ANS

Gisteren kondigde Jet Bussemaker, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, op haar weblog aan dat ze zal spreken op de manifestatie tegen het sociaal leenstelsel op 14 november. 'Er zijn uitnodigingen die je niet af kúnt slaan'. De minister schrijft: 'Ik zal het maar meteen verklappen: natuurlijk ga ik in op die uitnodiging. Niet omdat ik de illusie heb dat ik mijn gehoor daar ga overtuigen – al zal ik mijn uiterste best doen om ze op andere gedachten te brengen – maar omdat ik ze tenminste in de gelegenheid wil stellen om kennis te nemen van mijn argumenten.' Volgens de minister is ze flexibel omgegaan met de plannen voor het leenstelsel. 'Er ligt nu een nieuw wetsvoorstel, dat nogal afwijkt van het aanvankelijke idee.' Zo is nu het behoud van de OV-kaart meegenomen op verzoek van studenten en is het aflossingstermijn en daarmee de maandlast aangepast op advies van deskundigen. Ook blijft de aanvullende beurs beschikbaar en is de waarde van deze beurs verhoogd. Bussemaker zal niet voor een leeg veld spreken op 14 november. Via het facebook-evenement hebben tot nu toe 1572 studenten aangekondigd aanwezig te zijn bij de demonstratie.

 

Vrijdagmiddag 16.00 uur, de Dam, Amsterdam. De afsluitende demonstratie van de landelijke actieweek tegen de bezuinigingen in het hoger onderwijs begint. Zo'n 1000 studenten, sommigen in het zwart gekleed, protesteren tegen de kabinetsmaatregelen op deze 'zwarte dag voor het hoger onderwijs'. De demonstranten dragen spandoeken met teksten als 'R.I.P. onze toekomst' en 'I'm so angry I made a sign' en een zwarte doodskist met daarop geschilderd 'Hier rust het hoger onderwijs'. Een aantal studenten, docenten en bestuurders zullen spreken en hun zorgen uiten over de gevolgen van de bezuinigingen. Politici zijn niet welkom op het podium: de organisatie wil dat er nu eens geluisterd wordt naar de student. Een bandje bijt het spits af, waarna Eline Peters, voorzitter van de ASVA Studentenunie, het woord neemt. Zij verklaart waarom deze vrijdag tot zwarte dag is omgedoopt. In de toekomst kunnen studenten hun dromen niet meer naleven en de kwaliteit van het onderwijs bevindt zich op een kritiek niveau, terwijl de rekening voor studenten steeds hoger wordt, betoogt ze. Peters besluit haar praatje met een waarschuwing aan de politiek: als de bezuinigingen doorgaan, ziet de toekomst er somber uit. Na Peters waagt Jet Bussemakers, de rector van de Hogeschool van Amsterdam, zich op het podium. Zij noemt de maatregelen van het kabinet niet slim. 'Als je slim bent, investeer je. Zeker als het moeilijk gaat, moet je een ding niet doen: bezuinigen. In Den Haag begrijpen ze de toekomst niet.' De rector benadrukt dat het in de toekomst niet meer mogelijk zal zijn om een tweede studie te volgen of een bestuursjaar naast de studie te doen. Wel is ze van mening dat er ook een enorme inzet moet worden gevraagd van studenten. Het bedrijfsleven wordt vertegenwoordigd door Birk Jonker en Menno Thijssen. Zij erkennen dat iedereen zal moeten bezuinigen en het onderwijs dus ook, maar vragen zich af hoe dat zal moeten. Ze pleiten ervoor om studenten te laten ondernemen: iedereen moet een kans daartoe krijgen, maar het kabinet ontneemt de student dat. De 'verhalenman' van Amsterdam, alias Karel Baracs, bevraagt vier studenten op het podium over hun dromen en of zij deze nog kunnen waarmaken. Het antwoord is elke keer nee, de studenten hebben inmiddels andere plannen gemaakt, zoals een master volgen in België of geen master meer doen. Dan volgt het hoogtepunt van de demonstratie: 1000 zwarte ballonnen gaan de lucht in terwijl het bandje een liedje speelt. Aan de ballonnen hangen kaartjes waar de demonstranten hun vervlogen toekomstdromen op hebben geschreven. Onder luid gejuich vliegen de ballonnen de lucht in, op weg naar staatssecretaris Halbe Zijlstra. LSVb-voorzitter Pascal ten Have sluit de middag af. Hij heeft een soortgelijke boodschap als eerder deze week tijdens de demonstratie in Nijmegen: 'Mark, waarom maak je het ons zo verdomd moeilijk om te studeren? Denk erover na met welk antwoord je uit het Catshuis komt, anders staan wij er weer.' Tot slot roept hij op om allen aanwezig te zijn bij de rechtszaak tegen de langstudeerdersboete. Deze zal plaatsvinden op 21 mei om 9.30.

