ANS

Er is recentelijk veel aandacht voor de betrouwbaarheid van het wetenschappelijk bedrijf. Zijn de bestaande gedragsregels voor academici wel toereikend, of moet er iets veranderen? En bij wie ligt eigenlijk de verantwoordelijkheid om te controleren en straffen? In het vierde deel van deze lead story vertelt Simon Vink, woordvoerder van de raad van bestuur van de Wageningen Universiteit, over het zelfreinigend vermogen van het wetenschappelijk bedrijf.

Vorige week pleitte Jasper van Dijk, SP-Tweede Kamerlid, voor strenger toezicht op wetenschappelijke integriteit en een systeem om sancties op te leggen aan universiteiten. Naar aanleiding van een klacht van Wakker Dier over een persbericht van de Wageningen Universiteit (WUR) stelde hij Kamervragen over wetenschappelijke gedragsrichtlijnen. 'De essentie is dat Van Dijk het idee heeft dat er iets is misgegaan, maar dat is niet zo,' stelt Simon Vink.

'Het betreft een degelijk onderzoek waar alle auteurs achter staan,' zegt de Wageningse woordvoerder. De zorgen van Van Dijk, dat het persbericht niet objectief zou zijn, kloppen volgens Vink niet. 'De zuivelindustrie heeft op financieel gebied bijgedragen aan het onderzoek, maar is nooit betrokken geweest bij het opstellen en uitvoeren daarvan. De onderzoekers hebben uiterst voorzichtig gehandeld. De vermeende belanghebbenden hebben nooit enkele invloed gehad.'

De bestuurswoordvoerder stelt dat het huidige systeem en de bestaande integriteitsregels voldoende zijn om de rotte appels eruit te vissen. 'Het huidige systeem kan onderzoeksfraude niet voorkomen, maar het zuivert de wetenschap wel. De affaire in Tilburg rond Diederik Stapel is een interessant geval. Academici hebben hun twijfels over hem naar buiten gebracht. Dat benadrukt het zelfreinigend vermogen van de wetenschap.' De gedragscodes die alle universiteiten, waaronder ook de WUR, hanteren zijn toereikend. 'Ook in Wageningen moet iedere wetenschapper zich daar aan houden.'

Volgens Vink moet ieder wetenschappelijk onderzoek controleerbaar en reproduceerbaar zijn. Een dergelijk controlemechanisme leidt ertoe dat fraude bijna altijd uitkomt. 'Misschien is er wel iemand die nog niet tegen de lamp is gelopen. Dat is niet te voorkomen, maar wanneer een onderzoek reproduceerbaar is en kan worden bekritiseerd zal het vrijwel altijd aan het licht worden gebracht.' De woordvoerder benadrukt daarom ook dat het openbaar maken van data van belang is. 'De kern van wetenschap is dat ieder onderzoek geverifieerd kan worden. Wakker Dier is een respectabele belangenvereniging, maar het is niet aan hen om wetenschappelijk onderzoek te controleren. Daar heb je academische expertise voor nodig.'

Ook wetenschapsjournalisten hebben volgens Vink een taak. 'Waar komen de gegevens vandaan? En naar wiens mond praten de onderzoekers? Daar moet kritisch naar gekeken worden voor een journalist bericht over wetenschappelijk onderzoek.' Hij wijst er op dat dit ook geldt voor mededelingen over zaken die niet goed zouden gaan. 'Wie is de bron van zo'n bericht en heeft diegene daar een belang bij? Is er wel hard bewijs om wetenschappers in een kwaad daglicht te stellen? Bij de commotie over het persbericht ontbrak die volledig.'

Kijk morgen op ANS-Online voor een reactie van Ellen de Bruin, chef wetenschapsredactie van NRC Handelsblad