Terwijl Halbe Zijlstra hogeronderwijsland kapot bezuinigt, moeten de meest vooraanstaande behartigers van studentenbelangen, Sebastiaan Hameleers (ISO) en Pascal ten Have (LSVb), zwoegen om de basisbeurs te redden. ‘De demonstraties in maart waren slechts een eerste aanzet.’
Tekst: Tim Ficheroux en Erik van Rein
Foto’s: Tim Ficheroux
‘Halbe eet het liefst een BigMac, met een aardbeienmilkshake’, lacht Sebastiaan Hameleers, voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO). ‘Toen die declaraties openbaar werden gemaakt door RTL 4 heb ik even gesmst: “Halbe, ik zit nu aan een McKroket.”’
In het zonovergoten tuintje van het ISO-kantoor in Utrecht spreken we Sebastiaan en zijn evenknie van de Landelijke Studenten Vakbond, Pascal ten Have. ‘Hij geeft eerder een klap in je gezicht dan een mes in de rug, maar blijft wel altijd sympathiek’, is hoe Pascal de stijl van Halbe Zijlstra, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap, typeert. ‘Het beleid dat hij doorvoert is natuurlijk redelijk straf, maar als persoon is Halbe een toegankelijke, aardige vent’, zegt Sebastiaan, die na dit jaar zijn opleiding Integrale Veiligheid gaat afronden. De achternaam van de staatssecretaris valt geen enkele keer, Pascal en Sebastiaan spreken zonder uitzondering over hem als Halbe.
Beiden hebben een jaar opgeofferd om zich in te zetten voor de twee belangrijkste behartigers van studentenbelangen en gaan door de vele ontmoetingen joviaal met elkaar om. ‘Wat ga je hierna eigenlijk doen?’ vraagt Sebastiaan aan Pascal, afgestudeerd Bos- en Natuurbeheerder. ‘Werk zoeken, iets bij een NGO. Greenpeace, dat lijkt me wel wat.’ ‘Haha, Diederik Samsom achterna?’
Wil je ook de Kamer in?
Pascal: ‘Soms denk ik van wel, maar het is eigenlijk geen leuk wereldje. Veel mensen krijgen een portefeuille toegewezen waar ze geen verstand van hebben. Neem nu onderwijs, Harm Beertema van de PVV heeft jaren voor de klas gestaan en kent het reilen en zeilen een beetje en je hebt Kamerleden die diep in de dossiers zitten, zoals Jasper van Dijk van de SP. Wat weet Halbe er nu eigenlijk van? Hij is autoverkoper geweest en heeft even bestuurd bij Shell, maar verstand van cultuur en hoger onderwijs heeft hij niet.’
Hoe is het om met een staatssecretaris samen te werken die lijnrecht tegenover je staat?
Sebastiaan: ‘Er is ruimte om gehoord te worden, maar Halbe is niet degene die het beleid ontwikkelt. Hij voert slechts uit wat er door de coalitie of nu vanuit het Catshuis wordt opgedragen.’
Pascal: ‘Het is heel duidelijk dat de speelruimte niet bij Halbe en de VVD ligt. Halbe luistert naar je en legt vervolgens uit waarom hij je standpunt onzin vindt. Met goede argumenten kun je wel bij sleutelpartijen als het CDA, de PVV en SGP aankomen om het beleid studentvriendelijker te maken.’
Wat hebben jullie concreet bij hen kunnen bereiken?
Pascal: ‘Bij de langstudeerboete zou in totaal één jaar uitlooptijd zijn, nu geldt voor zowel de bachelor als de master nominaal plus een.’
Studenten hebben veelal dezelfde belangen. Waarom bestaan er nog twee organisaties?
Sebastiaan: ‘Je hebt ook hier een soort van marktwerking. Als één organisatie moet je zelf de kar trekken. Ik denk dat het heel belangrijk is dat je elkaar scherp houdt en aanvult.’
Pascal: ‘Als het ISO aankaart dat de studieschuld te hard stijgt, springen wij daarop in door te zeggen dat studenten minder te besteden hebben en daardoor de toegankelijkheid in het gedrang komt. Zo kun je nuance aanbrengen en meer kanten van de zaak belichten.’
Sebastiaan: ‘De LSVb is meer het stoute jongetje van de klas, wij zijn de braverikken. Waar de LSVb veelal actiegericht is, zijn wij pragmatischer en betere lobbyisten.’
Hoe betaalt zich dat uit?
Sebastiaan: ‘Nou, wij hebben bijvoorbeeld geen gesodemieter met Anne-Wil Lucas van de VVD. Pascal heeft daar nog wel eens moeite mee.’
Pascal: ‘Als je de belangen van studenten zo goed mogelijk wil vertegenwoordigen, moet je soms scherp zijn. Met een pragmatische opstelling haal je er niet het maximale uit.’