 

Maandagmiddag is het wetsvoorstel met het sociaal leenstelsel gepresenteerd aan de Tweede Kamer. Hoewel als goedmakertje wordt geschoven met de aflossingen en de OV-chipkaart, wordt de kritiek op het schuldenstelsel niet minder. De Raad van State heeft twijfels bij de beoogde kwaliteitsinvestering en er is een studentendemonstratie aangekondigd voor 14 november op het Malieveld. Minister Bussemaker wil met de invoering van het leenstelsel de kwaliteit van het onderwijs verhogen. Zo wil ze onder andere meer kunnen investeren in begeleiding van studenten en in het verhogen van de contacturen.  Het Centraal Planbureaurekende eerder al uit dat dit de student een gemiddelde schuld van 21.000 euro zou opleveren.  Om studenten zoet te houden zijn er dan ook een aantal goedmakers voorgesteld.  Zo wordt de aflossingstermijn verlengd van 15 naar 35 jaar en hoeft het aflossen pas bij een baan op minimumloon-niveau met een maximum van 4 in plaats van 12 procent. Het is de bedoeling dat de OV-chipkaart niet alleen behouden wordt, maar dat MBO-ers hier ook recht op krijgen. Tevens zal de aanvullende beurs behouden blijven en worden verhoogd voor studenten met onvindbare of weigerende ouders.  Als kers op de taart heeft Bussemaker ook nog een oplossing bedacht voor studenten die wel moeten lenen, maar nog geen profijt hebben van de investeringen. Zij zullen waardebonnen van 2000 euro krijgen die ze tot tien jaar na het afstuderen kunnen gebruiken om zich te laten bijscholen. Leuk geprobeerd, maar niet genoeg om de kritiek te stillen. De Raad van State zet nu zijn vraagtekens bij de kwaliteitsverhoging. Ze twijfelen of het vrijgekomen geld genoeg is om de kwaliteit te verhogen omdat er steeds meer studenten zijn. Zij stellen dat Nederland er niet mee in de top vijf van de wereld zal komen. Tevens zouden de middeninkomens alsnog hard worden geraakt en moet er een overgangsregeling komen voor de studenten die nu een bachelor doen. Zij hebben niet gerekend op lenen in de masterfase. De studenten en jongerenorganisaties laten het er ook niet bij zitten. Inmiddels hebben 14 organisaties zich verenigd in 'Stop Het Leenstelsel' en roepen iedereen op om 14 november te komen demonstreren op het Malieveld. De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb), een van deze organisaties, meldt op zijn site nog steeds grote zorgen te hebben over de toegankelijkheid van het onderwijs. Ook de oppositiepartijen, CDA, ChristenUnie en SP, hebben laten wetendat zij vinden dat de voorstanders van het leenstelsel de wet er te snel doorheen willen drukken. 'Het is een ingrijpend voorstel en de Raad van State is kritisch. Het is geen wetje dat je overnight doet', aldus SP-Kamerlid Jasper van Dijk. De LSVb deelt deze mening: 'Het is onverantwoord hoe de Tweede Kamer de grootste bezuiniging op studenten in 20 jaar er nu haastig doorheen wil drukken' aldus Tom Hoven, voorzitter van de LSVb. Om de partijen meer voorbereidingstijd te geven is het rondetafelgesprek met deskundigen en belanghebbenden een weekje uitgesteld. Dit zal nu op dinsdag 7 of woensdag 8 oktober plaatsvinden.

