Beschimmelde boterhammen en harige biertjes

Na wekenlang de afwas te hebben genegeerd, is de pasta onherkenbaar en heeft de pan een groen vijfdaagsbaardje verworven. Pluizige schimmel groeit weelderig en verspreidt een onaangename geur. Schuilt er gevaar achter dit fungioerwoud of kan het de mens niet schaden?

Tekst: Ronald Peeters en Kim Saris Illustratie: Sascha Wijnhoven

Een vergeten boterham onderin je tas, een rondslingerende pizzadoos of een achtergelaten biertje. Schimmels zijn een ongewilde indringer in studentenhuizen. Zodra haren op voedsel verschijnen, laten veel mensen het wel uit hun hoofd nog een hapje te nemen. Deze smerige begroeiing betekent immers dat andere organismen smikkelen van jouw boterham. Hoe komt deze viezigheid hier en wat zou er gebeuren als je dat aangetaste bammetje toch naar binnen schuift?

Groeiende lastpak ‘Schimmels zijn micro-organismen en kunnen eencellig of meercellig zijn’, vertelt dr. Huub Op den Camp, microbioloog aan de Radboud Universiteit. In het rijk der fungi zijn er enorm veel soorten in allerlei kleuren en vormen. Voor alle types geldt dat ze schimmeldraden ontwikkelen die worden gebruikt om een voedingsmiddel binnen te dringen. Net als veel levensvormen hebben schimmels vocht en zuurstof nodig om te groeien. Zo kan er in een appel een netwerk van deze schimmeldraden groeien. Op sommige groeiende draden ontstaan vruchtlichamen die schimmelsporen maken. Dit zijn bijvoorbeeld de zwarte spikkels die ontstaan op een boterham. Schimmels verspreiden hun sporen om zich voort te planten.

Schimmelrisico Moet je bij het binnenkrijgen van schimmelsporen vrezen voor je leven? Dit hangt af van de soort schimmel. ‘Als schimmelsporen in de lucht komen, bestaat de kans dat mensen deze inademen, waardoor de schimmel in hun lichaam kan groeien’, aldus Op den Camp. Mensen met een allergie of een verzwakt immuunsysteem kunnen als gevolg daarvan ziek worden. Sporen kunnen zich nestelen in de longblaasjes en zich vervolgens met het longweefsel verweven. De schimmelsporen groeien verder en verspreiden zich in het lichaam via de bloedbanen. ‘Schimmels draag je altijd bij je, maar het groeiproces vindt enkel plaats als je echt ziek bent. Kankerpatiënten bijvoorbeeld zijn daarvoor veel vatbaarder’, aldus dr. Jan van der Linden, onderzoeker in het Radboudumc. De meeste schimmels bevatten kleine hoeveelheden van de giftige stof mycotoxine. Van sommige soorten kunnen twee sporen met deze stof al dodelijk zijn, maar er zijn ook organismen waarvan je er een miljoen moet inademen voordat er iets gebeurt. Of dit resulteert in een weekje diarree of echt doodziek worden, hangt af van de hoeveelheid en aard van de binnen gekregen schimmelsoort. Geen reden tot paniek, met een goed immuunsysteem zul je daar weinig last van hebben. ‘Als je schimmel eet, poep je die normaal gesproken gewoon uit’, zegt Van der Linden.

Schrobben op schimmel Naast studenten zijn schimmels ook dol op bier. ‘In pils zit natuurlijk veel vocht, maar tevens andere stoffen die schimmels lekker vinden. Het alcoholniveau is te laag om de organismen tot last te zijn, dus is het een zeer geschikte omgeving om te groeien’, zegt Op den Camp. Schimmels stellen geen hoge eisen aan hun leefomgeving. Hun smerige haren kunnen overal groeien. De aanwezigheid van een paar schimmelcellen of sporen is genoeg om verder te groeien waardoor de bestrijding moeilijk wordt. ‘Schimmels zijn een hogere levensvorm. Bacteriën kun je bestrijden met een remmende stof die niks met hoger leven doet. Bij schimmels kan dit niet en daarom kan het bestrijdingsmiddel ook gevaarlijk zijn voor jezelf’, legt Op den Camp uit. Wat kun je wel doen tegen deze ongewenste gasten? Het enige wat helpt is desinfecteren om sporen tegen te houden. Je kunt je moeder af en toe de boel weer laten schoonmaken of zelf de handen uit de mouwen steken. ‘Een paar keer per week afwassen kan geen kwaad,’ geeft Op den Camp toe.

Bekijk hier de overige artikelen uit de maart-ANS.