeverre klopt dit en kan die schending het ‘schuldenstelsel’ tegenhouden? Door: Evy van der Aa en Annemarie Verschragen Het verdrag waar het allemaal om draait (het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten), stelt dat het hoger onderwijs toegankelijk moet zijn en geleidelijk kosteloos moet worden. Dit verdrag is wel door Nederland ondertekend, maar nog niet geratificeerd. De bepalingen uit het verdrag gelden dus nog niet. Het sociaal leenstelsel gaat tegen dit verdrag in omdat het hoger onderwijs duurder zou worden waardoor het een maatregel is in de tegengestelde richting. Toch blijkt dat het leenstelsel gewoon wordt ingevoerd, wanneer Nederland overtuigend duidelijk kan maken dat de maatregel noodzakelijk is voor de kwaliteit van hoger onderwijs. Wat als het comité wel concludeert dat er sprake is van schending van het recht op onderwijs? Dan is er evengoed niet zo veel aan de hand. ‘Juridisch gezien kan een dergelijk VN-comité niet veel meer doen dan advies geven’, vertelt Roel Schutgens, hoogleraar Rechten. Een comité van de VN weegt op basis van zeven voorwaarden af of het plan voor een sociaal leenstelsel aangepast moet worden aan het internationale verdrag. ANS heeft, op basis van het onderzoeksrapport van Bussemaker, de voorwaarden van het veelbesproken VN-verdrag eens voor je op een rijtje gezet. 1. Het leenstelsel is een tijdelijke maatregel die slechts geldt tijdens de periode van economische crisis. Het sociaal leenstelsel is geïntroduceerd als maatregel om de kwaliteit van het onderwijs te kunnen blijven garanderen. Door de invoering van het leenstelsel zou er meer geld beschikbaar komen voor de kwaliteit van onderwijs en onderzoek. Het gaat in de huidige plannen echter niet om een tijdelijke regeling die tijdens de crisis geldt. Dit is een logische vervolgstap op eerdere maatregelen van de overheid. Aan deze voorwaarde wordt dus niet voldaan. 2. Het leenstelsel is noodzakelijk en proportioneel. De alternatieve maatregelen zijn uitvoerig onderzocht en het niet nemen van de maatregel is schadelijker dan de ESC-rechten. Uit het rapport blijkt dat de alternatieven voor de bekostiging van kwaliteit van onderzoek en onderwijs niet uitvoerig zijn onderzocht. Er is alleen maar gekeken naar de mogelijkheden binnen het sociaal leenstelsel. Het kabinet stelt dat het leenstelsel een noodzakelijke maatregel is waardoor het niet invoeren ervan schadelijk is voor de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek. Als het kabinet duidelijk kan maken dat de maatregel noodzakelijk is, wordt aan deze voorwaarde gedeeltelijk voldaan. 3. Getroffen groepen zijn betrokken bij het onderzoek van voorgestelde maatregelen en alternatieven. Alle landelijke studentenvertegenwoordigers zijn betrokken het onderzoek. Aan deze voorwaarde is dan ook voldaan. 4. De impact van de maatregel op de verwezenlijking van het recht is onderzocht. Nederland interpreteert het streven naar kosteloosheid van het hoger onderwijs waarschijnlijk als het garanderen van de toegankelijkheid daarvan. Als blijkt dat door het invoeren van het leenstelsel de toegankelijkheid van het hoger onderwijs wordt beperkt, stelt het comité dat de VN de maatregel waarschijnlijk zal beschouwen als een stap terug. Omdat het comité waarschijnlijk de kostenverhoging gaat afwegen tegen de kwaliteit van het onderwijs, zal de regering moeten laten zien dat het leenstelsel noodzakelijk is om de kwaliteit van het onderwijs te garanderen. Als zij dit aannemelijk kan maken door de vrijgekomen middelen te investeren in het hoger onderwijs, zal deze voorwaarde waarschijnlijk als voldaan worden beschouwd. 5. Het beleid mag niet discriminerend zijn en moet ongelijkheden beperken. Het sociaal leenstelsel zou volgens het kabinet niet direct discriminerend zijn omdat de aanvullende beurs blijft bestaan. De studenten uit gezinnen met een lager inkomen zouden door de extra ondersteuning dus alsnog het hoger onderwijs kunnen. Omdat gespeeld kan worden met de rentepercentages is ook de aflossing van de lening inkomensafhankelijk. Het leenstelsel brengt echter wel risico’s mee voor de toegankelijkheid voor studenten uit gezinnen met een lager inkomen. Omdat beloofd is dat de instroom wordt gemonitord, zal ook dit punt waarschijnlijk geen problemen opleveren. 6. Het leenstelsel tast het recht op onderwijs niet aan. Als blijkt dat door het sociaal leenstelsel de financiële toegankelijkheid van het hoger onderwijs wordt beperkt, wordt het recht op onderwijs aangetast. Door de beloofde monitoring wordt ook op dit punt aan de voorwaarde voldaan. 7. Er heeft een onafhankelijke beoordeling van de maatregelen plaatsgevonden op nationaal niveau. Zolang de Nederlandse wetgevingsprocedure is gevolgd, wordt aan deze voorwaarde voldaan. Niet alle voorwaarden kunnen zomaar worden afgevinkt. Als de overheid kan aantonen dat het hoger onderwijs toegankelijk blijft voor iedereen, en dat de kwaliteit van het onderwijs ook echt omhoog gaat, zal er geen negatief advies klinken vanuit de VN. Dit is wel een teken dat de neuzen van de VN en Nederland niet dezelfde kant op wijzen. Het internationale verdrag is echter niet afdwingbaar bij de Nederlandse rechter omdat die het protocol te vaag vindt. Schutgens: ‘Klagen bij een mensenrechtencomité kan, maar het zijn geen rechters die Nederland iets kunnen opleggen.’