 

Vanmiddag half 2 was het dan zover: de Nijmeegse demonstratie tegen de bezuinigingen op het hoger onderwijs ging van start. Nadat protestborden- en spandoeken waren uitgedeeld en Lisa Westerveld, oud-voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) een introductiepraatje had gehouden vertrok de stoet via het Kronenburgerpark, de Lange Hezelstraat, Bloemerstraat en Molenstraat naar de Grote Markt. Onderweg werden diverse leuzen gescandeerd, waaronder 'Vecht vecht vecht, studeren is een recht'. Bij aankomst op de Grote Markt uitten diverse sprekers hun mening over de bezuinigingen. Jos Bakker, voorzitter van studentenvakbond AKKU beet het spits af. Hij refereerde aan vorig jaar, toen studenten protesteerden tegen de langstudeerboete. Bakker somde de bezuinigingen op en benadrukte dat de 'idiote plannen van het kabinet van tafel moeten'. Hij kondigde een nieuwe openbare actievergadering van #studierecht aan, die op 29 maart zal plaatsvinden. Na Bakker nam Ron Bormans, voorzitter van het College van Bestuur van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen, het woord. Zijn boodschap ging vooral over het verkeerde signaal dat met al deze bezuinigingen wordt afgegeven. Volgens hem is de boodschap nu dat studenten op hun zaak moeten letten, berekenend moeten zijn en zo snel mogelijk moeten afstuderen, terwijl de student juist tijd moet krijgen om dingen naast zijn studie te doen en creatief te zijn. De voorzitter van de Jonge Socialisten, Rik Jonker, sprak samen met Jojanneke Vanderveen, voorzitter van DWARS. Jonker sprak de demonstranten aan met 'kameraden' en vond het 'idioot' dat de studenten moeten protesteren. Vanderveen vertelde een verhaaltje over een balspelletje tijdens haar basisschooltijd en proefwerken op haar middelbare school, waar ze ervoer hoe regels in de praktijk werken. 'Het kabinet snapt niet dat het niet eerlijk is om regels tegen studenten te gebruiken en het spel te veranderen terwijl het gespeeld wordt', aldus Vanderveen. Pascal ten Have, voorzitter van de LSVb riep dat de aanwezigen het begin vormen van een nieuwe studentenbeweging. Hij riep op om de beweging nog groter te maken en morgen en vrijdag mee te demonstreren. Ook spoorde hij de demonstranten aan om mee te helpen met de organisatie van de diverse acties, zodat 'het Malieveld straks weer vol staat'. Na een kleine pauze was SP-er Jasper van Dijk aan het woord. Hij ageerde fel tegen Halbe Zijlstra: 'We moeten het onderwijs niet afbreken, maar toegankelijker maken. We moeten niet bezuinigen, maar investeren!'. Volgens hem staat het afbraakbeleid van Zijlstra op losse schroeven. 'Als wij het laatste zetje geven, zijn die plannen van tafel', aldus de strijdvaardige roodbroek. Sjoerd de Koning, de organisator van #studierecht, bedankte aan het einde van de demonstratie alle sprekers, de organisatie, de dj's en iedereen die had meegedemonstreerd. 'We moeten doorgaan en in actie blijven. De plannen zijn nog niet van tafel!' Het was een inspirerende middag met gemotiveerde sprekers die allen fel tegen de bezuinigingen waren. De groep van zo'n 450 studenten die zich op het stationsplein had verzameld was helaas flink uitgedund toen het eindpunt op de markt werd bereikt. Bij veel studenten won de hang naar bier het helaas van de actiebereidheid. Laten we hopen dat er aanstaande vrijdag, bij de demonstratie op de Dam in Amsterdam, nog meer studenten meeprotesteren. Foto's: Kiki Kolman

 

