Politicus Frans Timmermans staat een zware uitdaging te wachten als eurocommissaris bij de EU: Europa populair maken. Hij schuwt hierbij het gebruik van Facebook niet. ‘Door dagelijks te laten zien wat ik deed als minister is dat ambt voor heel veel Nederlanders meer gaan leven.’
Tekst:Marit Willemsen
Foto's:Alix van Lanen
Dit artikel verscheen eerder in de mei-ANS
‘Ik moet nog even wat tekenen’, roept Frans Timmermans vanaf het bureau in zijn indrukwekkend grote kantoor met uitzicht over Brussel. Sinds zijn aanstelling als eerste vice-voorzitter en eurocommissaris bij de Europese Commissie van de Europese Unie (EU) mag Timmermans dit al bijna een half jaar zijn werkplaats noemen. Zijn pad naar dit ambt begon als Tweede Kamerlid namens de Partij van de Arbeid. Daarna werd hij achtereenvolgens staatssecretaris van Europese Zaken en minister van Buitenlandse Zaken in kabinet-Rutte II. Als minister ging Timmermans viral toen hij een emotionele speech gaf bij de Verenigde Naties (VN) na de MH17-ramp, maar hij zorgt ook voor bekendheid op internet door zijn keurig bijgehouden Facebook-pagina.
Een bericht over een ontmoeting met een Hoge Commissaris van de VN wordt gewoon gevolgd door een verhaal over ‘zijn’ voetbalclub Roda JC. Wanneer Timmermans over zijn eerste studie Franse Letterkunde in Nijmegen begint, komt het gesprek al snel op voetbal. ‘Ik heb als student in Nijmegen veel plezier gehad bij voetbalclub de Trekvogels’, mijmert de politicus. Timmermans’ grote liefde voor voetbal vertaalt zich zelfs in het politieke spel. ‘Gesprekken die niet makkelijk zijn om te voeren, worden een stuk makkelijker als je eerst het ijs breekt en voetbal is de ultieme mondiale ijsbreker’, aldus de eurocommissaris. ‘Mijn ijsbreker met Hillary Clinton was trouwens muziek’, vertelt hij enthousiast. ‘Dat ik over Bruce Springsteen begon, vond ze echt geweldig.’
Deze inventiviteit kan Timmermans maar beter niet veranderen. Als eerste vice-voorzitter staat hem namelijk een zware taak te wachten. De EU moet haar reputatie uit het slijk trekken en Timmermans moet hier voor gaan zorgen, onder andere door betere regelgeving te bewerkstelligen. Terwijl een stagiaire uitgebreid foto’s maakt voor zijn Facebook-pagina, wijdt de politicus uit over zijn ambities in zijn huidige functie, de kritiek op zijn beleid en het belang van transparantie als politicus.
Wat is uw grote ambitie in Brussel?
‘Ik wil de relatie tussen de EU en de Europese burger herstellen en verbeteren, een onderdeel daarvan is betere regelgeving. Met name het midden- en kleinbedrijf hebben te maken met overbodige, overtollige of te moeilijke regels.’
Het zal een helse taak worden om het EU-imago op te poetsen.
‘Alle overheidsinstituties hebben een geloofwaardigheidsuitdaging. Dat geldt voor EU-instituties wat meer omdat we verder van de burger afstaan.’
Wat is de reden voor dat geloofwaardigheidsprobleem volgens u?
‘Een aantal beloftes waar mensen op rekenden, heeft de EU niet waargemaakt. Men vraagt zich af: “Waar zijn die banen die de EU had beloofd, waar is die groei?” Je kunt je dan niet verschuilen achter de crisis. In de politiek kun je beter minder beloven en meer waarmaken dan andersom. Helaas is dit laatste vaak het geval.’
Bestaat de kans dat het project EU mislukt?
‘In een aantal van de lidstaten vinden radicale politieke groeperingen steeds meer steun. Die groeperingen, links of rechts, hebben één ding gemeen: ze hebben allemaal een hekel aan Europa. Het risico bestaat dat het Europese project op de stortplaats van de geschiedenis wordt gegooid als zij in genoeg lidstaten de overmacht krijgen, dat zou ik ontzettend jammer vinden.’
Misschien wel de moeilijkste taak die Timmermans te wachten staat, is de wildgroei aan Europese regels snoeien. ‘Het is traditie bij de EU om problemen op te lossen met regels. Ik kijk eerst of het probleem ook nationaal kan worden opgelost en of wetgeving wel de enige oplossing is. Die laatste vraag wordt bijna nooit gesteld’, aldus de politicus. Waar Timmermans als minister van Buitenlandse Zaken grote populariteit bij de burger genoot, schieten zijn nieuwe maatregelen nog wel eens in het verkeerde keelgat. ‘Schrapt Brussel eens de regels, zijn het milieu én de economie de klos’, zo kopte een artikel op journalistiek platform De Correspondent. Zo werd het reeds opgestelde ‘afvalpakket’ met regels over recycling en voedselverspilling door de Commissie in de prullenbak gegooid. Dit leidde tot veel weerstand bij het Europees Parlement en zelfs tot een unanieme tegenstem bij de Raad van Ministers. De commissie zette echter door, schrapte het beleid en komt eind 2015 met een nieuw voorstel.
