ANS

De serie Loenatik kent qua doelgroep en gekkigheid geen grenzen. Karen van Holst Pellekaan schreef de serie en speelt personage Bep. ‘Loenatik was een grote speeltuin.’

Tekst: Anders Hoendervanger en Kim Saris Foto's: Anders Hoendervanger

Dit artikel verscheen eerder in de juni-ANS

‘Eindelijk hete seks’, joelt Bep Brul in extase tijdens het luisteren naar een vurig betoog over de opwarming van de aarde. Deze dubbele opmerking is typisch voor het hysterische personage met uitgeschoten make-up uit de kinderfilms en -serie Loenatik. Karen van Holst Pellekaan (58) is de bedenker en vertolker van Bep. Samen met Martin van Waardenberg, die de rol van de Majoor vervult, vormt Van Holst Pellekaan het schrijversduo. Na jaren van afwezigheid keren Bep en de Majoor – samen met de andere personages – terug in een nieuwe film: Loenatik, Te Gek. ANS bezoekt de actrice in de rustige omgeving van Rhenen waar ze op haar boerderij aan filmscenario’s werkt. Zo schreef ze de scripts van De Gelukkige Huisvrouw, Jackie, Achtste Groepers Huilen Niet en Kenau. Het leuke aan scenarioschrijven? ‘Je kunt een beetje God spelen.’ Ook gebruikt ze haar positie als schrijver om eigen standpunten te verwerken in scripts. In Loenatik is er zo naast gein ruimte voor kritiek op de maatschappij. ‘Ik wil graag eigenzinnigheid promoten, in de hoop dat mensen niet zomaar in de massa opgaan.’ Dit maakt de serie, die in 1995 voor het eerst op tv verscheen, niet alleen interessant voor de jeugd. Door de dubbelzinnigheid van de humor trok de serie veel kijkers boven de 10 jaar. ‘Ik merk dat kinderen die er mee op gegroeid zijn en nu gemiddeld de leeftijd van 25 hebben, staan te trappelen om de nieuwe film te zien.’

Waarom komt er na twaalf jaar opeens een nieuwe film? ‘We hebben drie seizoenen voor de televisie gemaakt, maar het was moeilijk om nog iets nieuws te verzinnen. Het leek ons spannend om de serie af te sluiten met een speelfilm. Dat was in 2002 en daarna zijn we elkaar uit het oog verloren tot vorig jaar een producent mij benaderde met de vraag of we een nieuwe film wilden maken. Ik vond het gaaf om de andere acteurs weer te zien, omdat het opnemen van de serie altijd een uniek feest is. We bleven zelfs slapen op het landgoed waar we de serie opnamen. Daar was het net een jeugdherberg, compleet met kussengevechten, drank en gitaarsessies op het terras.’

Klopt het dat het Loenatik-concept is verzonnen na het leegdrinken van een fles sterke drank? ‘Samen met Van Waardenberg, met wie ik al meer gedaan had voor de VPRO, ben ik op een zaterdagavond bij mij thuis gaan zitten om na te denken over een nieuwe jeugdserie. Destijds waren we dol op single malt whisky, dus namen we altijd een fles voor elkaar mee. Aan het eind van de avond hadden we al de hele serie inclusief de vijf personages verzonnen. Het is echter een sterk verhaal dat er geen druppel whisky overbleef.’

Bleek het concept in nuchtere toestand nog bruikbaar? ‘Het oorspronkelijke idee was te absurdistisch. Zo hadden we voor de eerste aflevering bedacht dat de gekken klei gingen eten en dan bloempotten zouden poepen. Het was noodzakelijk dat de afleveringen werden ingetoomd, anders werd het echt te bont. Martin verzon bijvoorbeeld het idee om Dr. Doolittle een struisvogel als huisdier te geven. Later kregen we onze bedenkingen, maar die eerste dag was niets gek genoeg. Uiteindelijk hebben we Doolittle overigens een big gegeven.’

De fantasie van kinderen kent geen grenzen. Wat hield jullie dan tegen om zulke bonte ideeën in het script te verwerken? ‘We moesten ons plan voor de serie slijten aan omroepen en dat bleek in het begin moeilijk. Menig omroep schreef: “U dacht toch zeker niet dat we dit gingen maken, want dit is oneerbiedig naar de psychiatrische medemens.” Daarom verzonnen we een familie-metafoor om het in een herkenbaar kader te plaatsen. De VPRO zag dat concept zitten, omdat ze de metafoor van de serie wel begrepen. De gekken uit Loenatik kun je zien als vijf maffe, onhandelbare, eigenzinnige “kinderen”. Dan heb je nog de “moeder” in de vorm van zuster Ten Hoeve, die het zooitje in de hand moet zien te houden. De directeur van het gesticht, Bomhoff, kun je zien als de afwezige vader die alleen met zijn ego bezig is.’

