ANS

In de Enerzijds Anderzijds van de maart-ANS werd een discussie gehouden over of de rector magnificus moet worden verkozen. Studentenpartij asap stuurde dit opiniestuk in als reactie op dit artikel. Op universiteiten in België is het al zeer gebruikelijk: een verkozen rector magnificus. Met uitgebreide verkiezingsprogramma’s proberen de kandidaten studenten voor zich te winnen. Daarmee hebben studenten en medewerkers daadwerkelijk inspraak over het beleid dat de universiteit voert. Dat is een wereld van verschil met de Radboud Universiteit. Volgens asap is het tijd voor verandering. Op de RU wordt gewerkt met een benoemingsadviescommissie (BAC), waarin de voorzitters van de ondernemingsraad (OR) en de Universitaire Studentenraad (USR) plaatsnemen. Hun invloed is echter beperkt. Tijdens de sollicitatieprocedure hebben ze louter adviesrecht, wat betekent dat het uitgebrachte advies volledig in de wind geslagen kan worden. Bovendien mag er dus slechts één student plaatsnemen in de BAC. De rector magnificus is het visitekaartje van de RU en is daarmee imagobepalend voor de universiteit. Bovendien bepaalt hij het academisch beleid. Hij vormt hiermee het gezicht van de Radboud Universiteit en zijn standpunten hebben grote gevolgen voor studenten en wetenschappers. Het benoemen van de rector magnificus, hét gezicht van de Radboud Universiteit, berust op een ondoorzichtig systeem, dat aandoet als achterkamertjespolitiek. Het past op geen enkele manier binnen een academische omgeving, waarin openheid en debat een grote rol spelen. Het verkiezen van de rector, op basis van een uitgebreid verkiezingsprogramma waarin de kandidaten hun visie voor de komende jaren schetsen, zou voor deze omgeving veel geschikter zijn. Studenten en medewerkers kunnen op die manier aangeven welke kant zij met de universiteit op willen en waar volgens hen de accenten moeten liggen. Een visie en een standvastig beleid blijven echter gewaarborgd, omdat de gekozen rector aansluit bij een vast college. Tegenstanders noemen het risico, dat het houden van open verkiezingen op de universiteit uit zou monden in een soort populariteitsstrijd waarbij het uiterlijk van de potentiële rector zwaarder weegt dan zijn of haar capaciteiten. Worden studenten op deze manier niet ontzettend onderschat? Bovendien wordt op deze manier het volledige argument vóór landelijke en gemeenteraadsverkiezingen onderuit gehaald. asap pleit voor een systeem waarbij de Gezamenlijke vergadering (GV), dat wil zeggen de OR bij de personeelsgeleding en de USR bij de studenten, instemming krijgt over de selectie van drie kandidaat-rectores. Immers, de leden van de GV zijn bijna de enige die in aanraking komen met haast alle onderwerpen waarin een collegelid zou moeten excelleren. Vervolgens mogen alle studenten en medewerkers, die bij de Radboud Universiteit zijn aangesloten, hun stem uitbrengen over de drie kandidaten. Deze studenten zouden zich dan uitgebreid kunnen inlezen in de verschillende cv’s en ‘verkiezingsprogramma’s’ waarna zij stemmen voor de meest capabele rector, degene die de Radboud Universiteit het beste representeert. De procedure zal op die manier transparanter en democratischer worden.

 

