ANS

We worden er een beetje moe van, maar het is weer eens zover. Het mes dat in hogeronderwijsbladen is gezet, snijdt vrolijk verder. Eerder verdwenen het Utrechtse Ublad en het Eindhovense Cursor en werd er een verschijningsdaling ingevoerd van het Enschedese UT-Nieuws en niet te vergeten Vox. Nu is het de beurt aan Groningen. De Groningse Universiteitskrant, die al 41 jaar iedere week uit de bakken van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) kan worden gegrist, verdwijnt naar alle waarschijnlijkheid van papier en zal alleen digitaal verschijnen. Het excuus van het Groningse College van Bestuur voor deze schandalige bezuinigingsmaatregel is weinig origineel: teruglopende inkomsten uit advertenties en een tekort op de begroting. Waar hebben we dat toch eerder gehoord? In augustus praat het College van Bestuur van de RUG nog met de redactie van de UK, maar eens te meer blijkt: het tijdperk van onafhankelijke journalistiek aan universiteiten lijkt zijn beste tijd te hebben gehad. Update: Hoewel deze ontwikkeling betreurenswaardig lijkt toont Hanneke Boomstra, hoofdredacteur van de UK, begrip. ‘We zijn niet afwijzend tegenover de maatregelen. Papier is leuk en goed maar we zitten met tekorten en het kan zo niet langer.’ De bezuiniging heeft geen grote gevolgen voor het personeel, wel zal de UK ervoor moeten waken dat de student het nog steeds kan vinden. ‘Wanneer de papieren variant zal verdwijnen, betreden we digitaal het grote oerwoud en zullen we zichtbaar voor hen moeten blijven.’ Eind juni gaat de redactie van de universiteitskrant nog rond de tafel om haar toekomst te bepalen.

 

Het kabinet Rutte-II bezuinigt in totaal zo'n 16 miljard euro onder het motto 'Bruggen Slaan'. Rekening houden met studenten is een brug te ver: nieuwe studenten moeten vanaf collegejaar 2014/2015 lenen voor hun basisbeurs in zowel de bachelor- als masterfase. Rutte en Samsom schrijven in hun regeerakkoord dat 'de opbrengsten van de maatregelen in de studiefinanciering worden geïnvesteerd in het onderwijs en onderzoek'. Niet specifiek het hoger onderwijs dus. Dan nog maar een jaar goedkoop bij je ouders thuisblijven en Veolia-student worden? Jammer, ook het OV-reisrecht gaat er aan. Waar studenten nu nog in het weekend of doordeweeks gratis kunnen reizen, moeten ze in de toekomst genoegen nemen met een kortingkaart. De precieze vormgeving en korting is nog niet bekend evenals de precieze ingang van deze kortingkaart. Er staat in het regeerakkoord dat de kaart in 2015 wordt ingevoerd, verderop staat dat de kaart wordt ingevoerd in 2016. Positief puntje: er komt 150 miljoen extra voor fundamenteel onderzoek. En wie gaan dit bezuinigingsbeleid uitvoeren? Jet Bussemaker (PvdA) wordt naar verluidt de nieuwe minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Aan haar zijde zal de relatief onbekende VVD'er Sander Dekker staatssecretaris worden, wist ScienceGuide vanochtend. het topsectorenbeleid zal worden verdedigd door Henk Kamp, hij wordt naar alle waarschijnlijkheid minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Het volledige regeerakkoord is hier (.pdf) te lezen. Later meer. UPDATE 17.41 uur: Thijs van Reekum, voorzitter van het Interstedelijk Studenten Overleg is niet te spreken over de bezuinigingen in het hoger onderwijs. ‘Drie zware maatregelen zijn echt teveel voor de student. Voor de basisbeurs moet je per jaar 3200 euro lenen, de zorgtoeslag verdwijnt, wat je 800 euro kost en dan wil het kabinet ook nog eens het vrij reizen afschaffen.’ De studentvertegenwoordiger ziet geen voordeel aan het leenstelsel: ‘De opbrengst van het leenstelsel wordt voornamelijk geherinvesteerd in het voortgezet onderwijs, maar niet in het hoger onderwijs, dus de student ziet niets terug voor zijn investering.’ In een persbericht spreekt ook de Landelijke Studentenvakbond haar afschuw uit over het regeerakkoord. ‘We gaan van een economische crisis naar een kenniscrisis en van een staatsschuld naar een studieschuld’, aldus voorzitter Kai Heijneman. De LSVb vindt de bezuiniging op de OV-jaarkaart zeer kortzichtig, omdat er in veel steden een kamertekort is en reizen noodzakelijk is om studeren mogelijk te maken.

