ANS

Cabaretier Carolien Borgers staat eind januari met haar nieuwe voorstelling Zeker Weten in de Lindenberg in Nijmegen. De voormalig Wie is de Mol?-deelneemster zegt haar eigen stem op het podium te hebben gevonden. ‘Een vaste code voor een goede grap bestaat niet.’ Tekst: Daan van Acht Foto's: Simone Both

Dit artikel verscheen eerder in de januari-ANS

‘Hopelijk zijn jullie ook ontsnapt aan die hoosbui?’ Carolien Borgers kijkt naar de bijna lege glazen op tafel. ‘Jullie zitten hier toch niet al lang?’ In café/restaurant Edel, een hippe en tegelijkertijd statige tent in Amsterdam-West, zegt de cabaretière al haar interviews te geven. Ze woont er immers om de hoek. Momenteel toert Borgers door het land met haar vierde theatervoorstelling Zeker Weten. Borgers bracht haar jeugdjaren door in Etten-Leur, waarna ze op haar achttiende werd aangenomen op de Toneelschool en vertrok naar het grote, onbekende Amsterdam. ‘De eerste twee jaar van mijn opleiding kende ik alleen de route van mijn huis naar school en terug, ik had nog nooit van het Rembrandtplein gehoord. I had no fucking clue.’ De opleiding aan de Toneelschool betaalde zich uit en inmiddels heeft Borgers landelijke bekendheid verworven, mede dankzij uitstapjes naar radio en tv. Ze spreekt vol kennis en passie over persoonlijke worstelingen, opvattingen en de verhoudingen binnen het cabaretwereldje. Zeker Weten focust zich volgens Borgers op de maakbaarheid van het leven. ‘Dit is de meest persoonlijke voorstelling die ik tot nu toe heb gemaakt.’

Liefdesverdriet In haar nieuwe show zegt de cabaretier geïnspireerd te zijn door de Amerikaanse opvatting dat, zolang je er maar hard genoeg voor werkt, alles binnen handbereik is. Met deze gedachte is ze zelf ook opgegroeid: ‘In de jaren tachtig waarin ik geboren ben, leefde die instelling nog heel erg. In mijn voorstelling ga ik bij mezelf na in hoeverre wij als mensen daadwerkelijk invloed hebben op ons eigen leven en op de wereld.’ Een bezoek aan Amerika kon, ter voorbereiding op het schrijven van Zeker Weten, niet ontbreken. ‘Ik ben een halfjaar geleden naar LA gegaan, waar je al gauw het idee hebt dat je vijf jaar vooruit gaat in de tijd. De stad is tenslotte toch het bolwerk van het sterrendom, de statusdrang die daar heerst is enorm. In Amerika is het heel duidelijk dat die instelling je verder gaat helpen. Ik was benieuwd naar welk effect dat op mij zou hebben.’ Het leven mag dan maakbaar lijken, toch wil Borgers met haar voorstelling benadrukken dat niet alles te beïnvloeden is. Ter illustratie noemt ze haar vader die dit jaar ziek werd. ‘Hij was bij uitstek de man die predikte dat alles een keuze is. Op het moment dat hij ziek werd viel zijn geloof weg, en daarmee ook mijn geloof. Ik moest me opnieuw verhouden tot mijn leven en mijn familie. Dat vormt de basis voor veel delen van mijn voorstelling.’ Borgers heeft in de voorstelling nummers van haar nieuwe album De Andere Ik verwerkt, die op een pijnlijke maar ironische wijze bleken samen te vallen met de insteek van Zeker Weten. ‘Mijn relatie liep op de klippen tijdens het maken van het album. Het was bijna profetisch, het was al een break-up-plaat en kort daarna ging het ook daadwerkelijk uit. Toen ik het album ging opnemen, hadden de nummers een hele andere betekenis gekregen. Ook liefde is een vorm van maakbaarheid die je niet in de hand hebt. Langzaam drong het album zich op aan de voorstelling, het moest er gewoon in. Uiteindelijk hebben we vijf nummers gepakt die zich het meest toespitsten op de beëindigde relatie. Het is een blokje liefdesverdriet geworden.’ Snel voegt ze er lachend aan toe: ‘Je snapt dat mijn volgende album gaat over hoe ik een miljoen ga winnen.’

