ANS

De ambitieuze student die na een afgeronde studie nog een bachelor of master wil doen, betaalt zich vaak scheel. Waar deze enorme bedragen instellingscollegegeld aan worden uitgegeven, houden de universiteiten voor zich. Hebben studenten niet het recht om te weten waarvoor ze betalen?

Tekst:Marit Willemsen
Illustratie:Sanne Reckman

Dit artikel verscheen eerder in de maart-ANS

7.000 euro voor een collegejaar Rechten of 17.000 euro voor een jaartje Geneeskunde: wie na zijn afgeronde studie besluit een tweede bachelor of master te beginnen, moet diep in de buidel tasten. Sinds 2010 is de bijdrage van de overheid voor een tweede studie weggevallen. Universiteiten mogen hierdoor zelf bepalen wat ze vragen voor een collegejaar, dit bedrag noemt men instellingscollegegeld. Hoewel je voor een tweede bachelor gemiddeld 7.500 en een master 11.500 euro mag neerleggen, word je compleet in het duister gelaten over de berekening en opbouw van deze bedragen. Waar komt het geld aan ten goede en hoe weet je zeker dat je niet veel te veel betaalt? Begin januari stelde Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis (PvdA) hierover kamervragen aan Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Zij stelde een landelijk onderzoek in naar de openheid van universiteiten aangaande het instellingscollegegeld. Deze maand wordt duidelijk of Bussemaker naar aanleiding van het onderzoek meer transparantie zal afdwingen. Dit moet echt gebeuren, hoge prijzen verdienen een onderbouwing.

Verschil moet er niet zijn
Op de websites van Nederlandse universiteiten vind je tabelletjes met tarieven en chique collegegeldmeters, maar een uitleg over de instellingsbedragen ontbreekt. ‘Wanneer studenten om uitleg vragen, krijgen ze geen antwoord’, vertelt Mohandis. Studenten snappen volgens hem heus wel dat er meer moet worden betaald voor een tweede studie. ‘De extreme verschillen tussen universiteiten zijn echter onbegrijpelijk en onduidelijk.’ De voorbeelden liegen er niet om: een tweede studie Rechten hier aan de Radboud Universiteit (RU), kost je bijna 7.000 euro per jaar, aan de Universiteit van Amsterdam mag je 9.000 euro afrekenen. Ook de verschillen in de duurdere disciplines zijn opmerkelijk. Zo rekent de Universiteit Utrecht voor een bachelorjaar Geneeskunde 11.000 euro, de RU vraagt 17.300 euro en de Universiteit van Maastricht een verbijsterende 32.000 euro.

Verplichting en zekerheid
‘Onderbouwing van het instellingscollegegeld is niet alleen belangrijk, het is een wettelijke plicht’, zegt Cees Zweistra, voorzitter van de Stichting Collectieve Actie Universiteiten (SCAU). De SCAU vraagt al sinds de invoering van het instellingscollegegeld om meer transparantie over de hoge bedragen en is nog steeds verwikkeld in een rechtszaak hierover met acht Nederlandse universiteiten. Uitleggen waarom bepaalde prijzen worden gehanteerd, geeft de student een verzekering tegen misbruik. Mohandis: Zijn de hoge bedragen niet gewoon een manier om aan de student te verdienen? Een universiteit zou eens naar andere instellingen moeten kijken en vervolgens beargumenteren waarom zij meer of minder vraagt. Zijn er bijvoorbeeld meer contacturen of gespecialiseerde hoogleraren?’