 

Het Rijk geeft in de aankomende jaren een fors bedrag minder uit aan wetenschappelijk onderzoek. Dat concludeert het Rathenau Instituut in haar Voorpublicatie Totale Onderzoek Financiering. De voorpublicatie werd openbaar gemaakt vanwege mogelijke extra bezuinigingen van het kabinet. In 2016 zal het potje voor wetenschappelijk onderzoek 4,4 miljard euro bedragen, ruim 700 miljoen euro minder ten opzichte van 2010. Op de ministeries van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I) en Infrastructuur en Milieu (I&M) vallen de hardste klappen. Zo is er voor EL&I in 2016 slechts 570 miljoen euro aan onderzoeksgeld beschikbaar waar dat in 2012 nog 862 miljoen is. Bij I&M is het budget in 2016 zelfs gehalveerd ten opzichte van 2012 (van 118 miljoen naar 58 miljoen). In een eerdere inventarisatie in 2011 was het Rathenau Instituut nog positiever over de bezuinigingen, maar toentertijd waren de gevolgen van het Regeerakkoord nog niet meegerekend. Nu zijn de cijfers minder rooskleurig en blijkt dat er nog meer wordt bezuinigd op onderzoek dan gedacht. De overheid tracht de bezuinigingen enigszins te beperken door een belastingverlaging in te stellen van 500 miljoen euro vanaf 2014. Oorzaken voor de daling van het budget voor wetenschappelijk onderzoek zijn volgens het Rathenau Instituut het aflopen van veel onderzoeksprogramma's en de bezuinigingen op instellingen waar toegepast onderzoek wordt verricht. En laten dat nu net de instellingen zijn die het kabinet meer wil stimuleren en begeleiden. Het hele rapport is hier te lezen. Update: Volgens de regering was de berekening van het Rathenau Instituut incorrect, er werd namelijk niet gekeken naar het extra belastingvoordeel dat bedrijven zullen krijgen bij investeringen in onderzoek. Inmiddels zijn er completere gegevens bekend: in totaal zal er jaarlijks 200 miljoen euro minder worden geïnvesteerd in wetenschap, in tegenstelling tot de 700 miljoen euro die eerder naar buiten was gebracht.

 

Geen studentenkorting meer, hogere prijzen en een dichte deur van De Refter op vrijdagmiddag. De bezuinigingen hebben het Facilitair Bedrijf (FB) hard geraakt, zo valt te lezen in een rapport (.pdf) van de Universitaire Studentenraad (USR) over de catering op de campus. Studenten en medewerkers zijn de afgelopen jaren massaal weggelopen. Het aantal transacties daalde in De Refter met maar liefst 20 procent tussen 2010 en 2012, in Het Gerecht is dit 17 procent. Grootste klacht van studenten, je raadt het al: de prijs. Uit een bijbehorende enquête blijkt dat studenten eigenlijk niet meer dan 4 euro willen dokken voor een Refterprak. 'Zorgwekkend' en 'een onhoudbare situatie op lange termijn', concludeert de USR in het rapport. Maar is het niet gewoon een bevestiging van wat al werd vermoed? 'Ja en nee', zegt USR-voorzitter Patrick Verleg. 'Het is natuurlijk een bevestiging, omdat je heel veel mensen hoort klagen over prijzen die veel te hoog zijn. Aan de andere kant zitten er ook een paar noviteiten in het rapport. Zo is de huurprijs die het FB betaalt voor de locaties torenhoog (voor Het Gerecht betaalt het FB 240 euro per vierkante meter per jaar, dat is meer dan voor een pand in het centrum van Nijmegen, red.) en over het algemeen wordt er een zesje gegeven aan de catering, dat valt dan weer mee.' Verleg noemt prijsdaling, een vergroting van het assortiment en het inzetten van de ruimtes om te studeren de belangrijkste aanbevelingen uit het rapport. Hoe zit het met concurrentie op de campus? Volgens Verleg is uitbesteding niet per definitie een goede optie. Het is beter om managers meer vrijheid te geven, ze werken nu nog volgens een vast frame. Of het College van Bestuur zin heeft om die vrijheid te geven is nog maar de vraag, volgens Verleg is het in ieder geval broodnodig. 'Als het FB het hoofd - zeker met het oog op extra aanstaande bezuinigingen - niet boven water weet te houden dan komt dat uiteindelijk gewoon op het bordje van het CvB terecht.' Update: Het College van Bestuur wil voorlopig nog niet inhoudelijk reageren op het rapport. Het wordt besproken in de Gemeenschappelijke Vergadering van 15 april, laat woordvoerder Martijn Gerritsen weten.

