Iedere twee weken rakelt ANS herinneringen op door een artikel uit de archieven te plukken. Deze week in de nostalgische rubriek: Over het verschil tussen Bach en Rieu.
Het
Nieuwjaarsconcert. Je zult het gisterochtend ongetwijfeld hebben gemist omdat je in half-comateuze toestand in je bed lag, maar dit fenomeen trekt jaarlijks een miljard kijkers wereldwijd.
Boeiend? Niet echt, maar als je deel uitmaakt van de nieuwe elite zul je toch moeten weten wat het verschil tussen Bach en Rieu is. Daarom greep de ANS-redactie 2002/2003 de kans aan om een hilarische stoomcursus klassieke muziek te geven. Lees dit om je toekomstige baas te imponeren en 'zodat ook jij indruk op je vrienden kunt maken door de verschillende deuntjes van je mobiel op het gehoor te kunnen benoemen.'
Klassiek voor Dummies
In de rubriek: '... voor Dummies' wordt de onwetende Nijmeegse student wegwijs gemaakt in een ingewikkeld onderwerp. Deze maand: klassieke muziek. Het verschil tussen Bach en Rieu.
Om indruk te kunnen maken op het laaggeschoolde klootjesvolk, is het voor een student niet alleen van belang zich te ontwikkelen tot expert op zijn vakgebied, maar ook een gedegen algemene kennis te vergaren. Voor het bereiken van de top drie van de photoplay-kennisquiz in het frietkot 'Keizer Karel', en aldus deel uit te gaan maken van de crème de la crème van de intellectuele kwalitaria-bezoeker, is immers een veelzijdige culturele eruditie onmisbaar. Kennis van klassieke muziek is één van de meest bruikbare middelen om mensen te imponeren. Een student die een viool van een fagot kan onderscheiden, weet wie Bach was en kan meepraten over de verschillen tussen renaissance en verlichte muziek, zal later menig directeur kunnen overtuigen van zijn geleerdheid en op feestjes kunnen uitstijgen boven de grijze massa. Hieronder een overzichtelijke stoomcursus klassieke muziek, zodat ook jij indruk op je vrienden kunt maken door de verschillende deuntjes van je mobiel op het gehoor te kunnen benoemen.
Kunstmuziek
Muziek maken is menselijk. In de prehistorie bracht men, brullend, stampend en rammend op primitieve trommels, de eerste voorlopers van de huidige death-metal ten gehore. In Egypte werd de wereldberoemde Hufu-'anh de eerst beschreven musicus. Griekse mythen verhalen van goden die met wonderschone melodieën uit hun lier kleine meisjes de bosjes in lokten. Hoewel de kwaliteiten van deze voorhistorische en antieke musici onbetwistbaar zijn, wordt het begin van de westerse muziekgeschiedenis meestal in de middeleeuwen gelegd, bij de komst van de eerste bladmuziek. Het grootste gedeelte van de muziek in de middeleeuwen bestond uit Gregoriaanse kerkzangen. Omdat enkel noteren van 'taddadadaa taddadadaaa' (5e van Beethoven) onvoldoende onderscheid maakt binnen het brede scala aan fijnzinnige nuances dat muziek rijk is, ontwikkelden kloosterlingen het eerste notenschrift. Eerst werden alleen hoogteverschillen aangegeven; later volgden toonlengte, maten, volume en tempo. Dit maakte het vervaardigen van steeds complexere muziek mogelijk. De gemiddelde ongeschoolde boerenbrok snapte daar geen fluit van en bleef simpele hoempapa voortbrengen. Aangezien de geletterde beroepsmuzikant er wel mee uit de voeten kon, ontstond een verschil tussen volks- en kunstmuziek. Een dergelijk onderscheid wordt heden ten dage nog steeds gemaakt: populaire (volks)muziek is meestal minder verheven dan klassieke muziek. Klassieke muziek is ingewikkelder en moeilijker te beluisteren dan een gemiddeld deuntje uit de Top40. Veel klassieke muziek ligt echter na een aantal keer draaien minstens zo prettig in het gehoor als bijvoorbeeld Tony Braxton en blijft daarnaast wél je hele verdere leven de moeite van het beluisteren waard. Reden te over het kortstondige te verruilen voor het eeuwige en de wereld van symfonieën en cantaten, Mozart en Fauré te verkennen. Het brede scala aan stromingen en componisten biedt een keur aan muzikale juweeltjes voor jong en oud.