Verregende spandoeken, enkele tomatengooiers en een onverstaanbare speech van Jet Bussemaker, vrijdag was het grote studentenprotest tegen het leenstelsel op het Malieveld. Hoeveel koppen het gebeuren nu precies telde, is onduidelijk. De organisatie houdt het op vijfduizend, terwijl het toch echt een stuk rustiger leek. Gelukkig hebben we de foto's nog. Tekst en foto's: Marit Willemsen       De stoet voel goede moed op weg van het station naar het Malieveld. Eenmaal aangekomen blijken vooral veel scholieren en MBO-studenten met meegebrachte spandoeken te zwaaien. De slogans zijn niet van de lucht, sommige zijn echter beter dan anderen. De demonstratie gezien vanaf het podium. Wanneer Bussemaker zich vijf minuten aan een speech waagt, is het huis te klein. Rookbommen en vliegende tomaten zijn het gevolg. Boegeroep steeg op uit het publiek. Wie zouden die kleine rode rakkers toch gegooid hebben? Emile Roemer staat er zoals altijd breed lachend bij. Hij heeft zelfs nog hoop voor de toekomst: 'En nu doorpakken! Als het door de Eerste Kamer gaat, moeten we hier weer met een paar duizend man staan.' De demonstratie is nog geen kwartier afgelopen, of iedereen heeft zijn spandoeken bij de dichtstbijzijnde prullenbak gedumpt. Je kunt de demonstranten er niet van betichten dat ze hun rommel niet opruimen.

 

'De dag die je wist dat zou komen is eindelijk hier.' Vandaag vindt op het Malieveld in Den Haag de grote studentendemonstratie tegen het leenstelsel plaats. Dat het wetsvoorstel voor het 'schuldenstelsel' al door de Tweede  Kamer is mag de pret niet drukken. Op het Facebook-evenement van de manifestatie hebben inmiddels vijfduizend studenten aangegeven aanwezig te zullen zijn. Zal de opkomst daadwerkelijk zo hoog zijn? ANS reist af naar het Malieveld en houdt een liveblog bij. Zo blijf je ook als je niet met een spandoek in de weer bent gegaan, op de hoogte. Tekst: Annemarie Verschragen en Marit Willemsen 12.45 Daar sta je, euh loop je dan. Ruim honderd studenten, afkomstig van ROOD, de jongerenafdeling van de SP en het Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB) hebben zich verenigd in een protestmars vanaf station Hollands Spoor naar het Malieveld. 13.30 Op het eerste gezicht zijn er vooral veel scholieren aanwezig die toegeschreeuwd worden met populistische leuzen. Een debat gaat van start. Voorstanders worden uitgejouwd terwijl Rog van het CDA met luid gejuich wordt ontvangen: 'iedereen moet vrij te kunnen zijn om te studeren en deze partijen nemen dit jullie af! Ik doel vooral op de zogenaamde studentenpartijen D66 en GroenLinks. 13.40 Jasper van Dijk van de SP: 'Vinden jullie dat het motto van D66 voortaan moet zijn: studeren nee, schulden ja?' De debatleider roept op het 'debat' iets minder op de man te spelen. We bevinden ons ondertussen tussen een flyerende communistische partij en een 71-jarige man die mee protesteert: 'Ik ben ook belanghebbend!' 