ANS

Nog geen idee wat je je vader moet geven voor Sinterklaas? Als hij van fictie houdt kun je hem wellicht het boek van Diederik Stapel cadeau doen. De fopwetenschapper schijnt namelijk een boekje open te doen over zijn fraudepraktijken, zo weet wetenschapsjournalist Frank van Kolfschooten. De websites van Free Record Shop en Bruna hebben het boek, dat de titel Ontspoord zal dragen, al in de online bestellijst gezet. Vermeende uitgever Prometheus houdt zich echter stil. Ook over de inhoud is nog weinig bekend, maar we weten inmiddels dat je die bij Stapel met een korreltje zout moet nemen. Vanmiddag verschijnt het onderzoeksrapport van de Commissie Levelt en zullen de definitieve resultaten van het onderzoek naar Stapel bekend worden gemaakt. Tussenstanden, zoals deze en deze, beloofden in ieder geval weinig goeds.

 

Zo'n dertig publicaties van Diederik Stapel bevatten gefingeerde data. Dat blijkt uit het zojuist gepresenteerde interim-rapport van de commissie-Levelt. 'De commissie is van de ene in de andere verbazing gevallen,' aldus de voorzitter. Een van de aanbevelingen van de onderzoekscommissie is dat de Universiteit van Tilburg (UvT) aangifte van valsheid in geschrifte gaat doen tegen de frauderende hoogleraar. Philip Eijlander, rector magnificus van de UvT, laat weten dat de universiteit de aanbevelingen uit het rapport overneemt. De commissie geeft ook de UvT er van langs. De Tilburgse universiteit heeft geen vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit, terwijl het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit dat wel in haar richtlijn heeft vastgelegd. Een andere belangrijke aanbeveling betreft de beschikbaarheid en archivering van onderzoeksdata. Deze data zouden tot vijf jaar na publicatie moeten worden bewaard en op aanvraag ter beschikking moeten worden gesteld aan andere wetenschappers. Naast de dertig publicaties met nepdata zijn er serieuze vermoedens dat tientallen andere onderzoeken onzuiver zijn. De commissie meldt dat Stapel promovendi heeft misbruikt voor zijn eigen eer en glorie. Hij leverde jonge onderzoekers verzonnen data aan, die zij vervolgens verwerkten in eerste artikelen. De Groninger Universiteitskrant meldt dat veertien van de 21 promoties die Stapel begeleidde verdacht zijn. In een schriftelijke verklaring geeft Stapel aan spijt te hebben van zijn gedrag. Hij benadrukt dat hij alleen heeft gehandeld en dat zijn collega's nooit op de hoogte waren van de vervalste data. Ook biedt hij zijn collega's, promovendi en de gehele academische gemeenschap zijn excuses aan. Lees hier het hele rapport van de commissie. Update: De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft vandaag in het Algemeen Dagblad laten weten het geld waarmee ze onderzoeken van Stapel heeft gefinancierd terug te vorderen. De afgelopen jaren schonk de NWO ruim twee miljoen euro aan de foponderzoeker. Als blijkt dat dit geld niet goed besteed is, zal de organisatie het bedrag terugeisen. Update: Naar aanleiding van het onderzoek door de commissie Levelt heeft de Universiteit van Tilburg besloten namens zichzelf en de Rijksuniversiteit Groningen aangifte te doen tegen Diederik Stapel. Momenteel ligt de zaak bij de recherche van Tilburg, zo meldt Omroep Brabant. Uiteindelijk zal het Openbaar Ministerie besluiten om Stapel al dan niet te vervolgen.

