ANS

De studentenprotesten komen weer langzaam op gang. Vandaag zullen de Nijmeegse studenten zich rond half twee verzamelen op het centraal station. Vrijdag vindt er op de Dam een landelijke manifestatie plaats. Jasper van Dijk, Tweede Kamerlid voor de SP, en Pascal ten Have, voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond, roepen iedereen op om in actie te komen. 'De agenda van Zijlstra draait alleen om minder budget en meer rendement.'

Het hoger onderwijs wordt onder staatssecretaris Zijlstra duurder en de kwaliteit neemt af. Studenten krijgen door harde bezuinigingen te maken met hoge drempels. Opleidingen worden onderworpen aan rigide prestatiecontracten die leiden tot lagere eisen. De kenniseconomie raakt verder uit zicht.

Toegegeven: staatssecretaris Zijlstra laat er geen gras over groeien. In rap tempo komt hij met ingrijpende maatregelen voor het hoger onderwijs. De langstudeerboete van 3.000 euro, selectie aan de poort, collegegelddifferentiatie en binnenkort het zogenaamde leenstelsel voor de Masteropleiding. Universiteiten en hogescholen worden opgezadeld met dwingende prestatiecontracten waarin rendement belangrijker is dan kwaliteit. Als een instelling de afspraken niet nakomt, wordt het budget gekort.

Dat is de agenda van Zijlstra: minder budget en meer rendement. Het wordt gebracht in mooie nota's met namen als “Kwaliteit in verscheidenheid” en “Studeren is investeren”. Maar de gevolgen zijn ernstig. Studeren wordt duurder en de kwaliteit van de opleidingen neemt af. Twee belangrijke pijlers van het hoger onderwijs – kwaliteit en toegankelijkheid – worden ingeruild voor hun spiegelbeeld: minder kwaliteit en hogere drempels.

Eerst de toegankelijkheid. Studeren wordt fors duurder met deze regering. Studenten die meer dan één jaar uitlopen op hun studie, betalen 3.000 euro extra collegegeld. Met name bètastudenten lijden daaronder, omdat zij gemiddeld 7,5 jaar over hun vijfjarige studie doen. Deeltijdstudies zullen verdwijnen, omdat die vanwege hun langere duur per definitie tot een studieboete zullen leiden. Ambitieuze studenten die een tweede studie willen volgen moeten flink gaan sparen of over rijke ouders beschikken. Niet zelden kost een tweede studie meer dan 10.000 euro collegegeld per jaar.

Komend jaar komt daar het “sociaal leenstelsel” voor de Masteropleiding bovenop. De basisbeurs wordt afgeschaft waardoor de kosten met 3.200 euro per jaar toenemen. Ook hier zijn vooral bètastudenten de pineut, aangezien zij een tweejarige Master volgen. Voor studenten geneeskunde duurt de Master maar liefst drie jaar. Zijlstra probeert de pijn te verzachten en komt met een zogenaamd sociaal leenstelsel. Maar dat is een mooie term om de hoge schulden mee te verhullen. Studenten lenen gemiddeld al zo'n 15.000 euro, dat gaat alleen maar oplopen tot hogere bedragen, die vervolgens jarenlang – met rente – moeten worden terugbetaald. Juist de jongeren uit gezinnen met lagere inkomens zullen afzien van een hogere opleiding. En wie wel doorgaat kan een hypotheek vergeten, want banken letten sinds kort ook op de studieschuld van studenten.

Dan over de kwaliteit, waar afgelopen jaar veel om te doen is geweest. Denk aan de diplomafraude bij Hogeschool Inholland en vergelijkbare berichten bij de Vrije Universiteit, Hogeschool Windesheim en de Hogeschool van Amsterdam. Door schaalvergroting en perverse financiële prikkels werd het hoger onderwijs gereduceerd tot diplomafabriek.

Om deze problemen te verhelpen komt Zijlstra met prestatiecontracten die met universiteiten en hogescholen worden afgesloten. In deze contracten komen gedetailleerde afspraken te staan over zaken als het studierendement, de uitval, het opleidingsniveau van docenten en de zogenaamde studenttevredenheid. Als een instelling de afspraken niet nakomt, wordt het budget gekort.

Zijlstra hoopt hierdoor meer nadruk te leggen op kwaliteit, maar het risico is groot dat het tegenovergestelde wordt bereikt. Want ook dit systeem leidt tot perverse prikkels. Als je een hogeschool gaat afrekenen op 'studierendement', zal het management er alles aan doen om studenten snel door de opleiding te jassen. Helaas zien we daar nu al voorbeelden van. Zo willen sommige universiteiten dat studenten in het eerste jaar alle studiepunten halen. Enige uitloop is er niet meer bij. Ook de recente maatregel dat een 5 voor het ene vak gecompenseerd mag worden met een hoger cijfer voor een ander vak, is een pijnlijk voorbeeld. In plaats van nauwkeurigheid en kwaliteit, gaat het om snelheid en kwantiteit.

Omdat wij opkomen voor het hoger onderwijs, roepen wij studenten en docenten op om in actie te komen tegen dit beleid. In plaats van hoge drempels en uitgeholde opleidingen, pleiten wij voor intensief onderwijs met uitstekende begeleiding. Extra investeringen zijn nodig om kwaliteit en toegankelijkheid te waarborgen. Dat is de beste manier om uit een crisis te komen.

In de week van 20 t/m 23 maart voeren studenten diverse acties met vandaag een grote demonstratie in Nijmegen en als afsluiting een landelijke manifestatie in Amsterdam op 23 maart (info: www.lsvb.nl). Sluit je aan en teken de petitie op betaalbaarstuderen.nl.