13.45 Nu in het debat: is er ruimte voor de actieve student met het stelsel? Klaver van Groenlinks: 'Zorg dat je dat júist kan blijven doen, niets is belangrijker dan dat.' De oppositie vindt het geen realistisch beeld. Inmiddels begint het te regenen. Veel scholieren vluchten naar een droger onderkomen. 13.50Weer een mooie oneliner van Van Dijk : 'Iedereen die dit stelsel invoert hebben allemaal een basisbeurs gehad, en jullie moeten bloeden!' Rog: 'De Tweede Kamer is akkoord gegaan, de Eerste Kamer moet dit nog eens grondig bestuderen. Ik ben ervan overtuigd, omdat jullie een duidelijk signaal geven, dat dit leenstelsel van tafel gaat. We willen geen leven lang lenen!' Van Dijk roept zelfs nu al op tot een nieuwe demonstratie, als de Eerste Kamer het voorstel gaat beoordelen. Daarmee eindigt het debat tussen de politici. 13.55 Ondertussen vraagt de presentator aan alle vrouwen om zich uit te kleden.  Met dit soort flauwe grappen probeert de presentator de studenten gemotiveerd te houden. 13.59 Michiel Steegers van het JOB spreekt de aanwezige MBO-ers aan. Deze zijn aan het gejoel te horen in hele grote getallen aanwezig.  Het Malieveld reageert dan ook verontwaardigd op het aangehaalde citaat van Bussemaker dat de MBO-student niet wil doorstuderen. 14.02 Veel gejuich op het bericht dat er 'volgens kleine tellingen' meer dan 5000 mensen op het Malieveld staan.  Doordat het halve veld nog leeg is, valt dit echter niet zo op. 14.15  Anti-Jet lied krijgt veel bijval:  'Aja Jetje het was een leuke mop, maar als ik dan moet lenen, weet dan dat ik stop! Studenten: Oleee!!' 14.20Ondertussen zijn er al veel ludieke spandoeken gespot. '(Inves)tering in de toekomst', 'Naar België, ok doei!', 'Jet is een slet' en 'Wie rijk is mag slim zijn'. 14 40  Het is zover: Jet Bussemaker betreedt lachend het podium maar is bijna  niet te verstaan door het luide gejoel. Ze probeert uit  te leggen dat de medezeggenschap beter gaat worden, wijst op indianenverhalen en benadrukt de toegankelijkheid: ' Het Hoger Onderwijs is goed toegankelijk en zal dat blijven!' Haar boodschap komt totaal niet aan door het chaotische geschreeuw. Rookbommen worden afgestoken en de tomaten vliegen door de lucht. 14.50 De demonstratie wordt afgesloten met een luid:  'Weg met Jet, Weg met Jet, Weg met Jet!'  en 'Meer of minder lenen?' 'Minder, minder, minder'. 14.50Studentenvakbond AKKU is ondertussen ook gespot, niet met spandoeken, wel met gele hesjes van de ordedienst. 15.12 De politie is naar eigen zeggen tevreden over de verloop van zaken, het bleef - op enkele tomatengooiers na - rustig. Ook  SP fractievoorzitter Emile Roemer en is blij met het verloop van de middag en lacht breeduit. 'Het ging goed', aldus de politicus. 'Nu moeten we doorpakken, als de Eerste Kamer het voorstel gaat bespreken moeten we hier weer met een paar duizend man verzamelen'.  