Kop in het zand
Hoewel de RU niet de hoogste bedragen hanteert en je als RU-student voor een aansluitende studie het normale collegegeld betaalt, heeft ook onze universiteit lak aan de tarieven ‘van de overkant.’ Dit wordt pijnlijk duidelijk wanneer ANS de RU vraagt naar haar mening over de kwestie. ‘Wat andere universiteiten doen is aan hen’, meent RU-woordvoerder Martijn Gerritsen. Volgens hem is de opbouw van het instellingscollegegeld wel duidelijk genoeg. ‘Het instellingscollegegeld voor de RU is een aantal jaar geleden vastgesteld op basis van het wettelijk collegegeld, aangevuld met de overheidsbijdrage die we eigenlijk zouden ontvangen.’ ‘Zeggen dat je vroeger een bedrag kreeg en dit nu doorberekent, is echt niet voldoende’, vindt Zweistra. De Rijksbijdrage is gekoppeld aan de graad, de gehele duur van de bachelor of master, en niet aan één jaar zoals bij het Instellingscollegegeld.’ Bovendien heeft het SCAU in 2011 laten berekenen hoe hoog de gemiddelde bijdrage per student aan de RU zou zijn, namelijk 4.328 euro. Dit is de studentgebonden bijdrage in de onderwijskosten, exclusief wettelijke collegegeld. Tel hier volgens de logica van de RU het collegegeld bij op en je komt hoogstens op 6200 euro uit. Aangezien de rijksbijdrage niet ineens is verdubbeld, lijken tarieven als 17.000 euro erg absurd. ‘Ik heb de cijfers niet paraat’, aldus Gerritsen wanneer hij deze berekening hoort. Hij verwijst naar het jaarverslag van de RU, waarin niet wordt gerept over instellingscollegegeld. De woordvoerder sluit af met een laffe belofte. ‘De suggestie om over deze tarieven een algemene vermelding op de website te plaatsen, zullen we in overweging nemen.’

Kwestie van kunnen?
Willen de RU en andere onderwijsinstellingen gewoonweg geen duidelijkheid bieden, of weten zij echt niet hoe ze bijvoorbeeld de kosten voor een studie per student moeten berekenen? Volgens Zweistra zou het tweede mogelijk kunnen zijn, maar het boekhoudsysteem is in dat geval zwaar verouderd. ‘In bijvoorbeeld België en Australië zijn de kosten per student wel heel nauwkeurig in kaart gebracht’, stelt hij. Een andere reden voor de slechte transparantie is wat minder onschuldig. Zweistra: ‘Een zorgwekkend klein deel van de rijksbijdrage wordt daadwerkelijk aan onderwijs besteed, daar willen universiteiten mogelijk geen aandacht op vestigen.’ De ontbrekende of vage uitleg op universiteitswebsites is hoe dan ook niet voldoende om de hoge bedragen te verantwoorden. De student weet niet of hij gebruikt wordt als ‘melkkoe’, terwijl de universiteiten blijven zwijgen. Het is te hopen dat Bussemaker deze maand met harde maatregelen over de boeg komt, of dat universiteiten zo fatsoenlijk zijn zelf het zwijgen te doorbreken.

Klik hier voor de overige artikelen uit de maart-ANS.

 

Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat studenten steeds meer vaart achter hun studie zetten. Het CBS onderzocht de verandering in het aantal geslaagden in de bachelorfase en concludeerde dat 49 procent van de studenten al na vier jaar het diploma in de wacht sleept. Voor deze positieve verandering zijn de credits mogelijk voor het bindend studieadvies bij universiteiten en de invoering van de harde knip. Waarschijnlijk zijn vrouweliijke studenten gevoeliger voor de voorgenoemde maatregelen, zij scoorden namelijk twintig procentpunten hoger dan de mannen onder ons. Naar wat blijkt studeren de dames sneller af, waarmee de heren met 1-0 achter komen te staan. Naast het verschil in sekse, is ook de studierichting van belang. Uit de statistieken blijkt maar weer dat bèta's beter zijn. Zij steken, door een stijging van maar liefst 36 procent, met kop en schouders boven de gemiddelde student uit.

