ANS

In deze rubriek staat iedere maand een ander issue centraal, waarover de meningen sterk zijn verdeeld. Deze maand: zorgelijke vergrijzing

Tekst: Joeri Pisart Illustratie: Laurens de Vos

Zal er over enkele jaren nog sprake zijn van een sociaal en toereikend zorgstelsel? De gigantische babyboomgeneratie wordt langzamerhand bejaard, waardoor het aandeel 65-plussers van de bevolking flink stijgt. De arbeidsmarkt krimpt terwijl ziekenhuizen overbevolkt raken met ouderen. Dit brengt torenhoge kosten met zich mee: minder schouders dragen hogere lasten. Momenteel eist de zorg al 20 procent van de rijksbegroting op, een percentage dat de komende jaren alleen maar zal groeien. Hierdoor staat de toegankelijkheid van de zorg op het spel. In de politiek bestaat echter weinig wilskracht om dit naderende onheil af te wenden. De Tweede Kamer discussieert vooral over het persoonsgebonden budget, een relatief kleine kostenpost binnen het Ministerie van Volksgezondheid. Alle politieke partijen zijn zich ervan bewust dat zware bezuinigingen op zorg gelijk staan aan een daling van stemmen. De drastische kostenstijging vraagt juist om drastische maatregelen. Verzekeringen kunnen minder geld uitkeren en snoeien in het basispakket. Hiermee wordt iedereen hard getroffen. Is het niet een kwestie van logica om in financieel zware tijden de grootste lasten te verdelen over de grootste zorgconsumenten; bejaarden? In dat geval wordt ouderenzorg duurder, maar blijven jongere generaties in ieder geval gespaard.

DE STELLING VAN DEZE MAAND: ER MOET EEN LEEFTIJDSGRENS KOMEN VOOR OVERHEIDSGESUBSIDIEERDE ZORG

Pia Dijkstra, tweede kamerlid voor D66 ‘Als overheid moet je niet in de stoel van de dokter gaan zitten. Artsen weten het best hoe zij een patiënt kunnen behandelen, de regering moet hier niet ingrijpen met een kunstmatige leeftijdsgrens. Wel moeten we de zorg hervormen, waarbij kosten eerlijk worden verdeeld tussen jong en oud, gezond en ziek. ‘Ten eerste moeten we geldverspilling tegengaan. Het beschikbare budget kan beter worden verdeeld. Neem bijvoorbeeld de rollator, die wordt nog steeds volledig vergoed uit het basispakket. Ouderen krijgen de nieuwste modellen, terwijl verzekeraars geen enkele moeite doen om hen aan een goed tweedehands exemplaar te helpen. Hierdoor betalen we allemaal een hogere zorgpremie. ‘Ten tweede moet het kostenbewustzijn van mensen worden geprikkeld, ze moeten zich verantwoordelijk voelen voor hun kosten. Dat kan door iedereen een deel van elke zorgrekening te laten betalen met een inkomensafhankelijk maximum per jaar. ‘Daarnaast moeten we durven te investeren in preventie. Als we ziektes als obesitas weten te voorkomen, kunnen we in de toekomst hopelijk veel geld besparen.’

Paul Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau ‘Nee, want het probleem ligt niet in overheidsgesubsidieerde zorg. Het overgrote deel van de kosten betaalt het publiek immers zelf door middel van volkspremies via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten. Dit wordt vervolgens uitgekeerd door verzekeringen. Nu de vergrijzing toeslaat dalen inkomsten uit premies, maar stijgen de kosten. Daarom zal de eigen bijdrage blijven toenemen en zullen steeds meer interventies buiten het huidige basispakket worden geplaatst. Verzekeringsmaatschappijen zullen dan met aanvullende verzekeringen komen, welke duur kunnen worden. ‘Mensen moeten er rekening mee houden dat minder zorg zal worden vergoed. Als men naar meer, vroegere en betere zorg verlangt, zal men dit dus zelf moeten betalen. Binnen huishoudens moet dan een keuze worden gemaakt: men kan op minder belangwekkende zaken korten om de zorgkosten op te vangen. ‘Wellicht is het een mogelijkheid om woningbezit toe te passen als onderpand van eigen zorg. In dat geval zouden instanties voor een percentage van de waarde van het huis behandelingen kunnen vergoeden, bij overlijden is het huis dan voor de instantie. Zo zijn mensen zelf verantwoordelijk voor hun kosten en blijft zorg betaalbaar.’

Joris Slaets, hoogleraar Geriatrie aan de Rijksuniversiteit Groningen ‘Ik betwijfel of er überhaupt geld tekort is. Het huidige cohort van 65-plussers is rijker en beter opgeleid dan ooit, zij kunnen prima hun eigen behandelingen betalen. Daarmee zullen zij juist voor veel werkgelegenheid zorgen. ‘Wel is er sprake van een zorgwekkende lastenstijging, maar dat vergrijzing de schuldige zou zijn, is onzin. Naar mijn mening is het bijna compleet toe te schrijven aan de ontwikkeling en toepassing van allerlei nieuwe technologieën. Dat maakt de manier waarop het zorgbudget momenteel wordt uitgegeven idioot. Regelmatig wordt 100.000 euro besteed aan een derdelijns chemotherapie om iemand slechts twee maanden langer te laten leven. Vaak is dat zelfs nadelig voor het welzijn van die patiënt. Kwaliteit van leven moet voorop staan, niet slechts de objectieve duur. Dergelijke draconische interventies kunnen we daarom missen als kiespijn. ‘Er moet geen leeftijdsgrens komen voor zorg. Wel hebben dokters en patiënten de verantwoordelijkheid om een goede afweging te maken tussen de kosten en het daadwerkelijke nut van een behandeling. Dat gebeurt nu te weinig.’

Ruth Seldenrijk, directeur van de Nederlandse Patiënten Vereniging ‘Er bestaan geen goede praktische of filosofische redenen om aan leeftijdsdiscriminatie te doen. Het is een afleidingsmanoeuvre waarmee men pretendeert dat leeftijd invloed heeft op de zorgkosten: de belangrijkste rol speelt echter levensverwachting. Deze is zeer variabel, zeker op latere leeftijd. ‘Wel roept de angst voor lijden en aftakeling beheersingsdrang op. Binnen de geneeskunde bedreigt dit de mondigheid en verantwoordelijkheid van de patiënt. Daarom moeten artsen leren proportioneel te handelen, de zwaarte van behandeling moet in redelijke verhouding staan tot het vooruitzicht ervan. Bij ouderen en stervenden zijn veel ingrepen disproportioneel, welke logischerwijs niet moeten worden toegepast. Dat is geen leeftijdsdiscriminatie, maar een gevolg van de fragiliteit die bij het ouder worden optreedt.

Kader: -De begroting van het Ministerie van Volksgezondheid is met 67 miljard euro de grootste van alle departementen. Deze kosten beslaan 20 procent van de totale rijksbegroting. - Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) berekende eind vorig jaar de kosten in de zorg. Momenteel is 15 procent van alle Nederlanders 65-plusser. Zij zijn verantwoordelijk voor 43 procent van die kosten. 12 procent van de lasten wordt veroorzaakt door 85-plussers, slechts 1,5 procent van de bevolking. - Het SCP verwacht dat, zonder wijziging van beleid, rond 2040 het zorgbudget 40 procent van de rijksbegroting zal beslaan. Naar verwachting is dan ongeveer 26 procent van de bevolking 65-plusser.

Kijk hier voor de andere artikelen uit de februari-ANS