 

Nog een nachtje slapen, dan is het tijd voor de tweede Nijmeegse studentendemonstratie in twee jaar tijd. Aanleiding voor het protest: de bezuinigingsplannen op het hoger onderwijs die op dit moment bij de Tweede Kamer liggen. De basisbeurs in de masterfase, de duur van het OV-recht en de aanvullende beurs liggen onder vuur. Morgen om 13.30u zullen studenten die zich hier niet in kunnen vinden verzamelen bij het Centraal Station, om vanaf daar in een protestmars naar het centrum te lopen. De actie is een onderdeel van de landelijke actieweek van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) en zal worden opgeleukt met toespraken van SP-Tweede Kamerlid Jasper van Dijk, HAN-collegevoorzitter Ron Bormans en Pascal ten Have, voorzitter van de LSVb. Op facebook hebben zich meer dan driehonderd sympathisanten aangemeld. Niet slecht, maar het aantal actievoerders van vorig jaar (1500) lijkt nog ver weg. Morgen zal blijken in hoeverre studenten zich de ingrijpende maatregelen aantrekken en ze bereid zijn daadwerkelijk op te komen voor hun rechten.

 

De dood van politiek leider Hugo Chavéz heeft in Venezuela een hoop in werking gezet, ook voor studenten. De omstreden president werd door de een gezien als een visionair die zich inzette voor sociale gelijkheid, maar door de ander als de oorzaak van de achteruitgang van de democratie. Chavéz lag vaak in de clinch met het hoger onderwijs. Met verschillende maatregelen wilde hij het hoger onderwijs toegankelijker maken en democratiseren. Klinkt top, maar de universiteiten voelden zich flink aangetast in hun onafhankelijkheid. Tijdens zijn presidentschap heeft Chavéz dertien nieuw universiteiten opgericht en door zijn sociale programma's, de Bolivarian Missions, is ook de instroom van studenten flink opgehoogd. De nieuwe universiteiten werden echter door sommige gezien als een verlengstuk van de staat en een manier om studenten op te leiden in het socialisme dat Chavéz aanhing. Wat ook voor grote spanning zorgde bij de universiteiten was gebrek aan geld. De academici krijgen slecht betaald, er is geen geld voor onderzoek of voor verbetering van het onderwijs. De uitbreiding van het aantal universiteiten is niet gepaard gegaan met meer budget, waardoor de kwaliteit op geen enkele manier is verbeterd. Nu er een nieuw president moet worden gekozen, hopen universiteitsmedewerkers op een betere relatie met de regering. De studentenprotesten, die ook in de laatste weken van Chavéz’ leven aan de orde van de dag waren, houden echter niet op. Twee dagen geleden raakten 300 protesterende studenten in Caracas slaags met 100 Chavéz aanhangers, waarna de politie ingreep met traangas. De studenten eisten dat de regering zich niet bemoeit met de politiek tot de verkiezingen op 14 april. Vice-president Nicolas Maduro, die de zaken waarneemt tot die tijd, moet volgens hen stoppen zijn macht over de media te gebruiken om zijn kandidaatschap aan te prijzen. In een ander protest kleurden studenten fonteinwater door heel Venezuela rood in een roep om meer sociale zekerheid en minder criminaliteit. De studenten demonstreren misschien niet direct voor beter hoger onderwijs, maar de roep om een nieuwe regeringskoers is duidelijk. Rafael Escalona, vice-rector van de Caracas Simón Bolívar University, ziet een mogelijke kans voor nieuwe onderhandelingen over een beter budget voor de slecht functionerende universiteiten: ‘We wachten tot ze naar ons luisteren.’

 

Iedere maand rakelt ANS herinneringen op door een artikel uit de archieven te plukken. Deze week in de nostalgische rubriek: Who’s your daddy? Met de demonstratie tegen het leenstelsel in het verschiet, staan de kosten van en bezuinigingen op het hoger onderwijs meer dan ooit in het daglicht. Veelgehoorde vragen zijn of het leenstelsel de toegankelijkheid van het onderwijs niet te veel gaat aantasten, of de kwaliteit wel beter gaat worden en of dit tegen de hogere kosten voor studenten opweegt. Het is vanzelfsprekend niet de eerste keer dat er veel rumoer is om hervormingen. In november 2002 demonstreerden zo’n achtduizend studenten tegen de geplande bezuinigingen. Of op het Malieveld twaalf jaar later ook zoveel studenten komen opdagen tijdens de demonstratie tegen het leenstelsel, is nog de vraag. ANS verzamelde in 2002 reacties over de bezuinigingen die niet haalbaar zouden zijn in combinatie met de doelstelling om het onderwijs te internationaliseren, van oppositiepartijen tot rector magnificus Kees Blom. ‘Alle studenten moeten gelijke kansen krijgen. Hogere collegegelden impliceren selectie op basis van inkomen. Dan krijg je alleen maar rijkeluiskindjes als dokter. Als we echter gedwongen worden staan we machteloos’, aldus Blom in de december-ANS van 2002. Lees hier het artikel uit de december-ANS van 2002:

