ANS

In de week naar aanloop van de verkiezingen kijkt ANS naar curieus campagnemateriaal en standpunten voor studentonderwerpen. Vandaag: De zin en onzin van peilingen'VVD en PvdA gaan gelijk op', 'Koopjesjagers kiezen PvdA', 'SP verliest acht zetels, VVD grootste partij'. De media schreeuwen naar aanloop van de verkiezingen over de voorspellingen aangaande de uitslag van de verkiezingen, maar zijn de peilingen waarmee we worden platgegooid wel betrouwbaar? Is het bovendien wel zo verstandig om deze voorspellingen openbaar te maken? ANS zoekt naar antwoorden met Will Tiemeijer, onderzoeker en schrijver van het boek Wat 93,7 procent van de Nederlanders moet weten over opiniepeilingen. Strategisch stemmen SP-lijsttrekker Emile Roemer opperde eerder deze week in het programma Buitenhof dat er wellicht een tijdelijk verbod moet komen op opiniepeilingen in de periode voor de verkiezingen, zoals dat bijvoorbeeld ook in Frankrijk geldt. Tiemeijer: ‘Voorstanders van zo’n verbod dragen, net als Roemer, aan dat peilingen het nieuws gaan overheersen. Hierdoor wordt de aandacht afgeleid van het inhoudelijk debat. Voorspellingen zouden kiezers kunnen beïnvloeden bij hun stemkeuze. Ik vind zelf dat strategisch stemmen een legitieme en rationele overweging is. Veel mensen vinden het nou eenmaal belangrijker wie de regering vormen en wie er in het Torentje komt dan wat de exacte samenstelling wordt van de Tweede Kamer. Bezwaar hiertegen is echter dat de representativiteit van de Kamer in gevaar komt wanneer mensen niet meer vanuit eigen overtuiging stemmen. Dit is ook het probleem van GroenLinks: heel veel mensen zijn het eens met de standpunten van deze partij, maar gaan toch strategisch voor de PvdA.' Er zijn ook nadelen aan een verbod op peilingen. Tiemeijer ziet het strategisch stemmen bijvoorbeeld als een mogelijkheid die de kiezer moet hebben. 'En hier heb je de peilingen voor nodig. Bovendien zouden peilingen wel gehouden mogen worden als de resultaten niet geopenbaard worden. Dan krijg je situaties waarin de partijen informatie hebben die de kiezer niet heeft en dat is onwenselijk.' Een betrouwbaar beeld? Voorwaarde voor zinvol gebruik van de peilingen is natuurlijk wel dat deze een betrouwbaar beeld schetsen van de stand van zaken. Is dit nu ook zo? Ten eerste kunnen vraagtekens gezet worden bij de representativiteit van de steekproeven die peilingbureaus hanteren. Tiemeijer legt uit dat dit een lastige zaak is: ‘Vroeger was het simpel: iedereen had een telefoon, peilers belden en mensen gaven graag antwoord. Men was blij dat er naar hun mening werd gevraagd. Sinds het einde van de jaren negentig is dit steeds moeilijker geworden. De non-respons nam toe. Bovendien hebben steeds meer mensen een mobiele telefoon, waardoor zij niet meer bereikbaar zijn voor peilers.' De politieke ontwikkeling in 2012 volgens Peil.nl (Maurice de Hond). Online panels vormen een oplossing. Deze methode wordt inmiddels door vrijwel alle bureaus toegepast. Een groot probleem bij de peilingen langs de digitale wegen is dat mensen zichzelf voor een dergelijk panel moeten aanmelden en er zo sprake is van zelfselectie. Tiemeijer stelt dat dit onder andere bij Maurice de Hond en Eenvandaag het geval is. TNS NIPO en Synovate hebben de samenstelling meer zelf in de hand. De zelfselectie maakt dat bepaalde groepen minder of vrijwel niet worden vertegenwoordigd. Tiemeijer: 'Niet-westerse allochtonen zijn hier een bekend voorbeeld van. Ook oude vrouwtjes op het platteland worden vrijwel niet vertegenwoordigd in deze onderzoeken.' Om deze tekortkoming te compenseren worden verschillende technieken gebruikt. Maurice de Hond geeft bijvoorbeeld aan ondervertegenwoordigde groepen door middel van wegingen te corrigeren. 'Echt inzicht in de methoden krijg je als buitenstaander echter niet', aldus Tiemeijer. Een korreltje zout Er zitten dus nogal wat haken en ogen aan de onderzoeksmethoden. Heeft dit ook gevolgen voor de uitslagen van de onderzoeken? Tiemeijer: 'Dat is lastig te zeggen. Er zijn altijd kleine verschillen. Zoals bij ieder onderzoek dat gebruik maakt van een steekproef zit er altijd een marge in de schattingen. Een geschat zetelaantal kan daarom in werkelijkheid een of twee zetels afwijken.' Uitspraken als 'PvdD gaat GroenLinks voorbij' moeten dus met een korreltje zout worden genomen. Tiemeijer voegt hier wel aan toe dat grote veranderingen wel degelijk betrouwbaar zijn. ‘De inhaalrace die de PvdA nu op VVD maakt bijvoorbeeld komt in alle peilingen terug en dan is er dus wel degelijk iets gaande.' Kijkend naar vorige verkiezingen is te zien dat de peilers er wel degelijk naast kunnen zitten, maar soms ook correcte schattingen kunnen maken. De grootste verschillen zijn te vinden bij de PVV. ‘Die blijven lastig in te schatten,' aldus Tiemeijer. 'De PVV werd afgelopen jaren standaard te laag ingeschat. De werkelijke verklaring is natuurlijk niet zeker, maar zeer waarschijnlijk komt dit doordat kiezers sociaal correcte antwoorden geven in peilingen en vervolgens in het stemhokje toch de PVV aankruisen.' Hoewel ze zeker een indicatie kunnen geven, brengen de peilingen dus niet volledige zekerheid. En dat is goed nieuws voor de politieke junkies, want zij kunnen morgen nog steeds vol spanning voor de tv gaan zitten.