De stelling van deze maand: de vaste boekenprijs moet de deur uit
Tekst: Rutger Verhoeven en Cecile Vermaas
Dit artikel verscheen in de april-ANS.
Nu Polare landelijk failliet is gegaan, is het zwartepieten over de oorzaak daarvan losgebarsten. Een mogelijke boosdoener is de vaste boekenprijs in de winkel. Volgens Paul Dumas, investeerder van het bankroete Polare, heeft de vaste boekenprijs aan het faillissement bijgedragen. Stapels ingeslagen romans van bijvoorbeeld J. K. Rowling die niet verkochten, konden namelijk niet worden afgeprijsd.
De vaste boekenprijs is ooit ingevoerd zodat handelaren niet kunnen stunten met boeken, waardoor ook de kleine boekhandels een kans krijgen te overleven. Daar staat tegenover dat het ondernemers beperkt in hun vrijheid. Hierdoor kunnen ze minder manoeuvreren in tijden van e-readers en economische crisis.
Naar aanleiding van de discussies is er kort geleden een evaluatie op de Wet Vaste Boekenprijs verschenen. Hieruit bleek dat de wet wel voordelen biedt voor de boekhandelaren, maar dat het onduidelijk was of de rest van de boekenbranche er baat bij had. Alternatieven als subsidie voor beginnend schrijvers en boekhandels zijn volgens sommigen een betere optie. Is de vaste boekenprijs een vloek of een zegen?
Fred Lardenoye, uitgever bij QV Uitgeverij Nijmegen
‘Dankzij de vaste boekenprijs heb je zekerheid over je inkomsten als uitgever. Doordat alle winkels dezelfde prijs moeten hanteren, staat de winst voor mijn klanten – de boekhandelaren – minder onder druk en kunnen zij een groot assortiment aanbieden. Veel impopulaire boeken kennen een beperkte oplage, die typisch is voor een kleine uitgeverij zoals de mijne. Als de boekhandel zo’n oplage niet inkoopt, kan ik mijn boeken niet kwijt.
‘In een volledig vrije markt loop je het risico dat alleen boeken van het kaliber Harry Potter en Mart Smeets nog op de plank te vinden zijn. Bij minder voor de hand liggende onderwerpen binnen bijvoorbeeld de non-fictie is dan nauwelijks meer plaats. Voor dichtkunst en literatuur is immers maar een kleine markt.
‘Naast het risico dat er zonder vaste boekenprijs geen bijzondere boeken worden uitgegeven, biedt de controle die een uitgeverij standaard uitvoert meer zekerheid over de kwaliteit van de boeken. Het werk dat wij doen, bevat namelijk meer dan een auteur laten schrijven. De uitgever drukt een boek niet alleen, maar helpt in de volledige totstandkoming ervan. Voor een uitgever is de investering in drukwerk, auteursrecht en redactie slechts mogelijk als de inkomsten zeker zijn.
‘In een volledig vrije markt zijn de prijzen van minder snel lopende boeken al gauw hoger. Dit kan een afzetdaling tot gevolg hebben, waardoor de totale winst per uitgave drastisch afneemt. Als uitgeverij red je het dan niet meer om zonder compensatie kleine oplages te verkopen. Persoonlijk zie ik subsidie overigens niet als oplossing, omdat ik voor de keuze van een boekuitgave niet afhankelijk zou willen zijn van een compensatie en omdat je het probleem dan achteraf oplost. De vaste boekenprijs biedt veruit de meeste voordelen voor mij en de boekenbranche.’
Wouter Roelants, eigenaar van boekhandels Roelants in Nijmegen
‘Met de vaste boekenprijs beknot je boekenhandelaren in hun vrijheid. Ik mag nu niet zomaar korting geven en kan dus niet met boekenprijzen stunten. De kracht van mijn winkels bestaat uit het aanbieden van een breed assortiment “moeilijke boeken”. Zonder vaste boekenprijs zou ik daarnaast bestsellers en thrillers tegen de inkoopprijs kunnen verkopen. Ik lijd hier geen verlies op, maar door een populair boek tegen een lage prijs aan te bieden, trek ik wel een nieuw publiek naar de winkel. Je hoopt dat die mensen dan denken: “Leuk, dan nemen we dat kunstboek ook mee.”
‘Ik realiseer me dat in een vrije markt de Albert Heijn boeken ook voor de kostprijs de deur uit kan doen en in dat opzicht werkt de vaste boekenprijs misschien in mijn voordeel. Doordat mijn boekhandel echter veel wendbaarder is, zou die concurrentie mij niet de das omdoen. Het is een kleine zaak met een lage huur. De Albert Heijn is log en acties moeten daar worden voorbereid.
‘Marktwerking is er overigens nog steeds tussen verkopers en uitgeverijen. Grotere handelaren kopen naar verhouding meer in en krijgen daardoor meer korting, waardoor hun winstmarges gigantisch zijn.
‘Een mogelijk alternatief zoals subsidie lijkt me niet nodig. Je ziet dat ze het in de kunstwereld ook redden met minder subsidie. Minder geld wil niet zeggen dat er producten van lagere kwaliteit komen.
‘Meer marktwerking hoeft bovendien niet te betekenen dat de klant meer gaat betalen voor exclusieve boeken. Dat klanten meer dan bestsellers willen kopen, staat voor mij vast. Ik heb hier een enorme voorraad en ik zou klantenpassen kunnen invoeren waarmee je 10 procent korting krijgt op verschillende boeken. Die korting zou bijvoorbeeld kunnen stijgen naarmate je langer klant bent. Kortom, je kunt creatief zijn door marktwerking.’
Door een fout van onze kant is de reactie van Fred Lardenoye helaas niet juist in het blad verschenen. Onze grootste spijt betreft de naam van de heer Lardenoye - die in onze papieren uitgave als Paul de Lanoye staat genoteerd. Het stuk hierboven betreft de juiste versie van zijn verhaal.
Bekijk
hier de overige artikelen uit de april-ANS.
