ANS

Stéphanie van der Werf (21) is student Rechten en bemant al drie jaar het secretariaat van het Sinterklaascomité. Het zijn drukke tijden, zo rond de intocht van de Goedheiligman. Zaterdag meert hij aan in Nijmegen. Jaarlijks woedt er een debat over Zwarte Piet, maar dit jaar lijkt deze heviger dan ooit. De gemeente Amsterdam gaf onlangs aan dat Pieten tijdens de intocht geen gouden oorbellen zullen dragen. Neemt ook Nijmegen het goud af van de Pieten? ‘We twijfelen nog wat we met de oorringen doen. De intocht is een feest van herkenning, dus het moet ook herkenbaar zijn voor iedereen. We kijken goed naar de intocht op tv en die in Amsterdam. Als daar iets verandert, dan moeten wij mee, maar we zullen niet uit ons zelf Zwarte Piet veranderen. Pieten in allerlei kleuren zie ik niet zo snel gebeuren, maar met zwarte vegen in het gezicht kan ik wel leven. Het probleem is alleen dat de pieten dan herkenbaar zijn.’ Ben je al zenuwachtig? ‘De optocht is altijd een beetje spannend, ik ben vaak bang dat het paard iets geks doet. Op zaterdag loop ik namelijk naast de Sint om hem te begeleiden en Amerigo is niet echt mijn beste vriend. Hij is de mensenmassa niet gewend, dus hij kan schrikken. Vooral de Marikenstraat wordt spannend, omdat die steil en glad is.’ Je loopt al lang rond bij de organisatie en je trekt al elf jaar een pietenpak aan. Hoe ben je er bij betrokken geraakt? ‘Toen ik een jaar of drie was, liep ik met mijn moeder over de Grote Markt tijdens de intocht. Ik hoorde een Piet praten en vroeg aan mijn moeder of dat niet de stem van oom Maikel was. Mijn moeder wist mij toch wijs te maken dat het echt een Zwarte Piet was. Op mijn negende werd het grote Sinterklaasgeheim onthuld en ik zei meteen: ‘Het was toch oom Maikel!’. Hij bleek dat nog steeds te doen en een jaar later nam hij me mee als Piet. Ik ben blijven hangen omdat het zo ontzettend leuk is. Op mijn achttiende heb ik het secretariaat overgenomen van mijn moeder, die ook al een hele tijd bij de intocht betrokken was.’ Een oude man moet in een laken worden gehesen en wat mensen moeten zwart gemaakt worden. Zoveel komt er toch niet kijken bij de intocht? ‘Ja, eigenlijk wel. Ik begin al in augustus met het aanvragen van de vergunning en het regelen van praktische zaken: de dranghekken en dingen als stroom. Ook heb ik veel contact met bedrijven die ons helpen, zoals de reddingsbrigade, Electrabel en de Pannenkoekenboot. Deze week is het heel erg druk, dinsdag hadden we de Pietenavond en vanavond gaan we 700 kilo pepernoten en 150 kilo snoepgoed mengen. Ook worden er nog 3000 liedjesboekjes gemaakt en moeten alle 125 pieten worden geschminkt en hun pak krijgen. Er moet dus veel geregeld worden, maar het is heel gaaf om ieder jaar de Waalkade weer bomvol te zien staan.’ Zijn er wel eens problemen geweest tijdens de intocht? 'Er zijn wel eens incidenten geweest, maar die waren niet ernstig. Bij zulke evenementen zijn altijd wel mensen die proberen het te verstoren.' De Sint komt zaterdag om 13 uur aan in Nijmegen. Ook Zwarte Piet worden? Nijmegen heeft een wachtlijst van een paar jaar, dus hier kun je het voorlopig vergeten om pepernoten uit te delen.

 