Van allegro tot fioritura
Klassieke muziekstukken worden meestal gecategoriseerd naar periode waarin ze verschenen. Een specifieke periode kunnen herkennen of weten welke componist waar thuishoort, is al een stap in de goede richting. Hieronder vind je derhalve een kort overzicht per periode met de belangrijkste kenmerken en enkele van de bekendere componisten. Naast de verschillende stromingen zijn er legio termen waarmee 'de kenner' klassieke muziek kan benoemen en categoriseren: 'Betty, wat een prachtige aria is dat toch. Normaal gesproken heb ik een hekel aan requia, die zijn me vaak veel te pesante. Ik geef de voorkeur aan cantaten met veel pianissimo passages en licht andante pianoconcerten, maar deze alt weet wel een heel verfijnd poco a poco crescendo in te bouwen.' Strooi naar believen met moeilijke begrippen als allegro en fioritura; het merendeel van de mensheid heeft toch niet het flauwste benul waar je het over hebt. Kijk eerst op het hoesje van je 'J.S. Bach - verzamelde werken' van Kruidvat en leer daarvan de achterkant uit je hoofd. Trek een gewichtig gezicht en zeg iets als: 'Kerel, deze uitvoering van de Matthäus Passion door het Wienerburger Feuerwehrorkest is absoluut fenomenaal. Met name deze fameuze dirigent, Heinrich Wunderbar, weet hem wer-ke-lijk subliem neer te zetten.' Ondanks de schijnbare willekeurigheid van bovenstaande opmerking, steekt er wel degelijk een belangrijke mate van kwaliteitsverschil achter de verschillende uitvoeringen van een muziekstuk. De ene dirigent is de andere niet. Omdat die het tempo en de intensiteti van de passages van een compositie bepaalt, kan de ene Matthäus Passion wezenlijk anders klinken dan de andere. Daarnaast maakt de kwaliteit van de koorzangers, solisten, en de muzikanten in het orkest een wereld van verschil. Goede solisten worden soms tussen koren verhandeld voor bedragen waarvan menig profvoetballen het in zijn broek zou doen. En logisch; geniale klassieke zangers of muzikanten zijn een zeldzaam goed.
Rieu versus Herreweghe
Ook persoonlijke smaak speelt bij het beluisteren van klassieke muziek een belangrijke rol. André Rieu speelt het klaar om de meest introverte, verfijnde en gevoelige pianostukken als een bombastische kom-met-zijn-allen-la-laaa-lala- wals te laten klinken. Desondanks zijn er duizenden die zijn muziek verslinden; stadions vol zwijmelen weg bij zijn olijke doedelzakinterpretaties van het Requiem (muziekstuk voor begrafenisplechtigheid) van Mozart. Rieu speelt in op de emoties van de massa, die naast muziek van deze Stehgeiger ook Jantje Smit en André Hazes op de draaitafel legt. Dit 'vertalen' van klassiek is iets van alle tijden. Opera (toneelstuk waarin de teksten voor het overgrote deel worden gezongen, vaak wat zwaarmoedig van aard) was, samen met de operette (hetzelfde, maar dan lichtvoetiger), oorspronkelijk bedoeld voor het 'gewone' volk, dat smachtte naar actie op het toneel tijdens de droge muzikale uitvoeringen. Tegenwoordig is opera juist meer voor de 'elite' en heeft de musical het volkse karakter ervan overgenomen. Prachtige klassieke opera's worden tegenwoordig zelfs klakkeloos getransformeerd naar hapklare 'Endemollen', zoals Verdi's Aïda. Over smaak valt niet te twisten. Toch zijn de verschillen in waardering van klassieke muziek vaak ook te wijten aan onwetendheid. Hoewel de torenhoge prijzen voor een goede klassieke cd een drempel vormen bij de aanschaf, wordt immers vaak niet verder gekeken dan de lengte van het reukorgaan. Wie heeft ooit gehoord van prachtdirigenten als Herreweghe en Gardiner? Als je klassieke muziek wilt leren waarderen, moet je uitzoeken welke componisiten, dirigenten en soorten klassieke muziek bij je passen. Houd je liever van somber een bombastisch, zoek het dan in de Romantiek. Wil je liever ingewikkeld, dan zal muziek uit de Barok je meer aanspreken. Niet alleen heeft elke stroming haar eigen karakter, ook bestaan er legio verschillen tussen bijvoorbeeld een requiem of een opera. Alleen door veel luisteren kom je te weten waar je persoonlijke voorkeur ligt.Neem in ieder geval voldoende geld mee naar de platenzaak en beluister daar een heel stel versies van hetzelfde muziekstuk. Koop uiteindelijk de uitoering die je zelf het mooiste vindt. Zo sla je twee vliegen in één klap: leer het hoesje uit je hoofd, zoek de termen op die erbij passen en draai hem vervolgens voor vrienden, begeleid door een indrukwekkend monoloog over de ins en outs van het betreffende stuk. Vervolgens zullen ze je zien als een ware autoriteit op gebied van cultuur. Daarnaast hou je er zelf een mooi stuk muziek voor het leven aan over.
Kader
Middeleeuwen (500-1450) Eentonig mummelende kloosterlingen Luit blokfluiten en harp Geen bekende componisten, muziek was meestal anoniem
Renaissance (1450-1600) Vrolijke deuntjes en meerstemmige koortjes Dezelfde instrumenten als in de Middeleeuwen Obrecht en Di Lassa (Lage Landen) Monteverdi (Italië)
Barok (1600-1750) Vaak ingewikkelde muziek met veel 'versieringen' vanaf nu wordt muziek geschreven voor specifiek instrument Voorlopers symfonieorkest Purcell en Händel (Engeland) J.S. Bach (Duitsland) Vivaldi (Italië)
Classicisme (1750-1820) Instrumentale muziek voor symfonieorkesten met klassieke thema's Symfonieorkest in de huidige vorm Piano wordt uitgevonden Beethoven (Duitsland) Mozart (Oostenrijk) Haydn (Engeland)
Romantiek (1820-1910) Muziek met veel drama en emotie Gebruik van vreemde instrumenten Schubert en Wagner (Oostenrijk) Chopin (Frankrijk) Verdi (Italië) Brahms (Duitsland)
Modern (na
...
