Deze week blikt ANS terug op de leukste artikelen van de afgelopen jaren. Vandaag lees je het interview met Inez Weski.
'We leven nu bij de gratie van beveiligers en politiemensen.' Strafadvocate Inez Weski maakt zich ernstig zorgen over de huidige toestand in Nederland. Gaat het werkelijk de verkeerde kant op met de maatschappij?
Tekst: Andy Leenen en Juliet van de Voort
Foto: Valentijn Brandt
Inez Weski (52) is een extravagante verschijning. Door haar zwarte kleding, zwaar opgemaakte ogen en imposant scala aan doodshoofdringen maakt ze een onuitwisbare indruk. Haar carrière is al even imponerend. Zo was ze de advocate van Desi Bouterse in de Copa-zaak, destijds breed uitgemeten in de media. Met een vriendelijke lach schudt ze ons ferm de hand en opent de deur naar haar kantoor. Het is meteen duidelijk dat dit geen regulier advocatenkantoor is. De ruimte is rijkelijk gedecoreerd met Afrikaanse maskers, kandelaars en spiegels. 'Vroeger hingen hier messen, maar dat kan tegenwoordig niet meer', vertelt Weski lachend. Niet alleen haar verschijning, maar ook haar scherpe uitlatingen in de media over het strafrechtklimaat zijn opvallend. Uit haar woorden spreekt een duidelijke visie; als er niets verandert, gaat het goed fout.
Razzia's
'Nederland is een politiestaat. Natuurlijk is er een parlement, een grondwet en de pers, maar wat is daarvan de inhoud? Het gaat erom dat de rechtsstaat functioneert. Hoeveel vrijheid heeft het individu? Ik denk dat daar nog maar een minimaal deel van over is.' Weski neemt de Rotterdamse interventieteams als voorbeeld. 'De teams staan onaangekondigd voor de deur. Eenmaal binnen controleren ze op belastingschulden, illegale bewoning of aanwezigheid van hennepplantages.' Deze intimiderende huiszoekingen worden door critici als razzia's bestempeld. Weski verwacht niet dat dit het hoogtepunt is, de maatregelen zullen ingrijpender worden. 'De scheiding der machten is al doorbroken. Bestuursleden krijgen steeds meer strafbevoegdheden en het Openbaar Ministerie (OM) krijgt groeiende invloed in het strafproces. Kortom, de rechterlijke controle raakt volledig buiten beeld.'
Het doel voorbij
Een oorzaak van deze beangstigende ontwikkeling is volgens Weski de toegenomen kritiek op rechterlijke uitspraken. 'De samenleving blijft roepen om strafverhoging. Ze beseft niet dat Nederland, vergeleken met andere landen, behoorlijk hoog straft. Sowieso zijn de straffen in Nederland de laatste tien jaar gestegen. Dit is gebeurd zonder dat de criminaliteit is toegenomen of is bewezen dat een strengere sanctie zin heeft. De strafbepaling wordt gezien als het primaire middel om ongewenst gedrag te voorkomen. Neem bijvoorbeeld de marginalisering van jongeren: tegenwoordig is iedereen "hangjongere".' In Rotterdam is daarom een samenscholingsverbod ingevoerd. Wanneer de politie constateert dat er meer dan vier jongeren bij elkaar zitten waar een bepaalde dreiging van uitgaat, kan het OM tot vervolging overgaan. 'Het is toch schrikbarend dat zulke bepalingen bestaan? Je onderwerpt mensen aan volledige willekeur. Problemen in de samenleving moeten worden aangepakt door meer te investeren in opleidingen en buurten. Dat wordt tegenwoordig helaas als volstrekt verwerpelijk beschouwd.'