 

Aanstaande vrijdag presenteert de commissie Schuyt, die onderzoek deed naar hoe wetenschappelijke fraude in de toekomst kan worden voorkomen, haar bevindingen in een rapport. De commissie werd eerder dit jaar ingesteld door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschap naar aanleiding van het wetenschappelijk wangedrag van onder anderen Diederik Stapel. De NOS bericht over de kern van het advies. Er zou in ieder geval een onderzoek moeten komen naar de aard en de mate van fraude binnen de wetenschap. Dit is volgens Kees Schuyt, voorzitter van de commissie, nodig om het vertrouwen in onderzoek te herstellen. Verder moet er goede begeleiding komen en moet men voorkomen dat het doen van onderzoek een 'eenzaam avontuur' is. Voornamelijk bij de de dataverzameling vindt de commissie dit van belang. Dit is dan ook de fase waarin Stapel heeft gesjoemeld. De uitspraken van Schuyt en de adviezen van de commissie lijken erop te wijzen dat zij vermoeden dat er nog veel meer verborgen schandalen zijn en dat de problemen zich verder zullen opstapelen.

 

Onze benedenburen doen mee met de trend: ook zij hebben nu een wetenschapsfradeur voortgebracht. Het is het zwaarste geval van fraude ooit aan een Vlaamse Universiteit, zo meldt De Morgen. Deze biowetenschapper aan de Vrije Universiteit Brussel veranderde jarenlang gegevens in klinische onderzoeken bij patiënten. Hierdoor leken de resultaten indrukwekkender dan ze in werkelijkheid waren. Ook paste hij wel eens data in thesissen van zijn studenten aan. De zaak wordt naar buiten gebracht een dag nadat een rapport verscheen waaruit bleek dat 1 op de 12 Vlaamse wetenschappers wel eens sjoemelt met getalletjes zodat hun hypotheses kloppen. Mark Waer, rector van de Katholieke Universiteit Leuven, zegt geschrokkente zijn van de omvang van dit fraudegeval. Hij wijst op het gevaar van dit soort gerommel voor patiënten. Wanneer artsen hun behandelingen afstemmen op foute onderzoeksresultaten kan dit grote gevolgen hebben. De schuldige wetenschapper is op staande voet ontslagen, maar Waer acht dit niet genoeg en vindt dat strafrechtelijke vervolging in overweging moet worden genomen. De hoge druk om te publiceren wordt vaak aangehaald als reden voor fraude. De wetenschap blijft op dit gebied ook in 2013 falen.

 

De onbetrouwbare onderzoeken van Diederik Stapel schieten nog steeds als paddestoelen uit de grond. Gisteren bestempelden de diverse commissies die het werk van de fopwetenschapper onder de loep nemen opnieuw een aantal publicaties als frauduleus. De commissie Levelt, die de fraude in Stapels thuisbasis Tilburg in kaart brengt, heeft dertien stukken onderzocht, waarvan bij negen iets niet in de haak is. Dit komt bovenop zeventien afgekeurde Tilburgse publicaties en drie hoofdstukken in boeken. Sommige onregelmatigheden die door de commissie werden gevonden zijn bijna lachwekkend. Zo vond zij datalijsten zonder een enkele missing of vrijwel identieke variabelen die niet bleken te correleren. Ook in Groningen heeft Stapel zijn sporen achtergelaten. De vijf artikelen en drie proefschriften die hij daar heeft geproduceerd zijn stuk voor stuk niet serieus te nemen. Wat dat betreft valt het aan de Universiteit van Amsterdam, waar Stapel zijn carrière begon, nog mee. Daar zit 'slechts' aan zes van dertig onderzochte artikelen een luchtje.

 

De commissie die de fraude van wannabe-wetenschapper Diederik Stapel in Tilburg onderzoekt, lijkt nu zelf niet helemaal zuiver op de graat. Aan de Universiteit van Tilburg is kritiek ontstaan op het opereren van deze commissie Levelt. Enkele promovendi en een co-auteur van Stapel hebben hun beklag gedaan bij de rector en Levelt over de werkwijze, wijze van rapportage en statistische analyses van de commissie. Dit weet Univers via anonieme bronnen te melden. Levelt ontkent niet dat er vragen bestaan over de werkwijze van zijn commissie, de Tilburgse rector magnificus Philip Eijlander bevestigt tegenover Univers dat er sprake is van ontevredenheid. Hij ziet hier echter het probleem niet van in: 'Hoor en wederhoor is een uitgangspunt dat de commissie breed hanteert. Uiteindelijk is het uiteraard aan de commissie om conclusies te trekken.' De soap rond Stapel is nog lang niet ten einde. Enkele weken geleden werd de omvang van de fraude pas goed duidelijk en komende zomer zullen er bij het verschijnen van het eindrapport van de commissie Levelt weer heel wat beerputten worden geopend.