 

De Radboud Universiteit mag de komende maanden haar PR-afdeling nog even flink aan het werk zetten. Volgens De Gelderlander valt het aantal vooraanmeldingen voor een bachelor aan de Nijmeegse universiteit een stuk lager uit dan vorig jaar. In 2014 stond het aantal vooraanmeldingen voor een nieuwe bacheloropleiding nog op 4387, terwijl dat aantal dit jaar is gedaald tot 4021 - meer dan 350 aanmeldingen minder. Woordvoerder Martijn Gerritsen heeft vooralsnog geen enkel idee waarom er dit jaar minder aanmeldingen zijn. 'Het enige dat ik met zekerheid kan zeggen, is dat het aantal aanmeldingen niet overeenkomt met het aantal uiteindelijke inschrijvingen. Een reden voor de daling kan ik zo niet geven. Dan wordt het gissen.' Op de site van De Gelderlander geeft een 'Radboud-woordvoerster' de komst van het leenstelsel als logische reden voor het lagere aantal vooraanmeldingen, 'maar dat is niet onderzocht'. Ook de HAN lijkt een stuk minder in trek en ziet de vooraanmeldingen met ruim duizend studenten teruglopen ten opzichte van vorig jaar.

 

Waar in Nederland studenten en schoonmakers samen strijden tegen bezuinigingen, vervult een 52-jarige Amerikaan beide functies met verve. Aan de universiteit van Colombia ontkrachtte Gac Filipaj onlangs alle vooroordelen met het behalen van zijn bachelordiploma. De man die verantwoordelijk is voor schone toiletbrillen en pluisvrije traptreden op de Amerikaanse universiteit volgde er 's ochtends colleges. Na twaalf jaar bikkelen heeft hij zijn bachelor Klassieke Talen binnen gesleept. Menig student kan een puntje zuigen aan zijn discipline, als er een tentamen aan kwam of een paperdeadline naderde schroomde de ambitieuze bacteriebasher niet om een nacht door te halen. Filipaj heeft zich ook nooit zorgen hoeven maken over collegegeld, want de universiteit van Colombia biedt gratis colleges aan voor zijn werknemers. Nu de vluchteling uit voormalig Joegoslavië het officiele papiertje binnen heeft, blijft hij zijn werkgever trouw. Hij hoopt wel op een betere functie binnen de universiteit.

 

Studenten die een tweede bachelor- of masteropleiding willen volgen aansluitend op een eerste studie aan de RU, kunnen dat in het komende academisch jaar tegen het lage wettelijke tarief (1771 euro) doen. In de afgelopen afsluitende gezamenlijke vergadering bracht de USR hierover een positief advies uit aan het College van Bestuur (CvB). ‘Dit is een vooruitgang ten opzichte van vorig jaar’, meldt de USR via numedezeggenschap.nl. Wel werd een belangrijke kritische kanttekening gemaakt in het advies. Het volgen van een tweede afstudeerrichting binnen dezelfde mastertrack is namelijk niet mogelijk tegen het wettelijke tarief. Hoewel de diverse masters binnen een afstudeerrichting sterk kunnen verschillen, worden deze door het College aangemerkt als te veel overeenkomend om dit tegen het lage tarief aan te bieden. Het CvB en Dienst Studentenzaken bekijken nu de opties om dit alsnog mogelijk te maken.

 

De Universiteit Leiden gaat 25 vijfdejaars Rechtenstudenten die na vier jaar nog geen bachelordiploma hebben behaald, wegsturen. Dit gebeurt aan de hand van een maatregel die in 2009 is ingevoerd voor studenten die toen aan hun studie begonnen. De langstudeerders verliezen hun studiepunten uit het tweede en derde jaar en ze mogen de vakken niet overdoen. Het Utrechtse Digitaal Universiteitsblad
 (DUB) verzamelde de verontwaardigde reacties van verschillende politici. Zo ook de reactie van SP-Kamerlid Jasper van Dijk: ‘Leiden is verblind door rendementsdenken.' D66-Kamerlid Paul van Meenen noemt de handelswijze van de Universiteit Leiden 'bizar' en in strijd met de wet. Volgens hem moet een opleiding in de propedeuse kunnen vaststellen of een student geschikt is voor een opleiding. Op de RU gelden bij sommige faculteiten ook regels wat betreft maximale studietijd. Hier moet een bachelorstudent zijn diploma binnen vijf jaar hebben behaald. Dit is dus een jaar meer dan aan de Universiteit Leiden. Eerder was al bekend dat de Universiteit Leiden tweedejaars studenten gaat wegsturen die niet voldoende punten hebben behaald.