ANS

Het zal geen student ontgaan zijn dat het kabinet Rutte ingrijpende wijzigingen wil invoeren in het hoger onderwijs. Het afschaffen van de studiefinanciering voor de masterfase en het stimuleren van bedrijfjes op universiteiten zijn hier voorbeelden van. Dit zijn echter niet de meest ingrijpende wijzigingen. Met name het laatstgenoemde voornemen valt in het niet bij maatregelen als het afnemen van de studiefinanciering en de OV-kaart na de bachelor, het vragen van hoger collegegeld in de master, het verhogen van de afbetalingstermijn van vijftien naar twintig jaar en de afschaffing van de numerus fixus bij geneeskunde.

Bovendien is het vragen van meer collegegeld voor studenten die vertragen waarschijnlijker een stuk ingrijpender dan het afschaffen van de studiefinanciering voor de master. De regeringsleiders hebben goed opgelet bij mediatraining en geven deze studenten de retorische term ‘langstudeerders’ die direct een negatieve connotatie bij de gemiddelde Nederlander oproept. Bewust wordt weggelaten dat studenten met vertraging ook degenen zijn die bestuurs-, vrijwilligers- en medezeggenschapswerk doen; degenen die zich ontwikkelen buiten hun studie.

Bovenal is het de vraag of deze maatregel zal bewerkstelligen wat zijn doel is, namelijk het verhogen van het rendement. Natuurlijk, een deel van de studentenpopulatie zal besluiten enkel te gaan studeren en zichzelf niet te ontplooien via extracurriculaire activiteiten. De kans is echter groot dat een aanzienlijk deel besluit om te stoppen, wanneer hij of zij geen studiefinanciering meer krijgt. Eerder de arbeidsmarkt op is voor velen een gunstiger vooruitzicht dan een studieschuld van tienduizenden euro’s. Er zit bovendien nog een adder onder het gras: wat er verdiend wordt aan hogere collegegelden gaat niet naar het hoger onderwijs, maar wordt door middel van de bekostiging (het geld dat via de overheid naar onderwijsinstellingen gaat) in mindering gebracht. Meer betalen voor hetzelfde onderwijs dus. Een nog groter nadeel is dat degenen die (om welke reden dan ook) uiteindelijk niet afstuderen, een torenhoge studieschuld hebben en geen diploma. Ter vergelijking: momenteel haalt ongeveer 30 procent van de studenten nooit de eindstreep. Natuurlijk is het ieders eigen verantwoordelijkheid om uiteindelijk een papiertje te halen, maar de vraag is hier of de negatieve consequenties - niet alleen voor het individu maar ook voor de samenleving - niet veel te zwaar wegen. Naar mijn mening wel.

‘Maar we hebben het onderwijs nog niet genoeg overhoop gegooid’, moeten de regeringspartijen gedacht hebben, want er wordt ook nog gekeken naar meer mogelijkheden voor selectie, kwaliteitsbekostiging, minder perverse financiële prikkels en het stimuleren van excellentie. Het klinkt allemaal reuze ambitieus, de vraag is echter of het gaat lukken en of het wenselijk is om het onderwijsstelsel wéér op de schop te nemen. Deze voornemens zijn niet nieuw: in de afgelopen tien jaar zijn verschillende proefballonnetjes opgelaten. Zo zijn er een aantal (abominabel slecht uitgevoerde) onderzoeken gedaan naar selectie in het hoger onderwijs, kostte het uitwerken van plannen om selectie in te voeren duizenden ambtenarenuren en hebben diverse onderzoeksraden en commissies de gevolgen van de implementatie van selectie onderzocht.

Uiteindelijk zijn deze plannen allemaal in de prullenbak beland omdat de conclusie was dat ze toch niet uitvoerbaar of zelfs onwenselijk zijn. Hetzelfde geldt voor de andere voornemens; ook plannen om instellingen te bekostigen op basis van bewezen kwaliteit is enorm ambitieus maar het is zeer de vraag of het te verwezenlijken is. Bovendien gooit de overheid haar eigen ruiten in met de ambitie tot meer excellentie in het onderwijs te komen. De ambitie is prachtig, maar in de uitvoering gaat het al jaren mis. Het onderwijs wordt te veel geleid door ‘rendementsdenken’ zonder oog te hebben voor de kwaliteit waardoor ook excellente studenten steeds minder ruimte krijgen.

Lisa Westerveld is twee jaar voorzitter geweest van de Landelijke Studentenvakbond

Ook een ingezonden opiniestuk op ANS-Online? Mail naar redactie@ans-online.nl