Dwangbuis
In de aflevering van Zembla van 14 oktober 2007 werd de rechterlijke macht onder vuur genomen. Er zouden taakstraffen worden uitgedeeld voor ernstige delicten als verkrachting en mishandeling. Vanuit de politiek kwam als reactie het idee om de rechter aan een wettelijk minimum te binden. Weski neemt de uitzending met een korrel zout. 'Een rechter geeft geen taakstraf voor een ernstig misdrijf. Daarvan ben ik overtuigd. Er zijn zaken waar direct blijkt dat het gaat om een klein vergrijp. Toch wordt de verdachte naast het oorspronkelijk delict ook beschuldigd van deelname aan een criminele organisatie. Zo kan diegene makkelijker in voorlopige hechtenis worden gehouden. Na het vonnis blijkt er dan niets van het bestaan van deze organisatie waar te zijn. Zo wordt er een stempel gezet op een zaak, zoals poging tot zware mishandeling op een vechtpartijtje. Inzage in dossierstukken is essentieel om de zaak te beoordelen. Wanneer een rechter een taakstraf geeft, is er kennelijk niet zoveel aan de hand.' Over minimumstraffen is de advocate nog minder te spreken: 'Dat is heel gevaarlijk. De rechterlijke macht wordt in een dwangbuis geperst en daardoor buitenspel gezet. Het is juist aan de rechter om per geval te bekijken wat de beste straf is. Dat is niet van tevoren te beslissen.'
Neerwaartse spiraal
'Er zijn voortdurend processen die op een gruwelijke manier fout gaan. Vooral zaken waar veel mankracht of geld in is gestoken. Het lijkt soms niet meer uit te maken of het uiteindelijke resultaat waarheidsvinding is, men wil enkel de dader vinden. In de Copa-zaak werden bijvoorbeeld de namen van twee anonieme getuigen per ongeluk onthuld. Hun verklaringen bleken kant noch wal te raken. Zonder de fout van het OM was dit nooit boven water gekomen. Het komt vaker voor dat er verklaringen worden gegeven die logischerwijs onmogelijk zijn. Deze worden door het OM zonder enig onderzoek overlegd. Als verdediging sta ik hier vrijwel machteloos tegenover. Het ellendige is dat op die manier iedereen kan worden gelyncht. Een dossier kan zo in elkaar gezet worden dat het nog maar één kant op wijst: schuldig. Een rechter moet dan om verduidelijking vragen. Er zijn helaas rechters die niet voldoende nieuwsgierig zijn.' Weski constateert een neerwaartse spiraal: 'Ik heb meegemaakt dat een officier zijn boekje volledig te buiten ging. Een paar jaar later stond ik weer tegenover hem, hij was ondertussen rechter geworden. De officieren hoeven nergens verantwoording voor af te leggen. Een arts wordt ook bestraft voor zijn fouten, waarom kan dat niet bij een officier? Op deze manier wordt het systeem besmet.'
Angst
Er komen steeds meer maatregelen die de rechterlijke macht aantasten. Een actueel voorbeeld is de strafbeschikking, die eind 2007 in werking treedt. Die houdt in dat het OM straffen op mag leggen zonder tussenkomst van een rechter. De regeling geldt voor delicten waar maximaal zes jaar gevangenisstraf op staat. Weski is hier absoluut op tegen: 'De vervolgende afdeling wordt tegelijkertijd de rechter. Hoe wil een verdachte in de handen van het OM ooit zijn recht krijgen?' Deze ontwikkelingen komen voort uit een roep om meer controle, uit het oogpunt van de algemene veiligheid. Het is echter nooit onderzocht of deze maatregelen de veiligheid dienen. De overheid speelt in op de angsten van het volk, wat al heeft geresulteerd in de algemene identificatieplicht. Deze kan door kwaadwillenden echter makkelijk worden omzeild. 'Fouilleringen geven mij eerder een onveilig dan veilig gevoel. Want aan wie worden deze bevoegdheden gegeven? Er zijn zelfs surveillanten die boeien meekrijgen. We leven nu bij de gratie van beveiligers en politiemensen; mensen die alles bijhouden. Alles is doorgeschakeld. De drempel komt steeds lager te liggen. Tegenwoordig wordt zelfs de anonieme meldlijn gebruikt als reden om ergens binnen te vallen, ondanks dat rechters hier al tegen hebben geprotesteerd. 'Er heerst een aangiftecultuur in Nederland, er is voor alles een meldpunt. Ik vind het walgelijk, je verziekt de samenleving. Je maakt van iedereen een verrader en van iedereen een verdachte.'
