ANS

Vorige week werd de redactie van Vox wederom door de RU het zwijgen opgelegd. Het online nieuwsplatform mocht de mening van studenten over het rapport van de commissie wetenschappelijke integriteit aangaande Roos Vonk niet verkondigen. Jasper van Dijk, Tweede Kamerlid voor de SP, gaat woensdag aan staatssecretaris Zijlstra vragen of de onafhankelijkheid van universiteitsmedia wettelijk kan worden vastgelegd. 'Het is te zot voor woorden dat het bestuur van een universiteit censuur toepast,' aldus het Kamerlid. Eerder stelde Van Dijk al Kamervragen toen RUniews achter een slotje werd geplaatst. Nu vindt hij het genoeg geweest en tijd voor verdere maatregelen. 'Het is niet de eerste keer dat dit gebeurt, misschien moeten we de onafhankelijkheid van universiteitsmedia wettelijk beschermen. Een blad of website van een universiteit moet je niet zien als communicatiekanaal, bij een universiteit hoort een kritisch debat. Censuur hoort bij dictaturen, niet bij democratieën.' Zijlstra zei in antwoord op Kamervragen dat hij voorstander is van onafhankelijke universiteitsmedia, maar dat universiteiten dat zelf moeten regelen. Van Dijk vindt dat veel te vrijblijvend. 'Dat blijkt wel uit de censuur die steeds vaker wordt toegepast. We moeten als overheid pal staan voor onafhankelijke journalistiek, ook op universiteiten.'

 

Zo'n dertig publicaties van Diederik Stapel bevatten gefingeerde data. Dat blijkt uit het zojuist gepresenteerde interim-rapport van de commissie-Levelt. 'De commissie is van de ene in de andere verbazing gevallen,' aldus de voorzitter. Een van de aanbevelingen van de onderzoekscommissie is dat de Universiteit van Tilburg (UvT) aangifte van valsheid in geschrifte gaat doen tegen de frauderende hoogleraar. Philip Eijlander, rector magnificus van de UvT, laat weten dat de universiteit de aanbevelingen uit het rapport overneemt. De commissie geeft ook de UvT er van langs. De Tilburgse universiteit heeft geen vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit, terwijl het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit dat wel in haar richtlijn heeft vastgelegd. Een andere belangrijke aanbeveling betreft de beschikbaarheid en archivering van onderzoeksdata. Deze data zouden tot vijf jaar na publicatie moeten worden bewaard en op aanvraag ter beschikking moeten worden gesteld aan andere wetenschappers. Naast de dertig publicaties met nepdata zijn er serieuze vermoedens dat tientallen andere onderzoeken onzuiver zijn. De commissie meldt dat Stapel promovendi heeft misbruikt voor zijn eigen eer en glorie. Hij leverde jonge onderzoekers verzonnen data aan, die zij vervolgens verwerkten in eerste artikelen. De Groninger Universiteitskrant meldt dat veertien van de 21 promoties die Stapel begeleidde verdacht zijn. In een schriftelijke verklaring geeft Stapel aan spijt te hebben van zijn gedrag. Hij benadrukt dat hij alleen heeft gehandeld en dat zijn collega's nooit op de hoogte waren van de vervalste data. Ook biedt hij zijn collega's, promovendi en de gehele academische gemeenschap zijn excuses aan. Lees hier het hele rapport van de commissie. Update: De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft vandaag in het Algemeen Dagblad laten weten het geld waarmee ze onderzoeken van Stapel heeft gefinancierd terug te vorderen. De afgelopen jaren schonk de NWO ruim twee miljoen euro aan de foponderzoeker. Als blijkt dat dit geld niet goed besteed is, zal de organisatie het bedrag terugeisen. Update: Naar aanleiding van het onderzoek door de commissie Levelt heeft de Universiteit van Tilburg besloten namens zichzelf en de Rijksuniversiteit Groningen aangifte te doen tegen Diederik Stapel. Momenteel ligt de zaak bij de recherche van Tilburg, zo meldt Omroep Brabant. Uiteindelijk zal het Openbaar Ministerie besluiten om Stapel al dan niet te vervolgen.

