ANS

Iedere twee weken rakelt ANS herinneringen op door een artikel uit de archieven te plukken. Deze week in de nostalgische rubriek: Simon Vinkenoog tript op Van Gogh.

Creativiteit en drugsgebruik, het schijnt vrij sterk samen te hangen. Voor de nieuwste editie van het ANS (sinds gisteren in de bakken) spraken we met Hafid Bouazza, een Marokkaanse schrijver die zich ontpopte als groot liefhebber van de Nederlandse taal. Hij vertaalde Arabische literatuur naar het Hollands en schreef tussendoor nog enkele romans. Tegelijkertijd worstelt hij met drugs- en alcoholproblemen, waar hij wonderlijk openhartig over spreekt in de media. Hij zal niet de eerste zijn. In april 2006 verscheen bij ons een interview met de legendarische Simon Vinkenoog. Inmiddels is hij overleden, toen prees hij nog de kwaliteiten van LSD en strooide hij met citaten als 'Internet schijnt tijdens een LSD-trip te zijn ontstaan,' en 'Ik heb ooit een Van Gogh zien krioelen en in een zelfportret van Henri Michel heb ik alle geluidsuitdrukkingen van een leven aanschouwd.' Lees hieronder het volledige artikel met Vinkenoog.

Simon Vinkenoog is behalve poëet tevens kenner van het leven. Zijn onverzadigbare behoefte naar kennis in combinatie met talloze LSD-trips, heeft voor een eigenzinnige kijk op Het Bestaan gezorgd. 'We hebben geen tijd om bang te zijn.'

Tekst: Roel Neijts
Foto's: Jos Janssen, Overasselt

Vanuit de woonkamer van Simon Vinkenoog (77) en zijn zesde vrouw Edith Ringnalda (51) is het uitzicht op de Amstel, het Amstelhotel en grachtenpanden een plaatje. De residentie zelf is eveneens inspirerend. Eén wand wordt ingenomen door een overvolle boekenkast. Andere muren zijn versierd met persoonlijke relikwieën als originele Corneilles, foto's van Parijse vrienden en objecten, verzameld tijdens de talloze reizen die de dichter hebben gevormd. Nog even en hij zal tachtig jaar oud zijn. Achter de geraniums zit Vinkenoog echter niet: nog steeds is hij vaste bezoeker van het illustere Boekenbal; onlangs maakte hij samen met Spinvis de cd JA! en elke dag publiceert hij op simonvinkenoog.nl zijn dagelijkse gebeurtenissen en hersenspinsels. 'Voorheen schreef ik kronieken, elke maand tien pagina's. Sinds twee jaar plaats ik elke dag een digitale pagina, een soort dagboek. Transparantie is belangrijk voor me. Ik wil mensen laten zien welke wijsheden ik in het leven heb opgedaan.' Ondanks zijn hoge leeftijd is de dichter niet bang voor de dood. 'Er is veel duidelijkheid ontstaan in mijn leven. Ik zou niet weten waarvoor ik nog bang zou moeten zijn. Ik weet dat ik sterf, volgens de statistieken eerder dan mijn vrouw, en daarbij heb ik me neergelegd. Er is geen tijd om bang te zijn. Lees het optimistisch credo op mijn site maar.'

Knappe kop
Al vroeg bleek Vinkenoog een pientere jongen. 'Tegen mijn moeder werd gezegd: "Die jongen moet doorleren, hij heeft een knappe kop." En doorleren betekende voor mensen zonder geld - ik woonde alleen met mijn moeder - geen gymnasium of hogere burgerschool, maar MULO.' In 1944 studeerde hij af, maar waar een diploma logischerwijs een middel is om een goede baan te vinden, zag Vinkenoog het papiertje vooral als een opstapje. De weg naar een alomvattende studie werd geopend: de universiteit van het leven. Drie jaar na de Tweede Wereldoorlog vluchtte de jonge Simon naar Parijs. Nederland was een puinhoop; een bouwput van de wederopbouw. Hij verruilde zijn eerste vrouw waarmee hij een kind kreeg voor de acht jaar oudere Judith. De Franse hoofdstad, die in de eerste helft van de twintigste eeuw dadaïsten en surrealisten lokte, had zijn aantrekkingskracht nog niet verloren. De onconventionele jeugd zocht na de Tweede Wereldoorlog zijn heil in Parijs, om een weg te zoeken waarvan de richting onbekend was. 'Het was een hele stap om te gaan: ik moest afscheid nemen van mijn vrienden en familie.' Vinkenoog kreeg een baan bij Unesco, op de afdeling boeken en publicaties. Een ideale baan.'Ik had zes weken per jaar vakantie, zodat ik af en toe naar Nederland kon gaan om mijn oude vrienden op te zoeken. Bovendien kon ik op de afdeling aan informatie komen die me een bredere kijk op de wereld gaf. Ik las alles wat er maar te lezen viel. Bij Unesco kreeg ik reeds documenten onder ogen over de huidige wereldproblematiek: ontbossing en watertekorten bijvoorbeeld. Nu pas, vijftig jaar later, dringt dat door tot de burger.' Parijs betekende voor hem niet alleen een nieuwe impuls voor het vergaren van kennis. Belangrijker was misschien nog wel dat de Amsterdammer werd opgenomen in een internationaal, inmiddels legendarisch netwerk van jonge kunstenaars als Karel Appel, Corneille, Hugo Claus, Lucebert en Remco Campert. Zijn artistieke kant kwam bloot te liggen, waardoor Vinkenoog zich ontpopte tot een respectabele poëet.

