Profielpatstelling
De commissie-Veerman drukte vorig jaar alle universiteiten en hogescholen op het hart een scherper profiel te kiezen. Studenten kunnen daardoor beter kiezen en universiteiten kunnen zich focussen op hun specialiteiten. Wat doet de RU met dit advies?
Tekst: Tijn van Lange en Henk Strikkers
Als het Nederlandse hoger onderwijs wil overleven in de internationale concurrentiestrijd, dan moeten universiteiten volgens de commissie-Veerman ‘een scherper profiel kiezen’. Onder leiding van de voormalig CDA-bewindsman deed deze commissie in 2010 onderzoek naar de toekomstbestendigheid van het hoger onderwijs. Profilering is een mes dat aan twee kanten snijdt. Enerzijds maken studenten minder snel foute keuzes omdat universiteiten zich duidelijker tegen elkaar afzetten. Anderzijds kunnen de instellingen de concurrentie met topuniversiteiten aan omdat zij zich vol op hun specialiteiten kunnen richten. Daarbij is samenwerking volgens het rapport essentieel: ‘Universiteiten moeten zich rekenschap geven van het type onderwijs en studenten waar ze accent op willen leggen: graduate of undergraduate-studenten, een grote of meer selectieve instelling. Versnippering van geld en talenten komt de internationale concurrentiepositie niet ten goede. Dat betekent dat men ook niet beducht moet zijn om minder goede onderdelen af te bouwen.’ Randstedelijke universiteiten gaven gehoor aan deze oproep. Zo besloten de Vrije Universiteit en de Universiteit van Amsterdam een vergaande samenwerking te onderzoeken op de domeinen alfa, bèta, rechten/economie en maatschappij- en gedragswetenschappen. Daarnaast gaat de Erasmus Universiteit Rotterdam eerstejaars studenten die niet al hun studiepunten behalen van de opleiding verwijderen om zo het predicaat ‘excellent’ te verdienen. Rotterdam stelt lamlullen en andersoortige domme studenten niet langer op prijs. Gaat de Radboud Universiteit meedoen in de wapenwedloop van deze profileringsoorlog? En waar gaat de Nijmeegse alma mater zich in specialiseren? Woordvoerder Willem Hooglugt is hierover even duidelijk als onduidelijk: ‘Kwaliteit, kwaliteit en nog eens kwaliteit.’
De strategische keuze voor kwaliteit In het jaarverslag van de RU over 2010 wordt bovenaan het hoofdstuk ‘Onderzoek’ gesteld dat de wetenschappers ‘over de gehele linie goed’ presteren. De daaropvolgende opsomming bestaat uit een stortvloed aan eervolle vermeldingen van het UMC St. Radboud en de Bètafaculteit. De rest van de ‘gehele linie’ wordt slechts negen keer aangestipt, een vijfde van het totaal. Hooglugt houdt echter vol dat op iedere faculteit toponderzoek wordt bedreven. Hij ervaart het rapport-Veerman dan ook als ‘een steuntje in de rug voor de strategische keuze voor kwaliteit’. Volgens Hooglugt zal de universiteit slechts op kwaliteit profileren en zullen er dus ook geen verschuivingen plaatsvinden in de geldstromen naar de verschillende faculteiten. ‘We blijven een brede universiteit die niet groter maar beter wil worden. Verder wordt geïnvesteerd in het beste onderzoek en de faciliteiten daarvoor.’ Toch verraadt de samenwerking met andere universiteiten in het Noorden en Oosten van Nederland (Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Twente, Wageningen University) een keuze. ‘Groene energie, gezondheid en technologie zijn enkele belangrijke thema’s die ons binden,’ aldus Hooglugt. De vier universiteiten willen zich op die gebieden gezamenlijk tot koplopers in Europa ontwikkelen.
De nood aan een beslissing Nanne Migchels, voorzitter van de commissie Bestuurlijke en Organisatorische aangelegenheden van de Universitaire Gemeenschappelijke Vergadering (UGV), stelt dat de profilering op kwaliteit die Hooglugt voorstelt vooralsnog een lege huls is. Hij verwijt de RU te weinig duidelijke keuzes te maken, waar dat wel nodig is. ‘Er moet gezocht worden naar een bindende factor op de RU, naar intensievere samenwerking tussen faculteiten. Dan maakt het mij niet zoveel uit voor welk profiel gekozen wordt, als de knoop maar snel wordt doorgehakt en de keuze helder is.’ Het UGV-lid ziet nu al problemen bij het binnenhalen van onderzoeksubsidies bij de faculteiten Sociale Wetenschappen en Letteren. Dit zou volgens hem kunnen leiden tot ernstig geldgebrek en verlies aan bestaansrecht. Doordat het aanbod versmalt, vindt vanzelf profilering plaats.
Opwaartse spiraal? Judith Rotink, afzwaaiend voorzitter van de Universitaire Studentenraad, ziet het nut van een duidelijke profilering. Het zou een goed middel zijn om naast de verschillen tussen de afzonderlijke universiteiten ook het verschil tussen hbo en universiteit beter te belichten. Zij stelt eveneens vast dat de Bèta- en de Medische faculteit de toppers in Nijmegen zijn. Toch wil ze niet uitsluitend voor deze twee faculteiten kiezen, maar vindt ze dat ‘de RU zich moet blijven presenteren als brede universiteit. Het moet mogelijk blijven om over de grenzen van je vakgebied heen te kijken. Dat hoort immers bij een goede academische omgeving.’ Daarnaast weet ze nog wel een aantal verbeterpunten. Zo moet er een sfeeromslag plaatsvinden. ‘Vaak wordt in Nijmegen erg goed onderzoek verricht, maar er heerst nog geen sfeer van excellentie. Onderzoekers zijn te bescheiden en dat staat een opwaartse spiraal in de weg. Studenten willen namelijk goed onderzoek zien en als excellente studenten daaraan kunnen bijdragen ontstaat er een aanzuigend effect dat leidt tot een dergelijke spiraal.’
De drie universitaire prominenten streven allemaal naar een zo goed mogelijke Radboud Universiteit. Dat is zeer zeker prijzenswaardig, maar het is geen profilering. Iedere universiteit streeft ernaar heel erg goed te zijn, dat is niets nieuws onder de zon. Het rapport-Veerman stelt dat er niet te veel naar rankings en toponderzoek moet worden gekeken, maar juist naar wat universiteiten de maatschappij te bieden hebben. Het advies moedigt duidelijke keuzes aan, die de RU vooralsnog niet maakt. Gezien de onderzoeksresultaten is het logisch te kiezen voor het Universitair Medisch Centrum en de Bèta-faculteit. Het is daarom toe te juichen dat de universiteiten in het Noorden en Oosten van Nederland zich daarop gaan toeleggen. Toch heeft de RU nog een keuzemogelijkheid achter de hand. De ligging nabij de Duitse grens zou immers ook een besluit voor internationalisering kunnen rechtvaardigen. Een samenwerking met bijvoorbeeld de Universiteit van Münster zou de Radboud Universiteit in Europees verband direct veel beter op de kaart zetten. Door de gebrekkige besluitvaardigheid in Nijmegen dreigt de RU echter achterop te raken en dat past niet bij een universiteit die zo op kwaliteit is gericht.
Klik hier voor alle artikelen van de ANS uit de Introductie 2011