Door sommigen wordt hij geprezen als een van ’s werelds meest invloedrijke personen, volgens anderen is hij een zeer gevaarlijk denker. Spraakmakend is de Australische filosoof Peter Singer, hoogleraar bio-ethiek aan Princeton University, in ieder geval. Als aanhanger van het utilitarisme pleit Singer voor handelingen die het grootste geluk voor de grootste groep opleveren. In zijn bekendste boek
Animal Liberation stelt de Australiër dat ook dieren moeten worden gerekend tot de groep voor wie het grootst mogelijke geluk bereikt moet worden, een standpunt dat hevige discussies oplevert.
Op dit moment is Singer in Nederland om onder meer vandaag twee lezingen en een studentenseminar te geven. ’s Ochtends zal de filosoof met de leden van de Partij voor de Dieren (PvdD) in gesprek gaan over
Animal Politics en ritueel slachten, waarna hij af zal reizen naar de RU om hier tijdens het studentenseminar met een klein aantal studenten te discussiëren. Om acht uur ’s avonds wordt dit gevolgd door een lezing in het Collegezalencomplex. ANS-Online belde naar zijn Utrechtse hotelkamer om hem te spreken over zijn revolutionaire ideeën.
Tekst: Esther Jongejan
Foto: Soeterbeeck Programma
U voert discussies over wereldarmoede, milieuvervuiling en dierenrechten. Waarom zijn dit de crises van de 21e eeuw?
‘Ondanks dat er genoeg middelen voorhanden zijn om er iets aan te doen, leven meer dan een miljard mensen in grote armoede. Uit onderzoek van Unicef blijkt dat er ieder jaar ongeveer 8 miljoen kinderen sterven aan armoede gerelateerde ziekten. Dat staat in groot contrast met de welvaart waarin veel mensen leven. Milieuvervuiling is eveneens een zeer actueel probleem. Als we de uitstoot van broeikasgassen de komende twintig jaar namelijk niet radicaal reduceren, zal er een desastreuse klimaatverandering optreden. Tot slot worden jaarlijks 16 miljard dieren gedood om hun vlees, terwijl mensen dit recht alleen zouden moeten hebben als ze vlees moeten eten om te overleven.
‘In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, denk ik niet dat mensen en dieren gelijk zijn. Wel heb ik de overtuiging dat het net zo erg is als een dier pijn lijdt, dan wanneer een mens dezelfde pijn ervaart. Het simplistische standpunt dat mens en dier gelijk zijn, doet geen recht aan het feit dat de mens bijvoorbeeld in staat is om een leider te kiezen en daarom stemrecht verdient. Zo’n recht toekennen aan een dier heeft natuurlijk geen nut.’
Is in uw ogen het eten van dieren ook verkeerd wanneer deze in goede omstandigheden worden gehouden?
‘Ja, ook dan zou je geen vlees moeten eten, het brengt namelijk tevens milieuproblemen met zich mee. Herbivoren als koeien produceren immers gigantische hoeveelheden methaangas. De grond die wordt gebruikt om het graan voor koeien te verbouwen zou bovendien ingezet kunnen worden om voedsel voor de bevolking te produceren. Je zou het vee slechts gras kunnen voeren, maar dat levert meer methaan per kilo vlees op dan graan.’
Staatssecretaris Bleker heeft op 5 juni een convenant over ritueel slachten gesloten met slagers en joodse en islamitische organisaties. Onverdoofd slachten is toegestaan mits het dier na de halssnede niet langer dan veertig seconden bij bewustzijn is. Toch lijkt dit akkoord geen definitieve oplossing. Hoewel de Eerste Kamer onlangs een verbod op ritueel slachten heeft verworpen, legt Marianne Thieme, fractievoorzitter van de PvdD, het bijltje er niet bij neer en heeft een nieuw wetsvoorstel ingediend.
Hoe denkt u over ritueel slachten?
‘Omdat ritueel slachten op een veel kleinere schaal plaatsvindt dan bio-industriepraktijken is het in mijn ogen een minder urgent probleem. Toch ben ik van mening dat als mensen al vlees eten, de dieren op een zo humaan mogelijke manier gedood moeten worden. Voor zover ik weet is een rituele slachting echter niet de meest diervriendelijke methode en het zou om die reden niet moeten worden toegestaan. Om hun interpretatie van religieuze voorschriften niet te hoeven schenden, zouden Joden en Moslims simpelweg vegetarisch kunnen eten, net als ik. Het nuttigen van vlees wordt ze immers nergens verplicht gesteld.’
Als utilitarist pleit u voor het grootst mogelijke geluk voor de grootste groep. Maar als je mensen dwingt vegetariër te worden, ondermijn je dit geluk dan niet?
‘Het is een kwestie van wennen. Ik denk dat ik net zo veel geniet van mijn vegetarische eten als anderen van hun vlees.
Natuurlijk moet je ook naar het lijden van dieren kijken, en naar de schadelijke effecten op klimaatverandering die op de lange termijn het geluk aantasten van honderden miljoenen mensen. Als je al deze dingen in overweging neemt, niet alleen het huidige geluk van mensen maar ook de preventie van ongeluk voor dieren en toekomstige generaties van mensen, denk ik dat het duidelijk is naar welke kant de balans overslaat.’
Het gros van de mensen denkt niet serieus na over zaken als wereldarmoede en dierenrechten. Vindt u dit begrijpelijk?
‘Ja, mensen zijn nou eenmaal niet zo geëvolueerd dat ze van nature een wereldgemeenschap vormen. Het zou desondanks wel goed zijn als iedereen zijn steentje bij zou dragen.’
Velen zijn van mening dat het overwinnen van de crisis prioriteit verdient boven zaken als milieubescherming en het doneren van geld voor armoedebestrijding.
‘De economische crisis in Europa lijkt vooral voor mensen die er direct mee te maken hebben erg belangrijk, zoals Grieken die hun baan zijn verloren. De problematiek in de Europese Unie staat echter in schril contrast met mensen die sterven van de honger of doodgaan aan eenvoudig te genezen ziekten als diarree, mazelen of een longontsteking. Het is eveneens een slechte zaak om vanwege de recessie geen maatregelen te treffen die de effecten van de klimaatverandering tegen zouden kunnen gaan. Wie daar uiteindelijk de dupe van worden zijn de miljoenen mensen die voor hun voedselvoorziening afhankelijk zijn van regenval, of die voedsel verbouwen op laaggelegen land dat overspoeld zal worden vanwege de stijgende zeespiegel.’
Vanavond om 20.00 uur geeft Peter Singer een lezing in het Collegezalencomplex over de crises van de 21e eeuw. Kaarten zijn hier te bestellen (studenten gratis).