Simon in the sky with diamonds
Terug uit la Ville lumière ontdekte de jonge dichter de drug die ook The Beatles en The Rolling Stones inspireerde.'Mijn LSD-ervaringen hebben ontzettend veel deuren geopend. Als je eenmaal LSD hebt gebruikt, kom je vaak op die ervaring terug. Je kunt nooit meer onbevangen staan tegenover het de mystieke verschijnsel wat 'leven' heet.' Vinkenoog benadrukt de creativiteitskick die de acid teweeg kan brengen: 'Ik was in januari op het LSD-congres in Basel, waar Albert Hofmann, de uitvinder van de drug, zijn honderdste verjaardag vierde. Tachtig sprekers uit de gehele wereld deelden hun ervaringen. Zo vertelden enkele aanwezige Amerikanen met afgetrapte laarzen en cowboyhoeden het verhaal van hun briljante bevindingen tijdens hun trips. Die ideeën hadden ze commercieel uitgebuit en verkocht aan Microsoft. De rest van hun leven hebben ze in weelde kunnen leven. Overigens schijnt ook internet dankzij LSD de wereld in te zijn geholpen.' LSD is en blijft een serieuze zaak. Ooit raadde Vinkenoog in een interview iedereen aan de drug te gebruiken. Die woorden neemt hij nu echter terug. 'De post zou nooit meer worden bezorgd, en de melkboer zou niet meer langskomen,' grapt de dichter. In alle ernst vervolgt hij: 'Wie LSD neemt, moet een dag van tevoren afscheid nemen van iedereen, zorgen dat de stekker van de telefoon is uitgeplugd en dat er vooral geen huilende kinderen in de buurt komen. De mooiste trips ontstaan in de nabijheid van schoonheid: temidden van de natuur, of in een museum. Ik heb ooit een Van Gogh zien krioelen en in een zelfportret van Henri Michel heb ik alle geluidsuitdrukkingen van een leven aanschouwd. Zo diep ging dat. Een bad trip kan gebeuren: angsten komen tot leven als demonen. Met een gelukkige jeugd is er echter niets te vrezen.'