 

Studentenpartij asap publiceert vandaag een opinieartikel in de Volkskrant over de keuze van de RU om het rapport-Vonk niet openbaar te maken. In het stuk ageren onder andere USR-leden Mart Waterval en Mark Buck tegen het besluit en stellen ze dat de wetenschap als instituut gezichtsverlies heeft geleden en niet alleen mevrouw Vonk. Ze schrijven: 'het is logisch dat een universiteit de naam van haar wetenschappers wil beschermen, maar wanneer dit in strijd komt met de belangen van de wetenschap, moet men altijd voor het laatste kiezen.' Niet alleen de wetenschap, maar ook mevrouw Vonk zelf is bij openbaarheid gebaat, aldus de schrijvers, 'omdat dan voor eens en voor altijd kan worden afgerekend met de air van fraude die op dit moment nog om haar zoemt.' Het publiek moet zien dat wetenschap transparant is en op die manier het vertrouwen terugwinnen. 'Houdt men het rapport intern, dan is niet alleen het imago van de Radboud Universiteit in het geding, maar ook dat van de wetenschap in haar geheel.'

 

De Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk heeft ‘onzorgvuldig gehandeld’ bij het frauduleuze onderzoek naar de psychologische effecten van denken aan vlees. Zo luidt de conclusie van het College van Bestuur (CvB) op basis van het onderzoek door de commissie wetenschappelijke integriteit. Zij onderzocht de rol van Vonk in de Stapelaffaire. Vonk krijgt een openbare berisping, maar heeft zich volgens het CvB niet schuldig gemaakt aan fraude. Vonk trad als co-auteur en mede-onderzoeker van het ‘vleesonderzoek’ naar buiten met voorbarige conclusies over data die ze niet zelf verzameld of gecontroleerd had. Rector magnificus Kortmann: ‘Met het uitbrengen van het persbericht heeft Vonk de wetenschap, de sociale psychologie en de Radboud Universiteit in diskrediet gebracht. Dat rekenen we haar aan. Samen met de Koninklijke Akademie van Wetenschappen wijs ik erop dat de samenleving moet kunnen vertrouwen op de zorgvuldigheid van wetenschappers.’ Volgens het college had professor Vonk, gelet op haar afkeurende houding tegenover de bio-industrie, extra kritisch moeten zijn op haar eigen werkwijze. In de conclusie van het CvB wordt ook de wetenschapsredactie van de universiteit berispt. Kortmann: De wetenschapsredactie van de universiteit had geen medewerking mogen geven aan het persbericht. Daarbij is de zorgvuldigheid onvoldoende in het oog gehouden. Het college heeft hierover een aantal keer met de redactie gesproken.’ In reactie op het onderzoek van de commissie stelt Vonk het eens te zijn met de conclusie van het CvB dat zij onzorgvuldig en onprofessioneel heeft gehandeld. ‘Ik zie dat als een grote blunder. In mijn enthousiasme en mijn vertrouwen op een gerenommeerde collega heb ik geen seconde getwijfeld aan de betrouwbaarheid en me laten verleiden tot het naar buiten brengen van voorbarige conclusies.’ Hoewel ze moeite zegt te hebben met sommige conclusies van de commissie zegt Vonk ‘verdere woordvoering over deze zaak over te laten aan de Radboud Universiteit.’ Het rapport van de commissie is volgens de Regeling Wetenschappelijke Integriteit niet openbaar.

 

De ophef die de publieke oproep van studentenpartij asap gisteren veroorzaakte, lijkt nog niet voorbij. Vandaag publiceert RUnieuws een interview (hier zonder slotje) met rector magnificus Bas Kortmann, waarin hij reageert op de vraag van asap om het rapport-Vonk openbaar te maken. De strekking is dat het College van Bestuur het rapport niet mag publiceren, omdat de Regeling Wetenschappelijke Integriteit (artikel 24 lid 1) dat niet toestaat. De rector neemt aan dat asap de regeling niet heeft gelezen, aldus RUnieuws. Daarnaast ergert Kortmann zich aan berichten waarin Diederik Stapel en Roos Vonk in één adem worden genoemd. Volgens de rector is de kwestie Vonk niet vergelijkbaar met de affaire rond de Tilburgse fopwetenschapper, aangezien Vonk slechts de fout heeft gemaakt te snel en onzorgvuldig met onderzoeksresultaten naar buiten te treden. Kortmann is ook niet van plan om op dit moment de discussie over de voor- en nadelen van openbaarheid te voeren, hij wacht liever tot 'het stof over deze kwestie is neergedaald'. Jolene Meijerink, voorzitter van asap, heeft gemengde gevoelens bij de reactie van de rector. 'We zijn blij dat hij aangeeft dat hij de discussie aan wil gaan en bereid is om de regeling te veranderen als dat nodig blijkt. Maar in Tilburg was het ook mogelijk om het rapport te openbaren, terwijl ze daar dezelfde regels hanteren. Daarnaast zien we aan Vox dat de RU niet zoveel moeite heeft om uitzonderingen te maken op regels.' De voorzitter van de studentenpartij is van mening dat de naam van Vonk terecht plakt aan die van Stapel. 'Ze heeft nu eenmaal meegewerkt aan het onderzoek naar het gedrag van vleeseters, maar wij insinueren nergens dat zij iets met de fraude te maken heeft.'