Ja, de onvermijdelijke zwarte pieten column. Ook ik heb eraan toegegeven. Wie mij volgt op Twitter op Facebook kent mijn positie in het debat, maar het gaat mij er nu even niet om of zwarte piet wel of niet racistisch is. Daarvoor mag u de andere duizenden columnisten en bloggers lezen die hier een mening over hebben. Het gaat mij nu even om de discussie zelf. Dat mensen het oneens zijn met de kritiek op zwarte piet kan ik best begrijpen. Het Sinterklaasfeest is een van de meest geliefde onderdelen van de Nederlandse cultuur. Dat de VN opeens een onderzoek ernaar lanceert omdat het mogelijk racistisch is, roept uiteraard emoties op. Dit is echter geen excuus voor het volstrekte gebrek aan nuance en redelijkheid van het ‘Pietitie’-kamp. Ik zal niet, zoals Kustaw Bessems deed in zijn BNR-column, goedkoop gaan cherry picken tussen de reacties en de meest onverbloemd racistische eruit lichten. Dat is –gelukkig– een minderheid. Het gaat mij om de groep die de discussie überhaupt niet serieus wil nemen. De discussie wordt afgedaan als politiek correct gezeur dat geen serieuze aandacht verdient. ‘...is racisme’-parodiepagina’s schieten als paddenstoelen uit de grond op Facebook. Er bestaat zelfs eentje over Blackboard. Het is een non-discussie, geen inhoudelijke reactie waard. Het is deze houding waaraan ik mij stoor. Zij is het product van de culturele omslag die Pim Fortuyn teweeg heeft gebracht. Fortuyn rekende af met ‘politieke correctheid’: vanaf nu moest het afgelopen zijn met de toegeeflijke houding naar allochtonen. Niet alles was immers racisme. Die houding is nu echter compleet doorgeslagen. Alles moet tegenwoordig maar kunnen en allochtonen moeten niet zeuren. Legitieme klachten over discriminatie worden afgedaan als onzin van witte wereldverbeteraars of zwarte zeurpieten (pun intended). Men lijkt werkelijk te geloven dat discriminatie anno 2013 niet meer bestaat in Nederland. Wie iets anders denkt, is ‘politiek correct’ en moeten we niet serieus nemen. Ongeacht of zwarte piet inderdaad racistisch is, is dit een oprecht gevoel onder een niet te verwaarlozen deel van de bevolking. Erik Mouthaan van RTL sloeg de spijker op de kop: 'al die boze blanke mensen die een serieuze maatschappelijke discussie afdoen als "gelul" en blijven volhouden dat piet "niet echt zwart is", helpen hun zaak niet.' De meningen over zwarte piet zijn verdeeld. Laten we de discussie dan in ieder geval serieus voeren.

 

Vorig jaar ging Mensenkinderen bewapend met kleurpotloden de strijd aan met de discriminatie van Zwarte Piet. Die moest namelijk vervangen worden door uitsluitend gezonde, blozende, vrolijke Hollandse Pieten. Dat vond ik nogal ondankbaar, om na jaren trouwe dienst alle zwarte Pieten te vervangen voor witte. En nogal gemeen. Nu durf ik dat soort dingen niet meer hardop te zeggen (laat staan schrijven). Want tegenwoordig ben je dan een racist en zo wil ik uiteraard niet de ANS-archieven in gaan. Daarom zal ik het verder niet meer hebben over Zwarte Piet. Op mijn Facebookpagina is een heuse oorlog ontsproten rond het onderwerp. Onwaarschijnlijke voor- en tegenstanders hebben kampen gevormd en binden de verbale strijd aan met elkaar bij elke referentie naar het onderwerp. Soms gaat het er zo hevig aan toe dat Facebookvriendschappen ruw verbroken worden met harde woorden. Jij hebt de Pietitie getekend, dus je bent een racist. Ik wil nooit meer met je praten. Ja echt. Ik maakte de grote fout door me in te laten met het onderwerp. Ik vroeg me hardop af waarom de VN zich bemoeien met een Nederlandse feestdag. Vooral omdat er zeg maar in Brunei binnenkort weer mensen gestenigd mogen worden en er zeg maar op best wel veel plekken in de wereld mensenrechten op zeer grove wijze geschonden worden en dat er daar zeg maar best wel wat meer behoefte is aan bemoeienis van de VN. Dat vond ik best een legitieme vraag. Ik kon echter niet vermoeden dat dit een 67 reacties (and counting) durende discussie zou worden over het al dan niet racistische karakter van Zwarte Piet. Ik had het ZP woord niet eens genoemd. En eerlijk gezegd weet ik ook niet meer zo goed wat ik er nou allemaal van moet vinden. Sinterklaas is mijn lievelingsfeestdag (omdat ik mentaal eigenlijk nog vijf ben) en die doe je niet zomaar weg omdat andere mensen ineens vinden dat je dat moet. Dit jaar vier ik dus kast-Sinterklaas. Dan stoor ik niemand met mijn al-dan-niet racistische occulte festiviteiten en kan ik toch nog stiekem in mijn pyjama op de bank kijken naar de intocht. Terwijl ik kilo’s taaitaai naar binnen aan het werken ben. En pepernoten. En gevulde speculaas. En marsepein in de vorm van varkentjes. En warme chocolademelk met slagroom. Dan kan ik daarna, misselijk van de spanning en al die calorieën, mijn schoen zetten en duimen dat mijn lieftallige vriend ook meedoet met kast-Sinterklaas en er iets instopt. Maar dat vertellen we niemand.