 

Niet alleen de Nederlandse politici snijden in de budgetten van het hoger onderwijs om de tekorten op de Rijksbegroting weg te kunnen vegen. Andere kabinetten hebben andere oplossingen gevonden, die overal op weerstand van studenten stuiten. Engeland en Canada gooiden de collegegelden omhoog en Australië bezuinigt op de universiteiten zelf. Engeland In 2011 maakte het Engelse kabinet bekend dat de drempel voor studenten een stuk hoger zou worden. Het wettelijk collegegeld werd voor de studenten verdriedubbeld en bedraagt nu 9.000 pond (ongeveer 10.768 euro) per jaar. Hiermee werd Engeland volgens de BBC het duurste land in de wereld om een diploma te behalen. Om hun studie nog te kunnen betalen, proberen veel vrouwelijke studentes bij te verdienen in de prostitutie. Met name de artsen in opleiding die lang moeten leren voordat ze ergens aan de slag kunnen, bedrijven hier en daar ‘de liefde’ tegen een financiële vergoeding om hun studieschuld in toom te kunnen houden. Canada Ook aan de andere kant van de Atlantische Oceaan werden de kosten om te studeren flink verhoogd. In de maanden mei en juni eerder dit jaar protesteerden de studenten van verschillende universiteiten in de Canadese provincie Quebec tegen de eveneens gestegen collegegelden (3800 dollar per jaar, ongeveer 2930 euro). Het franstalige Quebec betaalt sinds jaar en dag het minste collegegeld van het gehele land. Na de verhoging waarop afgelopen mei werd aangedrongen, was ze nog steeds een van de voordeligste, hoewel maar 30% van de mensen in Quebec überhaupt aan een universiteit of hogeschool studeert. In de provincie zelf werd door studenten massaal geprotesteerd en zij werden daarin gesteund door hun professoren en de medewerkers van de universiteiten en hogescholen. De rest van Canada reageerde echter onverschillig. Australië Australische universiteiten draaien zelf op voor de bezuinigingen van het nieuwe kabinet. Na de recente verkiezingen kwamen de partijen overeen met een bezuiniging van ongeveer 1 miljard dollar (800 miljoen euro) op universiteiten. De helft hiervan wordt gekort op onderzoek en gevreesd wordt voor het verlies van 1450 onderzoeksplekken. De rest wordt gekort op onderwijs. Gevolgen van deze bezuinigingen zullen zijn dat het aantal studenten op de twee beste universiteiten van Australië toe moeten nemen en daardoor zullen de overige universiteiten lagere eisen moeten stellen aan hun studenten om nog een rendabele institutie te blijven. Niet overal wordt gekort op hoger onderwijs. In Zweden wordt er zelfs meer geld in hoger en universitair onderwijs gestoken.

 

Het Landelijk Medisch Studenten Overleg (LMSO) vraagt aandacht voor de bezuinigingen en de negatieve gevolgen voor Geneeskundestudenten. Volgens het LMSO worden zij namelijk onevenredig hard getroffen. Geneeskundestudenten vinden dat de huidige bezuinigingen nog meer pijn doen bij hen dan bij andere studies. Een student Geneeskunde heeft namelijk geen keuze om na de bachelorfase te stoppen met studeren, aldus het LMSO. Voor een plaats op de medische arbeidsmarkt is een master Geneeskunde noodzakelijk. De keuze om deze master wel of niet te doen bestaat dus eigenlijk niet. Deze moet dan net als bij andere studies door de student zelf betaald worden. En dan duurt de master Geneeskunde nog eens drie jaar. Het OV-reisrecht wordt daarnaast ingekort tot nominale studieduur plus één jaar. Ook dat is niet eerlijk vindt het LMSO, omdat Geneeskundestudenten aan het eind van hun studie afhankelijk zijn van het openbaar vervoer als ze coschappen lopen. De voorzitter van het LMSO, Sid Morsink, zegt: ‘Als studenten worden uitgeloot, gaan zij vaak een jaar iets anders studeren.’ Dit betekent al een jaar studievertraging. Morsink heeft het idee dat er over de gevolgen voor Geneeskundestudenten niet goed is nagedacht. ‘Maar’, zegt Morsink, ‘wij willen niet de zielenpiet uithangen. Dat is niet nodig, want wij zijn redelijk verzekerd van een goede toekomst op de arbeidsmarkt.’