ANS

Langstudeerders vallen ten prooi aan kwaliteitsinvesteringen van het kabinet Rutte. Universiteiten die studenten niet binnen vijf jaar laten afstuderen, krijgen een boete die ze mogen doorberekenen aan de student. ‘Er zullen genadezesjes uitgedeeld worden.’

Het regeerakkoord van het kabinet Rutte belooft harde ingrepen. Velen moeten inleveren, maar studenten lijken helemaal kind van de rekening te worden. Zo werd in de media breed uitgemeten dat de studiefinanciering tijdens de masterfase een stuk kariger wordt, nu een sociaal leenstelsel de basisbeurs vervangt. Ook de gratis ov-chipkaart verdwijnt voor ouderejaars. Onbekender, maar niet minder belangrijk, is het kabinetsvoornemen om zogenaamde langstudeerders een hoger collegegeld op te leggen. Is het uitsterven van de campusdino nabij en vormt dit de doodsteek voor ontwikkeling buiten de studie?

Kwaliteit voorop Onder het kopje ‘Onderwijs’ worden in het regeerakkoord de plannen samengevat. ‘Om het studierendement te verhogen zal van langstudeerders een hoger collegegeld worden gevraagd.’ Dit betekent niet dat ieder gemist studiepuntje een vermogen kost. Pas wanneer de vertraging meer dan een jaar gaat bedragen, komt de student in de problemen. De onderwijsinstelling krijgt in dat geval een boete van zesduizend euro, waarvan zij maximaal de helft mag doorberekenen aan de student. Volgens Anne-Wil Lucas - Smeerdijk, VVD-woordvoerder Onderwijs in de Tweede Kamer, is deze maatregel meer dan een simpele bezuiniging: ‘Door van langstudeerders meer collegegeld te vragen en ook onderwijsinstellingen te laten bijdragen, worden studenten en instellingen uitgedaagd binnen een redelijke termijn hun studie af te ronden.’ Het Kamerlid stelt bovendien dat uitval hierdoor wordt teruggedrongen, omdat studieuitstel vaak leidt tot afstel. ‘En dat is hard nodig, want uitvallers kosten de Nederlandse staat jaarlijks zeven miljard euro’, aldus Lucas - Smeerdijk. GroenLinks-collega Jesse Klaver vreest dat de financiële prikkel een averechts effect zal hebben. ‘Het zorgt er slechts voor dat studenten die zijn begonnen aan hun studie gedemotiveerd blijven aanmodderen, terwijl hun hart bij een ander vak ligt.’ Het rendementsdenken van het nieuwe kabinet is Klaver tegen het zere been. ‘Rendement is niet af te meten aan hoe snel studenten afgestudeerd zijn, maar aan hoe goed de studenten zijn die afstuderen.’ Volgens de VVD moet het bespaarde geld worden geïnvesteerd in de kwaliteit van hoger onderwijs, maar Klaver weet niet of het onderwijs daar bij gebaat is. ‘De bezuinigingen zijn weinig doordacht. Aan de ene kant bezuinigt men, om aan de andere kant te investeren. Dat is visieloos.’

Ontplooiing aan banden Weinigen zullen negatief staan tegenover ombuigingen voor beter onderwijs. Dat studenten die meer dan een jaar studievertraging hebben daar het slachtoffer van worden, is meer omstreden. De Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV), de koepel van gezelligheidsverenigingen, is bezorgd om de plannen van het nieuwe kabinet. ‘Het verenigingsleven zal hierdoor zeer hard getroffen worden’, aldus LKvV-preses Jeroen Thys. ‘Zowel onderwijsinstellingen als bedrijven hebben er belang bij dat studenten zich tijdens hun studie niet alleen binnen de universiteitsmuren maar ook daarbuiten ontplooien.’ Volgens Thys brengen actieve studenten nieuwe inzichten mee naar hun studie en hebben zij later meer kans op de arbeidsmarkt. Ook stelt hij dat steden baat hebben bij een actief studentenleven. ‘Het vergroot de binding van studenten aan de onderwijsinstelling en aan de stad. Daardoor ontstaat een studievriendelijk klimaat dat aantrekkelijker is voor nieuwe studenten. Het liefst zien wij een vrijstelling voor bestuurlijk actieve studenten.’ VVD-Kamerlid Lucas - Smeerdijk denkt dat het actieve studentenleven niet veel te vrezen heeft. ‘Veel universiteiten en hogescholen hebben al een potje voor actieve studenten. Verenigingen mogen hun bestuursfuncties best op een andere manier invullen. Het is de vraag of de overheid moet betalen voor persoonlijke ontwikkeling in de vorm van een bestuursjaar.’

Uitlokking De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) neemt een radicaler standpunt in dan haar collega’s van de LKvV. Zij vindt dat dit plan diplomafraude in de hand werkt en innovatie tegen gaat. LSVb-voorzitter Sander Breur: ‘Dit is een negatieve prikkel, omdat het voor veel studenten een financiële en geen inhoudelijke afweging wordt om een master te volgen.’ Breur zet bovendien vraagtekens bij het argument van de VVD dat deze maatregel effectief studeren aanmoedigt. ‘Ik heb nog nooit een onderzoek gezien dat dit bewijst.’ Aangezien ook instellingen met een boete geconfronteerd zullen worden, durft de LSVb-voorzitter zelfs te zeggen dat universiteiten genadezesjes gaan geven om deze te ontlopen. ‘Dat heet in goed Nederlands diplomafraude. Bovendien staat het bedrijfsleven te springen om alumni met bestuurservaring, maar dat zullen er door deze maatregel veel minder worden’, aldus Breur. De doelstelling die deze maatregel beoogt is lovenswaardig. Investeringen in het hoger onderwijs zijn door de verhoogde instroom noodzakelijk geworden, omdat de kwaliteit achteruitholt. De zo vurig gewenste plaats in de wereldwijde top vijf van kenniseconomieën lijkt anders definitief uit het zicht te verdwijnen. Dit middel brengt het doel echter niet dichterbij. De druk die ontstaat op scholieren om in één keer de goede studiekeuze te maken is onredelijk, wanneer niet tevens de voorlichting wordt verbeterd. Ook zal de actieve student twee keer nadenken voordat hij zich voor een fulltime bestuursfunctie kandideert. Voor universiteiten vormt het plan wederom een aanmoediging om studenten sneller door hun studie te jagen. Uit het verleden is gebleken dat de verleiding om diploma’s cadeau te doen dan al gauw op de loer ligt. Daarom lijkt juist nu voor studenten en universiteiten het moment aangebroken om gezamenlijk op te treden.

Tekst: Henk Strikkers en Lucy Vleeshouwers Illustratie: Madelon van der Avoort

Klik hier voor alle artikelen van de ANS van december 2010.