 

'Wilders overweegt samenwerking met PVV-fractie', 'Consumentenbond: brandalarm met snoozeknop onveilig' en 'Facebook komt met like-like button'. Satirische website De Speld - 'uw vaste prik voor betrouwbaar nieuws' - brengt parodieën op de actualiteit alsof zij werkelijkheid zijn. Inmiddels heeft de site meer dan 109 duizend volgers op Facebook en vormt zij een dagelijkse portie vermaak voor liefhebbers van de actualiteit. Oprichter en hoofdredacteur Jochem van den Berg verzorgt vandaag een masterclass op de campus tijdens de eerste dag van het Wintertuinfestival. ANS sprak hem alvast over morele grenzen, zijn redactie en een maatschappijkritische houding. Het idee voor De Speld kreeg Jochem van den Berg tijdens het lezen van de Metro in de trein. 'Ik dacht: eigenlijk zouden we veel betere onzin moeten hebben.' Geïnspireerd door het Amerikaanse The Onion - 'America's finest news source' - ging hij op onderzoek uit en zo ontdekte hij dat de meeste moderne, westerse landen al een satirisch nieuwsplatform hadden. In 2007 besloot Van den Berg samen met een groep vrienden in de Nederlandse variant te voorzien. Dienden deze buitenlandse voorgangers als een voorbeeld voor jullie? 'Ja en nee. Wij pretenderen niet het idee van een satirische nieuwssite te hebben bedacht, natuurlijk  keken wij naar buitenlandse collega's. Toch heeft ieder land weer zijn eigen taal en cultuur en bovendien ander nieuws, dus wij moesten zelf uitvinden wat in Nederland het beste werkt. 'Bij ons zie je bijvoorbeeld minder sierlijk taalgebruik, we schrijven meer sec. Of we ook harder zijn dan in andere landen? Dat denk ik niet. The Onion bijvoorbeeld kan ook flink uithalen bij tijd en wijlen.' Over dat hard zijn gesproken: jullie trekken allerlei gebeurtenissen en ontwikkelingen in het absurde, dat kan pijnlijke situaties opleveren. Hebben jullie binnen de redactie wel eens discussies over morele kwesties? 'Met satire zoek je grenzen op, natuurlijk hebben we daar dan discussie over. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij rampen of mensen die overleden zijn, het kan heel gevoelig liggen als je hier iets mee doet. Zo hadden wij voor de begrafenis van prins Friso een stuk met een verwijzing naar het Koningslied klaarliggen waarvan wij uiteindelijk toch besloten het niet te plaatsen.' Met 'Nabestaanden hinderen NOS-berichtgeving Filipijnen' haaktenjullie toch in op orkaan Haiyan. Waarom was dit wel acceptabel? 'Daar hebben wij helemaal geen discussie over gehad. De NOS deed in meerdere items verslag van mensen die geen tickets meer konden krijgen om de rampgebieden te verlaten. Vervolgens zeiden ze dat ze zelf gelukkig wel tickets hadden kunnen bemachtigen. Dit stuk was gewoon regelrechte kritiek op de NOS.' Het is voor te stellen dat bepaalde opvallende situaties of personen zich goed lenen voor jullie stukken. Waren jullie bijvoorbeeld blij met de komst van Geert Wilders? 'Nee, de PVV werkte zelf al met uitvergrotingen en dat maakte het voor ons lastig. Wilders ging zoveel rare voorstellen doen dat je met satire niet meer in de overtreffende trap kon. De partij was het absurde zelf al voorbij. We hebben toen op andere manieren naar de situaties moeten kijken en dat is ook wel gelukt. Toen zoveel leden uit de partij werden gegooid vanwege dubieuze carrières, hebben wij geschreven over een PVV'er die werd weggezet omdat zijn intellectuele verleden aan het licht kwam.'

