ANS

Na afwezigheid van een half jaar is de rubriek De favoriete vijf terug, waarin ANS-Online iedere maand een culturele autoriteit uit Nijmegen vraagt naar vijf vakkundige tips. Deze keer: de beste horrorfilms volgens Jurgen Heinsman van All About Movies.

Niet wéér een vervolg op Friday the 13th, een remake van Halloween of zoveelste deel in de serie van Scream. Afgelopen maandag (31 oktober) was het Halloween, het perfecte moment om écht enge horrors op een rijtje te zetten. Niemand kan dat beter dan de tomeloos enthousiaste Jurgen Heinsman, eigenaar van All About Movies. Tijdens een vorig bezoek liet de wandelende filmencyclopedie zijn voorliefde voor naargeestige films al doorschemeren, terwijl een 'opgezet' hoofd van Freddy Krueger dat op de toonbank staat, manische lachen uitslaakt. Ook ditmaal begint Freddy enkele malen te bulderen, terwijl Heinsman de allerengste films uitkiest. 'Ik vind sfeer heel belangrijk', licht hij zijn keuze toe, 'en niet expliciet geweld of bloederige taferelen. Die vind ik vaak juist lachwekkend. Niks ten nadelen van films als Braindead en Bad Taste, maar persoonlijk hou ik van films die juist ontzettend luguber zijn. Er moet geen lach om je mond ontstaan, dat is toch bijna geen horror meer?' Hij vervolgt met een korte geschiedenisles: 'De horror als genre is ontstaan in de jaren 10 van de vorige eeuw', aldus Heinsman. Dat waren veelal films uit Duitsland, die mythen en sagen vertelden, zoals Nosferatu. 'Vervolgens heeft ieder decennium zijn bepalende horrors gehad. Zo is Psycho hét voorbeeld van het slasher-genre, waaruit later Halloween is ontstaan. Of Friday the 13th, maar dat is gewoon lachwekkend. Een stel domme schaapjes dat terecht wordt afgeslacht.' In de jaren 70 werd alles ranziger, aldus Heinsman, met meer seks en geweld. 'Dat heeft zich wel voortgezet tot films van twee, drie jaar geleden waar zelfs ik van denk: "Dit gaat gewoon te ver." A Serbian Film bijvoorbeeld, over een man die werkzaam is geweest in de porno-industrie en een uiterst lucratief aanbod krijgt voor een nieuwe film. Het wordt een soort lugubere snuff-movie waarin de man zelfs zijn eigen zoon, nog een baby, verkracht.' Hoewel Heinsman geen enkele Japanse film in de top vijf heeft, wil hij de cinema uit het land van de rijzende zon wel degelijk apart noemen. 'Zij spelen ook ontzettend op sfeer, al in de jaren 60 maakten ze interessante spookfilms. Wat later kwam bijvoorbeeld Ringu, dat onlangs in Amerika is nagemaakt. En Ju-on, dat populair is geworden als The Grudge. Dat zijn hele schokkende en intrigerende werkjes.'

o Night Train Murders (1975), Aldo Lado 'Het gaat over twee dames die in een trein worden lastig gevallen door een of andere debiel. Uiteindelijk weten ze aan hem te ontsnappen, maar gaandeweg de film blijkt hij hen te achtervolgen, ook nadat de dames uitstappen. Aan het einde van de film nemen de dames genadeloos wraak. De naargeestigheid in deze film is van zo'n ongehoord hoog niveau. De horrorfilms uit de jaren 70 werden veelal met een beperkt budget gemaakt, zo ook deze. Je ziet het er wel aan af, maar het enthousiasme en de manier waarop Night Train Murders in elkaar is gesleuteld is geweldig. De sfeer, de belichting in de trein, het is geniaal. Dit is een fantastisch naargeestig meesterwerk, dat je zou kunnen onderbrengen in het Giallo-genre: Dario Argento was overigens de meester van het genre.'