Tijdens een debat over hoger onderwijs verweet VVD-Tweede Kamerlid Anne-Wil Lucas de voorzitter van de LSVb ervan studenten verkeerd voor te lichten. Via een tweet liet ze weten dat de deur van haar werkkamer voorlopig was gesloten voor Pascal. Sebastiaan: ‘Maar hij heeft de deur ook weer heel netjes open gekregen, zonder af te wijken van zijn standpunten.’
Ben je met een bloemetje langsgegaan, Pascal?
Lachend: ‘Nee, dat niet.’ Serieuzer: ‘Ik heb duidelijk mijn verhaal uitgelegd. Uiteindelijk zijn we er toch allebei voor de studenten. In een tijd waarin de politiek zegt: “Dit duwen we gewoon door”, kun je ook fellere oppositie verwachten.’
Halverwege maart voerden de studentenorganisaties verschillende acties door het hele land. Zo werden er demonstraties gehouden in Nijmegen en op de Dam en werd er een fietstocht gehouden van Amsterdam naar Den Haag. Tevens boden ze gezamenlijk zeventigduizend ondertekende brieven aan bij de onderwijswoordvoerders in de Tweede Kamer.
Hoe hebben jullie die actieweek ervaren?
Sebastiaan: ‘Zeer positief, maar ik zie het als een eerste aanzet. We hebben flink de schouders eronder moeten zetten om veel studenten bij elkaar te krijgen. Maar de strijd is nog niet gestreden. Er wordt keihard gebuffeld in het Catshuis en wij zullen het geluid van de studenten naar voren moeten blijven brengen voordat de laatste hamer is gevallen.’
Wat vinden jullie van de actiebereidheid onder studenten op dit moment?
Pascal, lachend: ‘Die is weleens hoger geweest.’ Hoopvol: ‘Ik denk dat het balletje nu pas kan gaan rollen. Als studenten eenmaal betrokken zijn gaan ze vaker meedoen.’
Is dat zo? Anderhalf jaar geleden stonden er 15 duizend studenten op het Malieveld. Nu waren dat er duizend op de Dam en driehonderd in Nijmegen.
Pascal: ‘De ene maatregel stapelt zich op de andere. Ik mag het eigenlijk niet zeggen, maar het is net als bij de verhalen over misbruik in de katholieke kerk. Toen het eerste verhaal dat er duizend kinderen waren misbruikt naar buiten kwam, stond iedereen op zijn achterste poten. Je denkt nu: “oh, nog een, en nog eentje, oh die is eigenlijk erger.” Mensen raken tegenwoordig vrij snel afgestompt door herhalend mediageweld. We moeten ze zien te motiveren.’
Hoe krijg je ze dan weer gemotiveerd?
Pascal: ‘Dat is de uitdaging.’
Sebastiaan: ‘Je kunt studenten weer mobiliseren door aan te tonen dat het een opeenstapeling van maatregelen is, die tezamen gigantische gevolgen hebben, waarvan de overheid nu al niet kan overzien wat die teweeg gaan brengen.’
In de aanloop naar de actieweek was er veel onduidelijkheid over de samenwerking tussen de organisaties. De LSVb kondigde de demonstraties al vroeg aan en het ISO betuigde steun, maar gaf tevens aan met een eigen programma te komen.
Pascal, had jij gehoopt dat jullie meer samen hadden kunnen organiseren?
‘Ik denk dat het uiteindelijk heel goed is gegaan, we hebben met zoveel mogelijk organisaties samengewerkt.’
In het begin kwam het natuurlijk vooral vanuit de LSVb, terwijl het ISO nog geen plan leek te hebben.
Sebastiaan: ‘Nee, het is andersom. De LSVb heeft begin februari de exacte data van de actieweek aangekondigd. Wij hadden op dat moment wel concrete acties, maar nog geen tijdsplanning.’
Er was veel kritiek op de onduidelijkheid omtrent jullie samenwerking. Begrijp je die kritiek?
Sebastiaan: ‘Dat kan ik me absoluut voorstellen, maar vooralsnog denk ik dat de aankondiging duidelijk was en we hebben de acties van a tot z samen uitgevoerd. We stonden samen op de Dam en op het Binnenhof en we zaten samen op de fiets, waar ik overigens nog steeds een beetje zadelpijn van heb.’
Hoe gaan jullie het afschaffen van de basisbeurs in de bachelorfase tegenhouden?
Sebastiaan: ‘Door nog steviger actie te voeren en radicaler onze standpunten naar voren te brengen. Als een regering die gezegd heeft van de basisbeurs af te blijven deze belofte nu ook verbreekt, is de maat vol. We hebben meerdere scenario’s. Ik weet niet of we het Malieveld volzetten of de Tweede Kamer bezetten.’
Hij klinkt een beetje als een LSVb’er, Pascal.
‘Daarom grinnikte ik ook.’