UITGELICHT - Richard de Mos uit PVV gezet na onthullingen over intellectuele verleden http://t.co/iyCHTflD — De Speld (@DeSpeld) 7 juli 2012

Satire is snel maatschappijkritisch. Is dit ook een van jullie doelen?  'Soms nemen we een duidelijk standpunt in, ja. Dat gebeurde onder andere bij de Zwarte Piet-discussie. In reactie op de Pietitiekwamen wij met een Koloniepetitie.' Op deze Facebookpagina riepen zij de mensen op om te strijden 'tegen het kwijtraken van onze koloniën'. Een duidelijke verwijzing naar het racistische verleden van de Sinterklaastraditie. Op de site bekritiseerden ze de eeuwige discussie met berichtenals 'Columnisten in training voor Zwarte Pieten-discussie'. Toch neemt De Speld bij lang niet alle onderwerpen bewust een standpunt in. 'Ideologische discussies hebben we binnen de redactie nooit. Daar komen we toch niet uit, want er lopen hier zowel veel linkse als rechtse mensen rond.' Na lancering van de website werd het schrijversteam geleidelijk uitgebreid tot de huidige groep cabaretiers, journalisten en promovendi. 'Zo is het een beetje een bij elkaar geraapt zooitje geworden.' Hoe verloopt het denkproces binnen deze redactie? 'We werken heel veel samen. Als iemand een idee heeft gooit hij het in de groep. Alle slechte voorstellen worden met stilte beantwoord en alle goede worden aangemoedigd. Hard, maar eerlijk dus.'

Leontien van Moorsel eerste 'compromis-Piet' pic.twitter.com/7Uz3sOPoa3 — De Speld (@DeSpeld) 12 november 2013

Jochem van den Berg geeft vanmiddag van 12.30 tot 14.00 uur een masterclass in de zijzaal van de Refter. Meer informatie over deze lezing of andere onderdelen van het Wintertuinfestival - waaronder natuurlijk ANS Presenteert - vind je in het programmaboekje. Tekst: Kiki Kolman Foto uit eigen archief Jochem van den Berg

 