Achtduizend studenten dromden op 12 november samen in Amsterdam om te protesteren tegen de geplande bezuinigingen op het hoger onderwijs. Universiteiten, vakbonden en politieke partijen ondersteunen dit initiatief van het Platform 12 november. Kees Blom, rector magnificus van de KUN, voelt de problemen al aankomen: ‘ Straks worden alleen rijkeluiskindjes nog dokter.’ Tekst: Pieter van den Haak en Wouter Sanderse Illustratie: Michel ter Haar Who’s your daddy? Nagenoeg alle kabinetten hebben de afgelopen twintig jaar bezuinigd op het hoger onderwijs. In de onderwijsparagraaf van het regeerakkoord van het kabinet-Balkenende wordt deze lijn doorgetrokken. Ondanks de val van het kabinet, zullen de bezuinigingen van het 385 miljoen euro hoogstwaarschijnlijk worden doorgevoerd. De kans is immers groot dat de VVD en het CDA na de verkiezingen op 22 januari doorregeren. Staatssecretaris Nijs staat desondanks voor een moeilijke zaak: ze moet de geplande bezuiniging zien te combineren met de nagestreefde internationalisering van het hoger onderwijs. Volgens velen zijn deze plannen onverenigbaar. Op 12 november jongstleden trokken ongeveer achtduizend studenten naar het Museumplein om openlijk het kabinetsbeleid in twijfel te trekken. Talloze anderen hebben op de site van het Platform een manifest ondertekend. Tamira Combrink (19), studente Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en woordvoerster van het nationaal platform: ‘De kwaliteit, toegankelijkheid en onafhankelijkheid van het hoger onderwijs staan op het spel. Studenten moeten daarom duidelijk van zich laten horen.’ Rijkeluiskindjes Demissionair staatsecretaris Annette Nijs (VVD) van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) heeft sinds haar aantreden in een drietal toespraken haar ideeën gepresenteerd. Nederlandse universiteiten en hogescholen zullen moeten inspelen op de belangrijkste trend op hoger onderwijsgebied: de groeiende internationale concurrentie tussen onderwijsinstellingen. Om deze concurrentieslag te winnen, heeft Nijs drie speerpunten geformuleerd. Ten eerste moeten universiteiten topopleidingen gaan aanbieden, om te voorkomen dat Nederland een kennisachterstand opbouwt. Deze topopleidingen kosten echter meer dan normale studies. Studenten zullen ter compensatie extra collegegeld moeten betalen om deze opleidingen te kunnen volgen. De staatsecretaris heeft meerdere malen verkondigd deze collegegelddifferentiatie niet te schuwen. Prof. Dr. C.W.P.M. Blom, rector magnificus van de KUN, is hier faliekant tegen: ‘Alle studenten moeten gelijke kansen krijgen. Hogere collegegelden impliceren selectie op basis van inkomen. Dan krijg je alleen maar rijkeluiskindjes als dokter. Als we echter gedwongen worden, staan we machteloos.’ Ten tweede moeten hogere onderwijsinstellingen zich meer van elkaar gaan onderscheiden. Als Nederlandse universiteiten zich specialiseren en dus veel expertise op één vakgebied krijgen, zijn ze ook aantrekkelijker voor buitenlandse studenten. Voor hen wordt het namelijk steeds eenvoudiger om met behulp van de BAMA-structuur en via het internet opleidingen met elkaar te vergelijken, volgens de staatssecretaris. De staatssecretaris vindt dat hogescholen en universiteiten niet langer met elkaar moeten wedijveren. Integendeel, door samenwerking zouden ze betere opleidingen kunnen aanbieden. Het derde speerpunt richt zich daarom op het bevorderen van fusies. Volgens Blom zijn fusies echter een ongewild uitvloeisel van de BAMA-structuur: ‘Zowel de invoering van de BAMA-structuur als de bevorderingen van fusies zijn bezuinigingsmaatregelen. Bezuinigingen zijn de drijfveer van dit kabinet. In vergelijking met andere Westerse landen staat Nederland met haar uitgaven aan onderwijs bijna op de laatste plaats. De Nederlandse samenleving zal uiteindelijk de rekening gepresenteerd krijgen in de vorm van minder goed opgeleide mensen’. Bijbetalen Geïnspireerd door het regeerakkoord en de op de hand zijnde heeft Nijs de afgelopen maanden een keur aan voorstellen gepresenteerd. Zo stelt de staatsecretaris op 5 november in de Volkskrant voor om de overheid niet langer tweede en derde studies te laten financieren. De financiële problemen van het kabinet zijn volgens haar zo groot, dat de overheid niet langer