 

Volgens meerdere nieuwsberichten kun je als masterstudent alsnog onder het leenstelsel uitkomen. Door je voor 1 september in te schrijven voor een master, zou je de wet van Jet kunnen omzeilen. Job Slok, woordvoerder van minister van Onderwijs Jet Bussemaker, ontkracht deze aanname. Slok zegt dat masterstudenten zich best eerder dan 1 september - de officiële start van het academisch jaar - kunnen inschrijven, maar dat je daarbij ook vóór september al colleges moet volgen, anders gaat de vlieger niet op. Kort gezegd: schrijf je je bijvoorbeeld in augustus in, dan moeten je vakken ook in augustus beginnen. 'Het gaat om de reguliere onderwijsprogramma's en die beginnen pas op 1 september. Een aantal universiteiten had dat verkeerd begrepen en die worden nu gebeld', zegt hij in Mare. Hoe de situatie in Nijmegen is, is onduidelijk. Ger Boonen, directeur van Dienst Studentenzaken, merkt op dat er naast de reguliere onderwijsprogramma's waar Slok naar verwijst, genoeg opleidingen zijn waar geen officiële instroommomenten gelden. In dat geval beslist de examencommissie per afzonderlijk geval of een student eerder dan gebruikelijk kan instromen. Boonen zegt dat het ministerie in een brief heeft aangegeven dat de RU de bestaande regels voor instroming vooral niet moet aanpassen. Wel zegt hij de directieve, sturende opmerkingen van Slok namens het ministerie - de inschrijving moet gelijk liggen aan de start van de colleges - verrassend te vinden, aangezien de RU hierover nog niet is ingelicht. In welke mate het ministerie bovenop de regels van de RU zal duiken, moet dus nog blijken.

 

Gisteren is de Rijksbegroting voor 2015 gepresenteerd. De raming laat niet veel nieuws onder de zon zien en de beloofde extra investeringen in het hoger onderwijs vallen tegen. De begroting lag eigenlijk al op straat, omdat deze gebaseerd is op eerder gesloten akkoorden. Het grootste nieuws van Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, is de HO-tour die in het najaar van 2014 van start gaat. De afschaffing van de basisbeurs gaat de komende jaren ook geen extra geld opleveren. Sterker nog: hogescholen en universiteiten mogen de komende drie jaar zelf 200 miljoen per jaar inleggen. Harde afspraken over deze investering zijn er niet. De landelijke studentenvakbonden zijn teleurgesteld in de nieuwe begroting. De LSVb laat gefrustreerd weten dat de basisbeurs verdwijnt, maar dat er geen cent extra in onderwijs wordt gestoken. Het Interstedelijk Studenten Overleg vindt daarnaast dat het voor de studenten die meer moeten betalen helder moet zijn wat zij hiervoor terugkrijgen. Onderzoek en innovatie kunnen wel rekenen op extra investeringen, voor innovatie wordt zelfs honderd miljoen euro per jaar meer uitgetrokken. Ook wordt in de nieuwe Rijksbegroting geld uitgetrokken voor een experiment met flexibel deeltijdonderwijs, hier komt negen miljoen voor vrij.

 

Het beruchte wetsvoorstel voor de invoering van het leenstelsel laat opnieuw op zich wachten. Ditmaal blijft het plan bij de Raad van State haken. De verwachting is dat het voorstel over enkele weken alsnog de Kamer zal bereiken. Falco Carelsz, de voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO), geeft aan verrast te zijn door de vertraging. Hij hoopt dat uitstel afstel is. Ook hoopt ISO op wijzigingen in het voorstel zelf en in het proces: ‘Er mag geen belemmering zijn voor scholieren om te gaan studeren. De toegankelijkheid van het onderwijs moet gewaarborgd blijven.’ De Kamer wil het voorstel zo snel mogelijk behandelen, om duidelijkheid te kunnen geven aan aankomende studenten. Of dit ook daadwerkelijk zal gebeuren, ligt aan de minister.