ANS

Wetenschap is levensgevaarlijk. Onderzoeksresultaten uit bijvoorbeeld de microbiologie zouden in verkeerde handen kunnen vallen en worden gebruikt voor bioterreur. Moeten we alles op alles zetten om dit te voorkomen of komt dan de wetenschappelijke vrijheid in het geding? Vandaag het eerste deel van een leadstory over virusvrees en gengevaar.

Het is een duivels dilemma. Bovengenoemde discussie laaide de afgelopen maanden op toen bekend werd dat een Rotterdams onderzoeksteam onder leiding van EUR-hoogleraar Ron Fouchier een nieuwe variant van het vogelgriepvirus had geconstrueerd. De biologen wisten het welbekende H5N1 om te vormen tot een variant die van mens op mens overdraagbaar is.

Dat hier enige onrust over ontstond is begrijpelijk. Het virus zou een fantastisch wapen zijn voor terroristen om met weinig moeite enorme groepen mensen te doden. Bovendien is het een beproefd recept. In 2001, een week na de aanslagen van 9/11, werden brieven met sporen van het zeer giftige antrax verstuurd naar verschillende senatoren en nieuwsmedia in de Verenigde Staten. Dit kostte vijf mensen het leven. Antrax is echter niet besmettelijk. Een nieuwe aanval met het overdraagbare vogelgriepvirus zou apocalyptische gevolgen kunnen hebben. De vogelgriep veroorzaakte sinds 2003 wereldwijd zo'n 500 besmettingen, tweederde van de zieken overleefde het niet. Het Amerikaanse National Science Advisory Board for Biosecurity (NSABB) onderkende de angst voor deze bioterreur en verbood Fouchier zijn onderzoeksresultaten, die zouden lezen als een handleiding voor het maken van een virus, te publiceren in de topbladen Nature en Science.

Dit tot frustratie van de onderzoeker in kwestie. De studie naar het muteren van het virus is volgens hem te belangrijk om niet kenbaar te maken. In De Wereld Draait Door legde hij uit waarom: 'Om te weten of een vogelgriepvirus een pandemie kan veroorzaken, moet je uitvinden of het zich kan muteren tot een overdraagbare soort. In de natuur verandert zo'n virus immers vanzelf.' Aan de hand van het onderzoek van Fouchier zouden fatale natuurlijke mutaties snel kunnen worden herkend en onderzocht. Hierdoor kan bijtijds worden ingegrepen om een pandemie te voorkomen. Fouchier: 'Als het onderzoek meer kwaad kan dan goed, dan moet je het niet publiceren. Wij denken echter dat het meer goed kan dan kwaad.'

Toch valt niet te ontkennen dat er grote risico's aan het onderzoek kleven. Boven op de terrorismedreiging bestaat nog het gevaar dat het virus op een onbewaakt moment uit het Rotterdamse laboratorium ontsnapt en op deze manier een ramp ontketent. Hoe gaan onderzoekers om met de gevaren die veroorzaakt worden door hun bevindingen? In het volgende deel van deze leadstory wordt uit de doeken gedaan welke richtlijnen er op dit gebied bestaan en hoe deze geïmplementeerd worden in de wetenschappelijke werkelijkheid.