De stelling van deze maand: De Nederlandse samenleving is racistisch. Door: Bas Dikmans en Sascha Wijnhoven Dit artikel verscheen eerder in de november-ANS Nu december weer voor de deur staat, raakt Nederland langzaam in de ban van bergen pepernoten, warme chocolademelk en het gepassioneerde zwartepietendebat. De afgelopen jaren lijkt de discussie rondom de ‘zwarte knecht’ van Sinterklaas steeds heftiger te worden, met vele Facebook-discussies en pietities als gevolg. De politiek correcte poging van Albert Heijn om de gekleurde Piet te introduceren stuitte op zoveel weerstand dat de winkelmagnaat al snel zijn excuses maakte. De beruchte ‘minder, minder’-speech van Geert Wilders en de heisa omtrent de ‘oer-Hollandse’ negerzoen zijn mooie toevoegingen aan dit lijstje van racismeperikelen. Terwijl er in onze wetgeving regels zijn afgesproken om racistische opmerkingen en uitingen te beteugelen, wekt het de vraag op of Nederland wel de tolerante en open samenleving is die het pleit te zijn. Hoe racistisch zijn wij nu echt in Nederland? Gina Plaggenborg, directeur Ieder1Gelijk, Bureau Gelijke Behandeling Gelderland Zuid ‘We hebben in Nederland zeker te maken met racistische uitingen en gedragingen. Historisch gezien vieren wij Nederlanders onze tolerantie, maar ik vraag me af of onderzoek dit nog steeds zou bevestigen. Sterker nog, de Europese Commissie voor Racisme en Intolerantie heeft vorig jaar een rapport uitgebracht waaruit blijkt dat racisme is toegenomen in Nederland. In dit rapport staat racisme voor discriminatie op grond van etnische afkomst, huidskleur, nationaliteit, godsdienst en taal. Dat kan tot uiting komen in dat de ene groep, bijvoorbeeld de autochtone Nederlander, zich superieur voelt tegenover andere groepen. Dit document riep nogal wat weerstand op, we willen nu eenmaal niet racistisch genoemd worden. Een dergelijk verdedigingsmechanisme zien wij op het bureau vaak ook terug: wanneer wij degene die discrimineert confronteren met een klacht, zorgt dit meteen voor heftige reacties. Bij discriminatie doet de bedoeling echter niet ter zake, het gaat om het effect van handelen. Slechts bij een kleine groep mensen is er sprake van bewust racisme. Door bijvoorbeeld actuele gebeurtenissen, zoals de dreiging van de IS of het conflict in Gaza, zien we dat groepen tegenover elkaar komen te staan. Deze polarisatie, ook een vorm van racisme, heeft invloed op de omgang van respectievelijk autochtone Nederlanders met moslims, Joodse mensen en mensen met een Arabische achtergrond, in dorpen en wijken, waar mensen daarvoor wellicht altijd met veel plezier naast elkaar hebben gewoond. Je krijgt door deze tweedeling een soort collectieve weerstand tegenover mensen met een andere culturele achtergrond. Er worden dan stellingen betrokken in plaats van dat er naar elkaar wordt geluisterd. De zwarte pietendiscussie is een goed voorbeeld hoe men collectief in de verdediging schiet, waarin sommige reacties ronduit racistisch zijn. Ook dichter bij huis komt er trouwens racisme voor: onlangs kreeg het bureau nog een klacht van een student van de Radboud Universiteit over discriminatie op grond van ras door een docent.’ Drs. Tine Davids, universitair docent Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies aan de RU ‘Ik ontken niet dat er wel degelijk racisme is in Nederland. We moeten echter niet alleen met de vinger wijzen, maar juist onderzoek doen naar de dynamiek achter dit fenomeen. Je kunt niet suggereren dat Nederland alleen maar bestaat uit een dominante ‘witte cultuur’ die discrimineert. Door hier impliciet naar te verwijzen sluit je bij voorbaat andere groepen uit, ze worden dan als het ware uitgesloten van het ‘Nederlands’ zijn. Dit maakt de stelling op zich al racistisch. ‘Racisme heeft te maken met ‘de macht van de vanzelfsprekendheid’: men bedoelt en herkent uitspraken niet altijd als racistisch. Je ziet, bijvoorbeeld bij de zwartepietendiscussie, dat mensen snel in de verdediging schieten om hun tradities en cultuur te waarborgen. Rassenideologie is echter niet het enige dat hierbij een rol speelt. Men voelt zich bedreigd door allerlei ontwikkelingen, zoals globalisering. Onze cultuur, wat deze ook mag inhouden, is constant aan verandering onderhevig. Men is op zoek naar wat het betekent om Nederlander te zijn, in het kader van Europa en bredere ontwikkelingen. Aan de ene kant kan dit leiden tot xenofobie, maar aan de andere kant kan de ‘ander’ ook ineens je buurman zijn. ‘Zij’ krijgen dan een gezicht en worden als ‘normaal’ beschouwd. Nederland kent bijvoorbeeld de polderislam, mensen die hun eigen islamitische cultuur aanpassen en zich erg thuis voelen in Nederland. ‘Ik denk dat onderwijs een belangrijke bijdrage kan leveren aan de herkenning van racisme en daar wordt in Nederland wel wat aan gedaan. Omgaan met racisme is een constant proces van bewustwording. De hele Nederlandse samenleving racistisch noemen is dus niet effectief en correct. Ik denk dat iedereen zich begeeft in racistische structuren, het gaat er echter om deze mechanismen te herkennen, te benoemen en je er bewust van te zijn hoe je deze internaliseert.’ Klik hier voor de overige artikelen uit de november-ANS.

 

De '... is racistisch' Facebookpagina's schieten als paddestoelen uit de grond. De meest bekende van deze pagina's is Pietitie, deze pagina bereikte binnen twee dagen meer dan 2 miljoen likes. Op het moment van schrijven zijn het er zelfs bijna 2,1 miljoen. De meest aansprekende pagina voor Nijmeegse studenten is toch wel 'Blackboard is racisme'. De makers van de pagina schrijven: 'De betiteling "black" i.c.m. een slecht functionerend onderwijsplatform is niet van deze tijd!' Ze stellen voor om als 'Board' verder te gaan. Ze zijn overigens ook blij met onze eerdere berichtgeving over het onderzoek van de USR naar een mogelijk alternatief voor BlackBoard.     Delftse studenten zijn tot de conclusie gekomen dat de 'Witte week', de week voor de tentamens aan de TU Delft racistisch is. Natuurlijk worden op de pagina de nodige andere voorbeelden genoemd van andere mogelijk racistische bedoelingen.     Dat een 'witte kerst' racistisch is, kon natuurlijk niet onopgemerkt blijven. Ook daarom is hier een Facebookpagina voor gemaakt. Om alles te relativeren is er een algemene pagina: 'Alles is racistisch en moet weg' Kortom er is genoeg om te liken en je mening er tegen uit te spreken.