 

Opnieuw wordt de Nederlandse wetenschappelijke wereld geteisterd door een fraudegeval. Ditmaal is er aan het Erasmus Medisch Centrum gesjoemeld met data. De onderzoeker in kwestie, hoogleraar perioperatieve cardiovasculaire zorg en internist Don Poldermans, deed decennia lang onderzoek naar de risicofactoren van vaatoperaties, om zodoende de kans op complicaties tijdens deze operaties te verminderen. Hierbij zou hij data hebben gefingeerd en bij een aantal onderzoeken geen schriftelijke toestemming hebben gevraagd aan patiënten voor hun deelname. Al in de zomer van 2011 werd hij op non-actief gesteld, nadat decaan Huib Pols geluiden had vernomen over mogelijke fraudepraktijken. Vervolgens werd een commissie van Wetenschappelijke Integriteit aangesteld die in haar rapport sprak van 'wetenschappelijk wangedrag'. Gisteren werd Poldermans daadwerkelijk de laan uit gestuurd. Zelf onderkent hij zijn fraudegedrag, maar zegt niet met opzet te hebben gehandeld. Het bericht over de fraude in Rotterdam is het vierde in krap twee maanden. Eerder werd Diederik Stapel ontslagen vanwege ernstige fraude en vorige week meldde ANS een tweede geval van fraude aan de RU, waarbij een promovendus van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica data had verfraaid. Eerder had een promovendus van het UMC St. Radboud gefraudeerd. Wanneer is de bodem van de beerput aan fraudepraktijken in zicht?

 

Ondanks eerdere berichten van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), dat zij de 2,2 miljoen euro terug wilde vorderen van fopwetenschapper Stapel blijkt dit nu toch een wassen neus. In de NRC Weekend stond zaterdag een interview met de voorzitter van het NWO, Jos Engelen. Hierin zegt hij: 'Dat geld is grotendeels uitgegeven aan salarissen, aan promovendi en het is maar de vraag of dat onrechtmatig is geweest. (…) U overschat de pro-activiteit van een organisatie als NWO in deze. We zullen hoe dan ook eerst de afronding van het onderzoek moeten afwachten.' Engelen lijkt nu echter terug te krabbelen. Hij gooit het op ‘juridische ingewikkeldheid’ en stelt de vraag of het de moeite allemaal wel loont om de miljoenen terug te vorderen. De NWO-voorzitter zet zelf geen enkele vraagtekens bij het systeem voor wetenschapsfinanciering, of bij de hoge werkdruk van wetenschappers waardoor controle van medewetenschappers vaak te wensen over laat. 'Het systeem werkt. Het zijn de mensen die soms niet deugen. Het is druk ja, maar niet té druk. Voor mij staat het controlesysteem recht overeind.' En wij maar denken dat wetenschappers juist kritisch dienen te zijn…

 

'De kritische functie van wetenschap van laag tot hoog heeft gefaald.' Dat is de belangrijkste conclusie uit het rapport van de commissie Levelt, over de megafraude van fopwetenschapper Diederik Stapel. In het eindrapport, dat hier te lezen is, staat dat met zekerheid kan worden gezegd dat de sociaal-psycholoog in 55 onderzoeken fraude heeft gepleegd, in tien artikelen is een sterke aanwijzing gevonden dat er fraude is gepleegd. De onderzoekscultuur binnen de sociale psychologie krijgt er echter het meest van langs. Stapel fraudeerde al in 2004 en het heeft tot september vorig jaar geduurd voordat er aan de bel werd getrokken. 'Slodderwetenschap', zo noemt Levelt dat. 'Er zitten publicaties bij die het hele reviewproces van toptijdschriften hebben doorlopen en waar een leger van reviewers bij betrokken is geweest', aldus de voorzitter. Het werk van drie co-auteurs van Stapel moeten nader worden onderzocht, zij deden wellicht met opzet mee aan de fraude. Stapel zal van zich laten horen om 15.00 uur, dan geeft hij een verklaring af aan de NOS.