Bas Kortmann bepaalt als rector magnificus van de Radboud Universiteit het academisch beleid en vertegenwoordigt de RU naar buiten toe. Hij vervult hiermee belangrijke taken met veel inhoudelijke gevolgen voor student en wetenschapper. In Nederland is het de Raad van Toezicht die op basis van profielschetsen en een zoekcommissie de rector benoemt. Zou het een idee zijn om de studenten hier meer inspraak in te geven? In België is het bijvoorbeeld de normaalste zaak van de wereld dat de hoogste academicus wordt verkozen. Daar wordt op alle universiteiten het lot van de kandidaat-rectoren bepaald door middel van stemmen van alle studenten en medewerkers of een afvaardiging daarvan in een kiescommissie. Leidt een benoeming door de Raad van Toezicht wellicht tot aanstelling van een rector magnificus met te weinig draagvlak onder studenten en medewerkers? Of zorgen verkiezingen juist voor populistische benoemingen? Tekst: Michiel van Lokven en Bas Verkooijen Prof. dr. Freddy Mortier, verkozen vicerector aan de Universiteit Gent ‘De universiteit moet worden bestuurd door iemand met een breed democratisch draagvlak: iemand die verantwoording moet afleggen tegenover de hele universiteit. Deze steun kan men bereiken door een kiessysteem waarbij medewerkers en studenten – al dan niet via gewogen verkiezingen – hun stem laten horen. Om een democratisch draagvlak te creëren, moet de rector weten wat er speelt binnen de universiteit. Het gevaar bestaat dat wanneer een Raad van Toezicht op basis van bestuurlijke kwaliteiten een buitenstaander benoemt, die persoon zich kan gaan gedragen als een directeur van een groot bedrijf. Zo iemand zou nooit door de academische gemeenschap worden verkozen. Ik ben dus zeker niet voor het model van de aanstelling van een manager die alleen verantwoording verschuldigd is aan een Raad van Toezicht en niet aan studenten en medewerkers. Het is in mijn ogen overigens geen probleem dat een middelmatige academicus rector wordt. Besturen kun je leren, maar hangt ook af van de mensen die je om je heen verzamelt. ‘Een rector wordt niet verkozen op basis van zijn of haar retoriek, maar op inhoud en competenties. Ik ben dan ook niet bang dat degene met het meest populistische praatje uiteindelijk rector zal worden. Bij verkiezingen heeft het gros van de kiezers, academici en studenten, zelf een gegronde mening gevormd over wat belangrijk is voor de instelling. Dit speelt een grote rol binnen de verkiezingen en dat vind ik een goede zaak. Wat wel gebeurt, is dat mensen worden gekozen vanwege specifieke kwesties. Neem bijvoorbeeld de Vrije Universiteit Brussel, waar een van de kandidaten voorstander was van verregaande samenwerking met andere universiteiten. Een tegenstander vond juist dat ze hun eigen positie moesten behouden. Uiteindelijk is de verkiezing op dit punt beslecht.’ Prof. dr. Bas Kortmann, benoemd rector magnificus van de Radboud Universiteit ‘Ik vind de huidige procedure goed. Hier in Nijmegen besturen wij als College van Bestuur met zijn drieën, er is geen sprake van een sterke hiërarchie. Het is van belang dat een rector magnificus veel steun heeft binnen de universiteit. Daarom is het goed dat het vrijwel onmogelijk is dat er een rector wordt benoemd zonder bijval van decanen, de ondernemingsraad en de studentenraad. Voor een benoeming wordt een beoogd rector altijd eerst gehoord door de medezeggenschap. De studentenraad en ondernemingsraad laten vervolgens weten wat ze van de voorgenomen benoeming vinden. Pas daarna kunnen de toezichthouders tot benoeming overgaan. Dat betekent dat de decanen en medezeggenschap voor de benoeming dus al goed geïnformeerd zijn. De mensen weten wat voor vlees ze in de kuip hebben. Dat zorgt voor draagvlak. ‘Je ziet in de jaren zestig en zeventig dat er in Europa her en der kiesstelsels zijn ingevoerd met een eigen systematiek. Tegenwoordig zie je dat er toch wel wat aarzelingen zijn om er een al te groot verkiezingscircus van te maken. In Leuven stelt de nieuw gekozen rector magnificus zelf acht vicerectoren aan, ieder met een eigen portefeuille. Ik vind het idee dat iedere vier jaar de hele top wordt vernieuwd een risico dat ik zelf liever niet zou nemen. Dat betekent dat er de nodige expertise verloren gaat en dat kan afbreuk doen aan de efficiëntie. ‘Niet iedereen is geschikt om een universiteit te besturen, daar is een zekere aanleg voor nodig. Toezichthouders hebben bij de benoeming van een rector goed zicht op zijn bestuurlijke competenties. Het is een feit dat niet veel academici staan te springen om rector magnificus te worden. Een rectoraat kan het einde inluiden van je wetenschappelijke carrière.’ Bekijk hier de overige artikelen uit de maart-ANS.