ANS

Wetenschap is levensgevaarlijk. Onderzoeksresultaten uit bijvoorbeeld de microbiologie zouden in verkeerde handen kunnen vallen en worden gebruikt voor bioterreur. Moeten we alles op alles zetten om dit te voorkomen of komt dan de wetenschappelijke vrijheid in het geding? Vandaag het derde en laatste deel.

Ineke Malsch, gepromoveerd op ethiek en nanotechnologie aan de RU, heeft een eigen bedrijf waarmee ze bedrijven en onderzoekscentra adviseert rond ethische kwesties. De nanotechnologie is, net als de virologie, een onderzoeksveld waar risico's mee gepaard gaan. De wapenindustrie is immers geïnteresseerd in ontwikkelingen op dit gebied. In het uit 2010 stammend rapport Nanotechnologie, vrede en veiligheid gaf Malsch een advies betreffende biosecurity. Zij concludeerde net als Van Vloten-Doting dat onderzoekers bewustzijn over het onderwerp moeten creëren, maar ook dat 'verveiliging' tegengegaan moet worden.

Deze verveiliging is een proces waar volgens Malsch heel voorzichtig mee omgegaan moet worden. Te strikte regelgeving heeft immers invloed op de academische vrijheid van wetenschappers. Malsch: ‘Uiteindelijk komen innovaties in het onderzoeksveld op het spel te staan.’ Wel zijn de gevaren van onderzoek dusdanig dat alle wetenschappers en studenten zich bewust moeten zijn van de risico's van de wetenschappelijke praktijk.

Volgens Malsch is het oneerlijk alle verantwoordelijkheid in de schoenen van de wetenschappers te schuiven. ‘De overheid zegt nu dat wetenschappers meer aandacht moeten besteden aan biosecurity, maar vergeet de hand in eigen boezem te steken. Als zij zich vorig jaar hard had gemaakt voor een wereldwijde organisatie die het verbod op biologische wapens controleert, was een groot deel van het probleem al opgelost.’ Daarnaast valt een deel van de verantwoordelijkheid onder andere werkterreinen. Een voorbeeld hiervan zijn redacties van wetenschappelijke tijdschriften moeten. Zij moeten nagaan wat de risico’s zijn van het te publiceren onderzoek.

Uiteindelijk is het bewustzijn dan ook de belangrijkste ontwikkeling die het griepvirusonderzoek van Ron Fouchier in gang heeft gezet. Na een publicatiestop van 60 dagen en een wetenschapsconferentie in Geneve werd besloten het onderzoek alsnog te publiceren in Science, waardoor de soap afgesloten is. Althans, niet voordat staatssecretaris Bleker ook zijn zegje heeft kunnen doen. Waarschijnlijk gaat de publicatie echter door en blijft de wetenschappelijke vrijheid onbeschadigd. De discussie heeft wel bereikt dat de samenleving het signaal kon afgeven dat ze bezorgd is, waardoor wetenschappers weer eens met de neus op de gevaarlijke feiten zijn gedrukt.

In de eerdere delen van de leadstory werd het verhaal van Fouchier verteld en lichtte Lous van Vloten-Doting de gedragscode biosecurity toe. Deze lees je hier en hier.