ANS

Nooit meer als sardientjes in blik in de Heyendaalshuttle. Nijmegen wil een trambaan aanleggen tussen Heyendaal en Lent. Aan enthousiasme geen gebrek, maar zijn de plannen reëel?

In de lokale politiek is vrijwel iedereen het er over eens: er moet een tram in Nijmegen komen. Met name GroenLinks hamerde in de verkiezingsstrijd voortdurend op het belang van duurzaam openbaar vervoer in de stadsregio. Na de gemeenteraadsverkiezingen is er nog één schamele tegenstander in de gemeenteraad te vinden. De eensgezindheid verbloemt echter de vele hindernissen die nog moeten worden genomen voordat een tram tussen Heyendaal en Lent zal rijden.

Haringen in een tonnetje In opdracht van de gemeenteraad deed Goudappel Coffeng, een adviesbureau op het gebied van verkeer en vervoer, onderzoek naar de haalbaarheid van het project. Senior traffic advisor Bas Govers stelt dat in steden waar een tram wordt aangelegd het gebruik van openbaar vervoer aanzienlijk toeneemt. ‘De bus is vooral voor studenten en oudjes’, aldus Govers. ‘De tram heeft een beter imago bij forenzen. Die is sneller, moderner en comfortabeler dan een bus.’ Goudappel Coffeng adviseerde om in het eerste stadium tramrails aan te leggen van Heyendaal naar Lent, via het centraal station. Later kan ook een verbinding met Arnhem tot de opties behoren. Hoe het tracé er exact uit komt te zien, is echter aan de gemeenteraad. Jan van der Meer, wethouder van Mobiliteit en Milieu voor GroenLinks, ziet de tram als ideale oplossing voor de files op de Waalbrug en wil daarom de tramlijn zo ver mogelijk doortrekken. Ook de universiteit zal beter bereikbaar worden: ‘In de Heyendaalshuttle zitten studenten als haringen in een tonnetje. De tram kan veel meer reizigers vervoeren.’ De wethouder ziet nog een groot pluspunt: ‘Trams zijn veel smaller dan bussen, die erg veel ruimte in de binnenstad in beslag nemen.’

Kijken, kijken, niet kopen Alle mooie plannen ten spijt, de begroting sluitend krijgen, zal nog een flinke kluif worden. De gemeente is afhankelijk van landelijke subsidie. ‘Wij kunnen het zelf niet betalen’, aldus Van der Meer, die de kosten op 300 miljoen euro schat. Het Rijk heeft een apart budget voor grote infrastructurele projecten en de huidige regering is niet van plan dit aan een trambaan Nijmegen te besteden. Of subsidie wordt verstrekt, hangt af van de politieke kleur van de nieuwe landelijke coalitie. De aanstaande bezuinigingen kunnen ervoor zorgen dat de tram op een dood spoor komt te staan. Hoeveel subsidie de gemeente Nijmegen nodig heeft, is moeilijk te berekenen. De lijn is namelijk nog niet uitgestippeld en ook het bedrag dat de gemeente wil vrijmaken is onbekend. Naast de gemeente en het Rijk zijn ook de stadsregio en de provincie gevraagd bij te dragen aan het project. Verkeersadviseur Govers: ‘De stad heeft weinig zeggenschap over de investering, want ze heeft zelf geen geld.’ Daarom moet er bij alle bestuurslagen worden aangeklopt en dat levert de nodige vertraging op. ‘In Nederland vraagt dit soort projecten een lange adem. Het is hier relatief moeilijk om een dergelijk wetsbesluit af te dwingen.’ In beginsel zijn de exploitatiekosten van een tram hoger dan die van een bus. Dit kan echter worden gecompenseerd door het busnet af te stemmen op de tramlijn. Bas Govers: ‘Het busvervoer is er nu op gericht om mensen van de wijken naar het centrum te brengen. Dat moet veranderen. Bussen moeten haaks op de tramlijn van wijk naar wijk gaan rijden en de tram moet de as vormen die naar het centrum gaat.’ Van der Meer ruikt zelfs kansen om meer opbrengsten te genereren ten opzichte van de bus. ‘Als de olieprijs stijgt, dan zullen meer mensen de auto laten staan en de tram pakken. In dat geval kan de tram relatief goedkoper worden dan de bus.’

De verwoeste stad Stadspartij Nijmegen Nu! is de enige partij in de gemeenteraad die het voorstel niet steunt. Ben van Hees, het enige gemeenteraadslid van Nijmegen Nu!, vreest dat de tram zijn stad kapot zal maken. Niet alleen zal de binnenstad open liggen tijdens de aanleg van de rails, ook daarna zal de rust definitief zijn verdwenen. ‘Wanneer er iedere vijf minuten een tram voorbij komt razen, zal het centrum haar charme verliezen’, aldus Van Hees. In de Bloemerstraat zijn twee trambanen en fietspaden aan weerszijden gepland, waardoor voetgangers de stad uit worden gejaagd. Bovendien is Van Hees bang voor kiezersbedrog: ‘Er is totaal geen zicht op de financiering van het project, ik houd niet van loze praatjes en beloften.’ Ook GroenLinks geeft toe nog steeds technische bezwaren te zien. Zo is bijvoorbeeld niet duidelijk of de huidige Waalbrug het gewicht van de tram kan dragen. ‘Wanneer dit niet mogelijk is, zullen de kosten explosief stijgen’, aldus wethouder Van der Meer.

De voordelen van een tram staan buiten kijf. Het overgrote deel van de gemeenteraadsleden lijkt zich bewust te zijn van het uithangbord dat de tram kan vormen voor de groene stad die Nijmegen pretendeert te zijn. De volgepropte Heyendaalshuttles zouden tot het verleden behoren en het imago van het openbaar vervoer zou aanzienlijk kunnen verbeteren. De charme van de stad zal echter ongetwijfeld worden aangetast door trams die iedere vijf minuten voorbij denderen. De kogel is nog lang niet door de kerk. De financiering is verre van rond en de gemeente bouwt haar luchtkasteel op de verwachting dat Den Haag het gapende gat wel dicht. Daar ligt, met de bezuinigingen in aantocht, de prioriteit elders. Zelfs de grootste voorstander geeft toe dat hij niet weet hoeveel vertraging de tram zal oplopen. Jan van der Meer: ‘We mogen in onze handjes knijpen als hij in 2020 rijdt.’

Tekst: Joost Nellen en Henk Strikkers

Klik hier voor alle artikelen van ANS april 2010.