Menstruatiegrappen In de media heerst de publieke opinie dat mannen grappiger zijn dan vrouwen, hoe overtrokken deze mening ook is. Voelt Borgers een zekere bewijsdrang ten opzichte van haar mannelijke collega’s? ‘Dat gevoel speelt zeker, alleen al om het feit dat dit verschil telkens weer wordt benoemd tijdens interviews. Ik vind het een goed onderwerp om te bespreken, omdat er wat mij betreft wel een wezenlijk verschil bestaat tussen de ontwikkeling van de humor bij mannen en vrouwen. Al vanaf jonge leeftijd gebruiken jongens humor eerder dan meisjes om zich staande te houden; jongens moeten op het schoolplein stoer en grappig zijn, meisjes vooral knap. Daarmee wil ik niet zeggen dat mannen per definitie grappiger zijn, ik denk alleen dat ze dat aspect eerder ontwikkelen, iets ongenuanceerder en minder onzeker zijn.’ Het zit ‘m volgens Borgers in de acceptatie dat vrouwelijke humor niet fundamenteel verschilt van die van mannen. ‘Het cliché dat vrouwen alleen grappen maken over menstruatie, is achterhaald. Ik ken geen volwassen, ontwikkelde vrouw die op een podium over dat soort dingen praat.’ De vraag of er een man of vrouw op het toneel staat, is voor Borgers überhaupt slechts bijzaak, omdat de eigen signatuur de overhand heeft tijdens een show. ‘Je gaat naar het theater omdat je meegenomen wil worden in de wereld van de cabaretier, wil zien hoe diegene ergens tegenover staat en je vervolgens wil afvragen of je jezelf hierin wel of niet herkent. Een vaste code voor een goede grap bestaat niet, het gaat erom wat voor jou als cabaretier een goede grap is, zo vind je vanzelf je eigen publiek.’ Borgers heeft, na jarenlange ervaring op het toneel, een eigen signatuur. ‘Dat wat ik schrijf, laat zich steeds minder conformeren aan wat ik denk dat mensen willen horen, het wordt steeds meer van mij. In eerste instantie vond ik dat eng, omdat je bang bent dat het publiek niet op je grappen zit te wachten. Ik geloof wel dat mijn humor steeds meer een eigen karakter heeft gekregen.’ Als voorbeeld haalt Borgers een inbraak bij haar thuis aan, in de periode dat ze aan het schrijven was aan haar tweede voorstelling Makkelijk Praten. Haar laptop, met daarop de gehele voorstelling, werd gejat. In plaats van bij de pakken neer te zitten, besloot ze het als een nieuwe kans te zien en doopte ze de inbraak tot centraal uitgangspunt. ‘Het was een geschenk uit de hemel om zo’n duidelijk haakje te vinden waar je de voorstelling aan kunt ophangen. Het ging al over verlies en dit kwam dan weer mooi samen met het verliezen van spullen.’ Het decor bestond voor een deel uit dezelfde kapotte lamellen die kort daarvoor door de inbreker waren beschadigd. Borgers’ gedachten leiden onbedoeld tot vragen waar ze zichzelf en het publiek mee confronteert, al is dit volgens Borgers niet het uitgangspunt. ‘Ik wil graag de dingen die ik niet snap vormgeven op het podium, om vervolgens te merken dat er herkenning is in de zaal. Ik zie theater als een vorm van communicatie.’ Ze benadrukt dat vragen niet tot concrete antwoorden of levenslessen hoeven te leiden: ‘Vanaf het moment dat het publiek de zaal verlaat, hoop ik dat de voorstelling in hun hoofden blijft hangen.' Borgers wil het publiek dus vooral stof tot nadenken geven. ‘Ik zou het heel naar vinden als ik naar een cabaretier ga die zegt hoe ik mijn leven moet leiden.’

Geen Yvon Jaspers De maakbaarheid van het leven komt ook terug in de carrièrekeuzes van de cabaretière. Ondanks het feit dat Borgers al met drie verschillende shows door het land had getoerd en haar naam vestigde binnen de theaterwereld, diende het populaire televisieprogramma Wie is de Mol? – waar ze als tweede eindigde – als goede springplank. ‘Ik heb heel bewust meegedaan. Ik wist dat ik daarna de mogelijkheid zou hebben om meer mensen te bereiken. In het theater is dat op dit moment gewoon knettermoeilijk. Tegenwoordig is het heel wat om van mensen te vragen dat ze hun huis verlaten, hun auto parkeren, hun jas ophangen en in een zaal gaan zitten waar ze anderhalf uur hun telefoon niet mogen gebruiken en moeten luisteren naar iemand die ze niet persoonlijk kennen.’ ‘Spelen is altijd het uitgangspunt en de basis geweest van wat ik wil doen, maar wat dat betreft valt cabaret mooi samen met andere vormen van presentatie; presenteren op tv, columns schrijven. Ik geef mezelf de ruimte en mogelijkheden om die aspecten ook apart te ontwikkelen.’ Eerder was Borgers al te zien in de programma’s Mag ik u kussen? en Volgende Week en bracht ze op Lowlands haar muzikale klanken ten gehore. Als voorwaarde wil ze wel de kans krijgen nieuwe projecten naar eigen zeggen in te vullen, vandaar dat acteren niet in het rijtje staat. Ook een presentatieklus waar ze niet haar eigen stempel op kan drukken, laat ze liever aan zich voorbijgaan. ‘Ik zou bijvoorbeeld niet snel Boer Zoekt Vrouw gaan presenteren, buiten het feit dat Yvon Jaspers dat tot haar tachtigste doet. Dat ambieer ik helemaal niet.’

Klik hier voor de overige artikelen uit de januari-ANS.