onbeperkt studies kan financieren. Nijs: ‘ Het is een taak van de overheid de eerste studie te betalen, zodat hij klaar is voor de arbeidsmarkt. Daar moet het bij blijven. ‘ Het gevolg is dat tien procent van de universitaire studenten minstens vijfhonderd euro per jaar extra uit eigen zak moet betalen. Blom ziet er weinig heil in: ‘ Voor studenten met een dubbelstudie zoals Bedrijfskunde en Rechten is dit een ramp. De plannen gelden ook voor HBO-doorstromers. Het onderwijs verschraalt als universiteiten voor HBO-instromers geen vergoeding meer ontvangen. Onlangs meldde Nijs dat ze het opmerkelijk vond dat de Nederlandse overheid masters bekostigt. Hierbij verwees ze naar de situatie in het Engelse hoger onderwijs, waar vee studenten direct na hun bachelor’ degree een baan zoeken en de master achterwege laten. Ze suggereert hiermee dat drie jaar gesubsidieerd onderwijs meer dan genoeg is om studenten op het bedrijfsleven voor te bereiden. De staatssecretaris heeft niet alleen maar slecht nieuws voor studenten. Zo zegde ze meerdere malen toe het collegegeld in ieder geval niet te verhogen. Het aantal topstudies dat hierop een uitzondering vormt, zou beperkt blijven, beloofde ze plechtig. Oppositie De actievoerders van het platform zijn erg blij met de steun die ze hebben ontvangen. Universiteitsorganisaties, (studenten-)vakbonden en verscheidene politieke partijen hebben zich loyaal verklaard aan het manifest. Combrink: ‘ Hoe meer mensen het met ons eens zijn hoe groter onze invloed is. We hebben geprobeerd partijen te dwingen een standpunt in te nemen. In januari kunnen de studenten hen daarop afrekenen.’ De oppositiepartijen D66, PvdA, GroenLinks en de SP hebben het manifest in aanloop naar de staking ondertekend. In hun verkiezingsprogramma’s lieten de PvdA, GroenLinks en de SP al weten zich serieus zorgen te maken. D66-fractievoorzitter Thom de Graaf heeft zich in de media uitvoeriger uitgelaten over het hoger onderwijs. Hij bleek geen goed woord over te hebben voor de recente proefballonnetjes: ‘Nijs vindt dat Nederlandse studenten maar wat minder moeten studeren, want studeren kost geld. Echt liberalen zien onderwijs als investering, niet als kostenpost.’ D66 vindt daarom dat studenten die meerdere studies afronden, juist moeten worden beloond. De Graaf: ‘ Nederland heeft goed ontwikkeld toptalent nodig, als we een concurrerende kennis economie willen blijven.’ Om zijn woorden kracht bij te zetten, presenteerde de partij op 4 november een verkiezingspamflet waarin zij het kabinet oproept de bezuinigingsmaatregelingen te staken, meer te investeren in wetenschappelijk onderzoek en de collegegelden niet te verhogen. Onafhankelijkheid van de wetenschap Het platform heeft de messen geslepen. Combrink: ‘De regering vergeet dat constante bezuinigingen uiteindelijk ten koste van de kwaliteit gaan. Onderwijs is een investering. Als de samenleving in de toekomst ook nog onderzoekers, advocaten , bestuurders en dokters nodig heeft, dan moet het afgelopen zijn met bezuinigingen, deregulering en privatisering.’ Het platform wil dat het ministerie opdraait voor de kosten van de invoering van de BAMA-structuur. Deze kosten zullen anders op de student of het bedrijfsleven worden afgewenteld. Omdat bedrijven een winst oogmerk hebben, zo is de redenering van het platform, zullen zij nooit zonder tegenprestatie het hoger onderwijs sponsoren. Combrink: ‘ Stel dat een student zijn afstudeerscriptie schrijft naar aanleiding van een stage bij een bedrijf. Wanneer zo’n onderzoek de zwakke punten van dat bedrijf blootlegt, dan zou het bedrijf kunnen voorkomen dat de scriptie wordt gepubliceerd. De onafhankelijkheid van wetenschap staat dus op het spel.’ Verder maakt het kabinet door de uitvoering van het GATS–verdrag van onderwijs een handelsproduct. De General Agreement of Trade in Services is een verdrag van de World Trade Organisation (WTO), en stelt dat diensten verhandelbaar moeten worden. Combrink: ‘Als onderwijs ook onder de definitie van ‘diensten’ valt, kan de overheid niet langer ongestraft studiefinanciering verstrekken en kwaliteitseisen stellen. Andere WTO-leden kunnen dat namelijk opvatten als oneerlijke concurrentie.’ Een derde punt waar de opstellers van het manifest op blijven hameren, is

...