Mijmelarij
De FBI heeft lang niet geloofd, lees ik in een nieuwsartikel, dat Hitler in 1945 zelfmoord heeft gepleegd. Hij zou ontsnapt zijn naar Argentinië of Tibet en tot 1955 is er nog intensief naar hem gezocht.
Meteen kreeg ik een flashback naar een roman die ik jaren geleden gelezen heb, The Boys from Brazil (1976), waarin een nazi jager er achter komt dat de ‘Engel des doods’, dr. Josef Mengele, 94 klonen van Hitler heeft gecreëerd in de hoop dat een van hen zich zal ontwikkelen tot de nieuwe leider van het Derde Rijk.
De vraag die rijst naar aanleiding van de roman: worden misdadigers geboren, of worden ze tot wie ze zijn door de omgeving waarin ze opgroeien? Hoe kon Hitler zo onverschillig staan tegenover individueel leed en alleen maar oog hebben voor zijn einddoel: het Derde Rijk waarin ‘Ariërs’ de grote hoofdrol zouden spelen? Hoe kan het dat niemand hem tegenhield?
Vroeger, tijdens de jeugd van je opa en oma, waren mensen nog een stuk gezagsgetrouwer. Over het gebrek aan respect voor autoriteiten wordt tegenwoordig dan ook veel geklaagd. Ik beschouw deze ontwikkeling echter niet per definitie als negatief. Als we naar de geschiedenis kijken, lijkt mij af en toe wat rebellie alleen maar verstandig. De leiders van nazi Duitsland werd het makkelijker gemaakt doordat in die tijd er nog geluisterd moest worden naar de regering; mensen waren erg gevoelig voor autoriteit en bevelen moesten opgevolgd worden.
Ik snap dat Nederland tot op zekere hoogte een leger nodig heeft, maar ik ben wel van mening dat het de ultieme plek is om te leren vooral niet zelf te denken maar blindelings bevelen op te volgen.
De gevaren van dergelijke gezagsgetrouwheid kwamen aan het licht tijdens het beruchte experiment van Milgram, waarbij deelnemers een andere deelnemer, in werkelijkheid een acteur, bij het maken van een fout moesten afstraffen met een elektrische schok, onder het mom van een ‘geheugenstudie’. De acteur begint tijdens het toedienen van de schokken steeds harder op de muur te bonzen en wanneer de schokken zwaarder worden zelfs te klagen over zijn hart. Op een gegeven moment valt hij volledig stil. Dit alles gebeurt onder leiding van een onderzoeker, die de deelnemers aanmoedigt ondanks het geklaag van de acteur niet te stoppen met het geven van schokken. Het experiment werd herhaald met vrouwelijke deelnemers, die langer doorgingen dan de gemiddelde man met het toedienen van steeds zwaardere elektrische schokken. Waarom? Vrouwen zijn niet sadistischer, maar gevoeliger voor de autoriteit van de begeleider, die het gezag vertegenwoordigt.
Met andere woorden: luister niet al te goed naar de autoriteiten.