 

Hoewel Jolene Meijerink, voorzitter van studentenpartij asap, gisteren nog aangaf blij te zijn met de bereidheid van Kortmann om de discussie aan te gaan over de Regeling Wetenschappelijke Integriteit, is er vandaag wederom een opinieartikel verschenen van de partij. Hierin dragen ze veel dezelfde argumenten aan en roepen de rector nogmaals op om met hen in discussie te gaan. Het lijkt er op dat de partij voornamelijk de tegenwerping van Kortmann wil weerleggen dat de schrijvers van het artikel de Regeling Wetenschappelijke Integriteit niet zouden hebben gelezen. Toch is de verontwaardiging van asap over Kortmanns reactie begrijpelijk. Hij doet de argumenten van de studentenpartij simpelweg af met 'nu even niet, jongens' en gaat nauwelijks inhoudelijk in op de kwestie. Het College van Bestuur blijft bij monde van woordvoerder Martijn Gerritsen bij haar standpunt dat 'de regels van het spel niet worden veranderd tijdens het spel.' Wat vinden jullie, is de herhaalde roep van asap terecht of moet de strijdbijl worden begraven en de discussie op een later tijdstip worden gevoerd?

 

Ondanks eerdere berichten van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), dat zij de 2,2 miljoen euro terug wilde vorderen van fopwetenschapper Stapel blijkt dit nu toch een wassen neus. In de NRC Weekend stond zaterdag een interview met de voorzitter van het NWO, Jos Engelen. Hierin zegt hij: 'Dat geld is grotendeels uitgegeven aan salarissen, aan promovendi en het is maar de vraag of dat onrechtmatig is geweest. (…) U overschat de pro-activiteit van een organisatie als NWO in deze. We zullen hoe dan ook eerst de afronding van het onderzoek moeten afwachten.' Engelen lijkt nu echter terug te krabbelen. Hij gooit het op ‘juridische ingewikkeldheid’ en stelt de vraag of het de moeite allemaal wel loont om de miljoenen terug te vorderen. De NWO-voorzitter zet zelf geen enkele vraagtekens bij het systeem voor wetenschapsfinanciering, of bij de hoge werkdruk van wetenschappers waardoor controle van medewetenschappers vaak te wensen over laat. 'Het systeem werkt. Het zijn de mensen die soms niet deugen. Het is druk ja, maar niet té druk. Voor mij staat het controlesysteem recht overeind.' En wij maar denken dat wetenschappers juist kritisch dienen te zijn…

 

De schrikbarende conclusies omtrent de vleesaffaire stapelen zich op. Nu blijkt dat fopwetenschapper Diederik Stapel een artikel publiceerde over de gevolgen van een fraudeschandaal in de wetenschap, meldt Folia Web. De frauderende hoogleraar schreef in 1999 met twee collega's een artikel met de titel Framed and misfortuned: identity salience and the whiff of scandal. In het onderzoek werden sociaal psychologen gevraagd om aan te geven hoe een niet nader gespecificeerd fraudeschandaal hen en hun vakgebied beïnvloedde. Hoe sterker de respondenten zich identificeren met de fraudeur, hoe groter ze de impact op zichzelf en hun vakgebied beoordelen. Om welke frauderende hoogleraar of welke universiteit het gaat, wordt niet vermeld. Wel rijst de vraag of Stapel bij het schrijven van dit artikel zijn grote voorbeeld heeft gevonden.