Kunnen alle generaties deze symboliek begrijpen en waarderen? ‘Ja, ik vind het mooi om met herkenbare thema’s als jaloezie, ruzie en uitsluiting te werken. De dood van een huisdier maakt ieder kind weleens mee en we lieten dit daarom terugkeren in de aflevering waarin Dr. Doolittle’s varkentje overlijdt. In diezelfde week overleed ook Lady Di, waarna het idee ontstond om Elton John’s nummer Candle in the Wind ook op de begrafenis van het dier te spelen. Iedereen had zo zijn twijfels of je zo’n grap wel kon maken, maar ik vond het meesterlijk. Dit voegt een dubbele laag toe, waardoor de serie ook leuk is voor volwassenen.’

De kracht van Loenatik was voor velen de dubbelzinnigheid. De serie en de films zijn dan wel op de jeugd gericht, de grappen zijn vaak bestemd voor volwassenen. Het personage Bep staat bijvoorbeeld bekend om haar seksuele zinspelingen. Dit in tegenstelling tot de andere personages, die juist heel kinderlijk bezig zijn met hun passies. Zo heeft Dr. Doolittle overdreven aandacht voor het dierenwelzijn. De karakters uit Loenatik bezitten een zekere onschuld, ze gaan het grote avontuur aan en worden niet afgeremd door autoriteit of moraal.

Welk doel had u met de dubbele lagen in Loenatik? ‘We leven in een geweldige samenleving, maar ons land is wel aan het “vertrutten”. In de jaren zestig was iedereen voor het opzoeken van de grenzen, maar tegenwoordig wordt alles afgeknepen. De tolerantie is weg, we zijn braver geworden. Dat ik met Loenatik zou willen zeggen dat mensen de randen moeten opzoeken, gaat me net iets te ver. Laten we niet te net worden, maar juist een beetje stout doen af en toe. Neem een voorbeeld aan Loenatik en blijf lekker zolang mogelijk gek.’

U stelt dat de maatschappij braver is geworden, zou Loenatik tegenwoordig nog op de buis kunnen verschijnen? ‘Nee, ik denk het niet. Het is een groot verschil met toen we voor de VPRO werkten. In die tijd was het maken van een serie nog een grote speeltuin, we deden waar we zin in hadden. Al keek er geen hond naar, we maakten leuke televisie. Het was totale anarchie. We verzonnen een aflevering waarin alle patiënten stiekem gingen roken in het bijzijn van een pyromaan die de kliniek in de hens wilde steken. Zoiets uitzenden voor zesjarigen zou nu ondenkbaar zijn. Tegenwoordig moet je rekening houden met een strenge filmkeuring en hogere eisen aan kijkcijfers. Het is belangrijk dat programma’s als Loenatik worden uitgezonden, want juist kinderen moeten worden geprikkeld in hun fantasie.’

Op 9 juli verschijnt de film Loenatik, Te Gek op het witte doek. De kliniek is gesloten, omdat Bomhoff de mening heeft dat psychiatrie tegenwoordig aanstellerij en luxe is. De patiënten zijn in de maatschappij beland en moeten zich aanpassen aan het gewone leven. Zo heeft de Majoor een baan gevonden bij de plantsoenendienst en is Fats een mislukte volkszanger geworden. Zuster Ten Hoeve komt als nanny terecht bij een alleenstaande rijkaard. Bep ontdekt tot haar grote paniek dat de zuster is ‘ontvoerd’ en neemt de leiding in de zoektocht naar Ten Hoeve.

Zullen fans van de serie de nieuwe film ook leuk vinden? ‘We hebben Loenatik naar het nu vertaald. Een mooie knipoog naar de actualiteit is dat in lijn met de saneringen in de gezondheidszorg, Bomhoff de kliniek heeft opgedoekt. In de nieuwe film proberen we ook een beetje politiek incorrect te zijn. Zo wil Bomhoff in zijn nieuwe functie als burgemeester de zaak snel opgeven. “De zuster zal toch wel in stukken gesneden in het bos liggen, want dat lees je zo vaak”, zegt Bomhoff als verwijzing naar de autoriteiten die in kosten en baten denken. De gekken laten zich daarentegen helemaal meevoeren door hun drang om de veilige thuishaven te herstellen.’

Heeft de cast van Loenatik weer de smaak te pakken en gaan jullie door met het concept? ‘Misschien was het leuker als de gekken allemaal tien jaar ouder waren geweest. Mensen roepen weleens dat we over tien jaar voor de allerlaatste keer een Loenatik-film moeten maken als we allemaal bejaard zijn. We worden allemaal een dagje ouder en ik heb het eigenlijk gehad met hangen op de set. Daarom concentreer ik mij tegenwoordig het liefst volledig op het schrijven van scenario’s. Het is interessant om in het hoofd van personages te duiken. Of we nog eens in de bioscoop zullen schitteren als gekken? Dan moet Martin over tien jaar met een fles single malt voor de deur staan.’

Bekijk hier de overige artikelen uit de juni-ANS.