o Deathdream (1974), Bob Clark 'Ook dit is een hele serieuze horrorfilm. Zombies bestaan weliswaar niet echt, maar als je Deathdream kijkt denk je: dit zou weleens echt kunnen gebeuren. De film verhaalt over een man die terugkomt uit de Vietnam-oorlog, en volledig is getraumatiseerd en - om in horrortermen te spreken - gezombificeerd. De man is dusdanig in de war dat hij vreselijke dingen aanricht. Het blijft een cliché, maar ook in deze film wordt zo'n ontzettend gruwelijke en nare sfeer neergezet. Zo goed! Als ik eraan denk, krijg ik er al kriebels van. Het is geweldig gespeeld, geweldig camerawerk, geweldige "dronerige" muziek. 'Overigens heeft regisseur Bob Clark in de jaren zeventig nog een aantal zeer interessante werkjes gemaakt, waaronder de briljante slasher Black Christmas, maar in de jaren 80 maakte hij de Porky's-films, high-schoolfilms met heel veel blote dames. Totale kolder.'

o Blue Sunshine (1978 ), Jeff Lieberman 'Uitgebracht op het label van journalist Jan Doense, die ook wel Mr. Horror wordt genoemd. Hij is ook de organisator van de Nacht van de Wansmaak, en hij levert zijn bijdrages aan het blad Schokkend Nieuws. Blue Sunshine heeft heel veel indruk op me gemaakt: mensen worden door een lsd-achtige drug overgenomen, maar dat gebeurt gaandeweg en zeer geleidelijk. Eén man, gespeeld door Zalman King, krijgt het toch in de gaten en gaat op onderzoek uit. Als kijker heb je al gauw in de gaten: "Er gaat hier iets fucking goed mis." Dat komt door de muziek, en door de beelden. Om de hoes te citeren: "Like Hitchcock on psycadelic narcotics." Dat had ik zelf niet beter kunnen zeggen.' 'Overigens heeft Lieberman nog een aantal noemenswaardige films uitgebracht, waaronder een van de betere slashers ooit gemaakt: Just Before Dawn.'

o Sole Survivor (1983), Tom Eberhardt 'Tom Eberhardt is iemand van wie ik denk: "Wat heeft hij in godsnaam verder gedaan?" Maar alleen voor deze film is het het al waard dat hij geboren is. De film begint met een vliegtuigongeluk, voor zover ze dat budgettair konden uitbeelden, en er is maar één overlevende: een dame die naar het ziekenhuis wordt gebracht en wordt onderzocht. Ook hier blijkt gaandeweg de film dat er iets niet klopt: deze vrouw ziet zombies en dode mensen, die anderen niet zien. Het zijn haar medepassagiers, die haar mee de hel in willen trekken. Dat gebeurt weer op een ongehoord naargeestige geniale manier. Als je een budget van 50 euro hebt, en je doet dit? Geniaal! Mensen met zo'n budget worden enorm creatief, als de film een remake zou krijgen met computeranimatie, zou ik hem niet eens hoeven zien. Het kan niet beter worden dan dit.'

o Calvaire (2004), Fabrice Du Welz 'Vergeleken met de andere films is deze vrij recent, ik wil toch laten zien dat er ook nu nog mensen zijn die hét kunnen. Toen ik het hoesje zag, dacht ik: "Dit zou weleens wat kunnen worden." En inderdaad. Heel veel horrorfilms zitten bomvol clichés, deze ook, maar het is maar net wie er achter de camera staat. Du Welz heeft overduidelijk goed gekeken naar Lynch. 'Calvaire gaat over een jonge man die voor de kost als derderangs Elvis optreedt in bejaardensoosen. Met een busje trekt hij door een bosachtig gebied, wanneer - vanzelfsprekend - de motor ermee ophoudt. Hij komt in een herberg terecht, en wanneer hij de volgende ochtend een wandeling maakt ziet hij uitermate eigenaardige tafereeltjes. Vrijwel nooit heb ik de hoofdpersoon uit een film zoiets vreselijks zien overkomen als wat deze jongen overkomt. Het is gewoon níet te filmen! Toch doet Du Welz dat. Het contrast tussen het begin en het einde is zó groot, verschrikkelijk! Dat gun je niemand. Maar de film is zo goed!'