Oase in de woestijn
LSD is voor de dichter niet alleen een bron van creativiteit geweest. Dankzij de drug heeft Vinkenoog een eigenzinnige kijk op het leven gekregen. 'Ik doe niet aan value judgements. Alles heeft zijn eigen waarde. Het is gemakkelijk een persoon aan te vallen door te zeggen: "Wat jij doet, stelt niets voor". Maar binnen wat hij doet, is het zijn alles. Het is niet moeilijk om door deze wereld te gaan en alles af te kraken zonder betrokkenheid te tonen. Beter is te zoeken naar overeenkomsten tussen mensen, dan te zoeken naar zaken die mensen doen scheiden. Zoek geestverwanten op.' Ook zijn manier van vertellen, beïnvloed door zijn grote kennis en trips naar zijn innerlijk, is kenmerkend voor de Amsterdammer. Bij het aanboren van een onderwerp slaat hij al snel zijpaden in, waarna een complex netwerk van samenhangende gedachten ontstaat. In grote lijnen, vanuit het evolutionaire perspectief, is alles immers in elkaar verweven. Centraal in Vinkenoogs redeneringen staat de mens, die bij een overvloed aan invloeden al snel in een hokje wordt gedrukt, alwaar hij een eigen wereld creëert met eigen interesses en prioriteiten. Als ze eenmaal in die wereld zitten, kijken mensen niet snel meer over hun grenzen heen. Vinkenoog zegt niet in een hokje te leven, maar in het alomvattende. 'Ik ben een species internatus, ik kijk naar de mens vanuit de eeuwigheid. Ik weet dat de menselijke evolutie altijd zal blijven doorgaan, en op dit moment ziet het er niet leuk uit voor de mens als slaaf, beul of kannibaal.' Dan slaat Vinkenoog weer een zijpad in: 'Kijk alleen al naar de politiek, gouverner, c'est prévoir is niet meer. Bestuurders zijn enkel bezig met scherven ruimen. Niemand kan vooruitzien, we weten niet welke rampen ons te wachten staan.' Kortzichtigheid komt niet alleen voor in de politiek. De langetermijnvisie ontbreekt nagenoeg bij iedere burger, bij elk maatschappelijk onderwerp. Ook als het gaat om massamedia zijn veel mensen de basis uit het oog verloren en heeft het volk bijzaken getransformeerd tot hoofdzaken. Al in 1959, toen de televisie in Nederland nog in de kinderschoenen stond, was Vinkenoog als documentairemaker werkzaam. Inmiddels is televisiekijken uitgegroeid tot een van de belangrijkste tijdsbestedingen van de Nederlanders. Vinkenoog betreurt deze explosieve groei niet. 'Het is zoals elk medium: met een mes kun je een boterham smeren, maar ook iemand doodsteken. Alles wat de mens doet, kan voor of tegen hem worden gebruikt. Ik ben geen persoon die afgeeft op de televisie, hoewel ik besef dat het niet goed voor de geest is om alleen maar lelijke beelden te zien. Misschien dat ik tot een elite behoor die dit beseft, maar zo zijn er ontzettend veel dingen waar mensen niets van weten.' Hoewel Vinkenoog drie kranten per dag leest, maakt hij zich niet druk om maatschappelijke problemen. 'Ik leef niet in de huidige commerciële wereld. Ik trek mijn eigen plan. Iedereen kan toch zijn eigen leven indelen? Je hóeft geen deel uit te maken van een systeem. Ik voel me nog steeds behoren tot een tegencultuur: een cultuur tegen deze maatschappij vol leugens en hypocrisie.' Vanuit evolutionair oogpunt is het belangrijk dat de basis, de liefde, in orde is. Ook in een wereld vol onzekerheden is het mogelijk stabiel in het leven te staan. 'Het enige wat je kunt doen voor jezelf en je omgeving is vrede scheppen. Omringd door vrede ben je een oase in de woestijn.'

Verbreed je wereld
Vinkenoog voelt zich niet verantwoordelijk voor het grootschalige gebrek aan inzicht in het leven. 'Ik heb altijd geprobeerd mensen wakker te schudden, te laten zien hoe de wereld in elkaar steekt. Dat kan alleen op individueel niveau. Elk gesprek gaat van mens tot mens. Daarom ben ik ook zo gelukkig met mijn website. Via internet kan ik de mens persoonlijk bereiken. Zo geef ik bijvoorbeeld geschiedenisles en levenslessen vanuit de spirituele hoek. Het zou helemaal niet verkeerd zijn als studenten elke dag een halfuurtje op mijn site zouden kijken en vervolgens na zouden denken over een thema zoals de dood. Op universiteiten wordt geen aandacht besteed om ook via alternatieve ingangen over de werkelijkheid na te denken.' Vinkenoog wordt niet voor niets vaak een moderne profeet genoemd. 'Ik zie heel veel mensen instemmend knikken als ik vertel over het bestaan. Veel mensen voelen het leven precies zoals ik het omschrijf. Vaak is het zelfs zo dat je met de meest eenvoudige woorden het verst komt. Laatst las ik een gedicht op van een Afrikaanse dichter, dat louter bestond uit titels van boeken uit de wereldliteratuur. Het gedicht eindigt met: "En dit is de tijd om de beste dromer te zijn van alle tijden. Dit is de tijd om te dromen van betere tijden". Een utopie is weliswaar nooit haalbaar, maar je kunt er wel naartoe werken. Iedereen een dak boven zijn hoofd, iedereen te eten. Een tijd dat alle misverstanden de wereld uit zijn geholpen. Mensen laten zich te veel beïnvloeden door anderen en geven anderen de schuld wanneer er iets mis gaat in hun leven. Het wordt tijd dat mensen diep in zichzelf gaan kijken.'