Wat is uw reactie op de kritiek dat vooral goede milieuwetgeving zou worden weggegooid?
'Van dit verhaal klopt geen zak. Les één in de valse politieke communicatie: een karikatuur schetsen van de tegenstander om deze vervolgens te vuur en te zwaard te bestrijden. Bedrijven die hebben geïnvesteerd in een bepaalde vorm van wetgeving zijn er altijd. Als die wetgeving dan niet doorgaat of wordt ingetrokken omdat er een nieuwe wet komt, vrezen ze voor hun belang, maar dat zeggen ze niet. Ze beweren: “Ik wil dat dit doorgaat want anders loopt het milieu schade op.” Dat klinkt natuurlijk leuker. Ze gaan een bepaald beeld oproepen en of dat beeld klopt, doet niet ter zake. Europarlementariërs zoals Bas Eijkhout van GroenLinks gaan enorm tekeer bij mijn veranderingen, maar zij komen er dan ook weer op terug. Iedereen die iets wil veranderen, loopt tegen weerstand aan.’
In een speech zei u ooit: ‘Europa staat voor een manier van leven die overal ter wereld erkend en herkend kan worden als Europees. Democratie, mensenrechten, vrijheid van godsdienst, individualisme, het zijn waarden die voor het eerst in Europa opdoken.’ Ziet u werkelijk zoveel eenheid binnen Europa?
‘Het is maar vanuit welk perspectief je het bekijkt. Als je vanuit Nederland naar Europa kijkt zie je vooral verschillen. Als je ook maar even buiten Europa komt, in de VS bijvoorbeeld, dan zie je juist de overeenkomsten. We willen een aantal dingen collectief regelen, zoals veiligheid, gezondheidszorg en onderwijs. Die combinatie van waarden wordt in andere delen van de wereld nageaapt, maar is Europees. Wij zijn het echter zo vanzelfsprekend gaan vinden, dat we het niet meer zien.’
Toch schort het soms nog aan mensenrechten binnen Europa. Neem bijvoorbeeld de discriminatie van Roma in verschillende lidstaten Een plan waarin lidstaten elkaar controleren op rechtstaat en democratie, net als nu op economische groei, werd door u afgeschoten.
‘Ik heb helemaal niets tegengehouden. Eén Europarlementariër had een plannetje, mevrouw Sophie in ’t Veld van D66. Dat is het. Door haar is aan mij gevraagd om commentaar op dit plan te geven, en dat heb ik gedaan. Je kunt de economie en mensenrechten niet met elkaar vergelijken. Bij economische zaken kun je percentages noemen, wat je begrotingstekort en wat je staatschuld mag zijn. Dit kun je bij mensenrechten niet doen.’
Moeten de mensenrechten in Europa niet onder de loep worden genomen?
‘Natuurlijk. Daar ligt een enorme taak, maar om dan een soort mechanisme in te stellen heeft geen zin. Mensenrechtenverbetering kan alleen door politieke wil, daar schort het nog aan bij sommige lidstaten. De Commissie heeft bovendien instrumenten om het recht af te dwingen, daar heb ik het plannetje van mevrouw In ’t Veld niet voor nodig.’ 
U staat erom bekend enorm ambitieus te zijn. In een interview met het NRC zei u toen u minister van Buitenlandse Zaken was: nu heb ik voor het eerst het gevoel niets meer te willen. En nu zit u hier.
‘Dat zal ik nooit gezegd hebben.’
Heeft u dan nooit dat gevoel gehad?
‘Vanaf het moment dat ik werd gekozen in de Tweede Kamer heb ik niet meer aan carrièreplanning gedaan. Ik had nooit gedacht minister te worden, dat overviel me echt. Wat ik wel grappig vind is dat met name mensen die mij totaal niet kennen, een soort masterplan veronderstellen waardoor ik nu hier zou zitten. Dat is een mythe. Volgens mij kún je je hier niet eens naartoe werken. Als je dat probeert te doen, word je doodongelukkig.’
Het is moeilijk voor te stellen dat u zonder planning hier terecht bent gekomen.
‘Niet te veel plannen werkt enorm bevrijdend. Dat kun je je niet voorstellen als je nog student bent.’
Wat was uw ambitie als student?
‘Ik had zoveel plannen en ambities. Toen ik na mijn studie in Nijmegen Europese
...