 

Dankzij twijfelachtige uithangborden als Diederik Stapel en Dirk Smeesters waren Henk en Ingrid al langer niet blij met sociaal psychologen. Nu wordt ook vanuit het onderzoeksgebied zelf kritiek geuit op de weg die wordt ingeslagen. Naar aanleiding van onder meer de farces rond Smeesters en Stapel heeft Princetonpsycholoog en nobelprijswinnaar Daniel Kahneman in een open e-mail aan collega's opgeroepen om een van de belangrijkste psychologische principes, priming, in twijfel te trekken. Priming is het principe waarbij een subtiele prikkel het gedrag van een persoon kan veranderen. Als voorbeeld kan een van de foponderzoeken van Stapel dienen, dat zou aantonen dat een rommelige omgeving leidt tot discriminatie. Kahneman gelooft zelf wel in het principe, maar stelt dat de onderzoekers op weg zijn naar een treinramp in de Psychologie, aangezien veel experimenten niet herhaalbaar blijken. 'Jullie onderzoeksveld is nu uithangbord voor twijfel over de integriteit van psychologisch onderzoek. Ik ben van mening dat jullie gezamenlijk iets aan deze ellende moeten doen', schreef hij in de mail. De kwestie, die door een andere sociaal psycholoog als 'de psychologieversie van het klimaatdebat' is betiteld, kan volgens Kahneman opgelost worden door het onderzoek naar priming weer van voor af aan op te bouwen. Vijf laboratoria zouden aan het werk moeten worden gezet om alle gedane experimenten stuk voor stuk over te doen en de resultaten minutieus vast te leggen. Op deze manier zou de schade van Stapel, Smeesters en andere sociaalpsychologische schavuiten volledig teniet kunnen worden gedaan.

 

Voormalig hoogleraar sociale psychologie Diederik Stapel heeft 120 uur taakstraf opgelegd gekregen voor het vervalsen van data en onderzoeksresultaten. In 2011 werd bekend dat de neponderzoeker onder andere zijn conclusies over hufterige vleeseters op uit de duim gezogen bevindingen baseerde. De boetedoening is voortgekomen uit een overeenkomst met het Funtioneel Parket, waarbij ook is afgesproken dat de frauderend wetenschapper afstand doet van zijn ziekte- en arbeidsongeschiktheidsuitkering. Hierdoor loopt hij anderhalf jaarsalaris mis. Voorafgaand aan de uitspraak zijn zes van Stapels publicaties nogmaals nader bekeken, waarna werd geconcludeerd dat de conclusie van Commissie-Levelt kan worden onderstreept. Die concludeerde dat 55 van Stapels 130 publicaties 'onzuiverheden bevatten'. Onderzoek van de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (FIOD) wees uit dat Stapel geen misbruik heeft gemaakt van ontvangen subsidies. Al het geld dat hij kreeg is daadwerkelijk besteed aan het inhuren van personeel voor zijn onderzoek. Dat deze onderzoekers nutteloos werk verrichtten omdat de gebruikte data verzonnen was, wordt hierbij niet meegewogen. Het Funtioneel Parket acht de overeengekomen schikking passend, met name omdat er geen sprake is van 'persoonlijke zelfverrijking'. Bovendien benadrukken zij dat Stapel het al heel zwaar heeft gehad sinds het uitkomen van zijn bedrog, onder andere door de negatieve aandacht en het inleveren van zijn doctorstitel, en dat hij lief heeft meegewerkt aan alle onderzoeken.

 

De schrikbarende conclusies omtrent de vleesaffaire stapelen zich op. Nu blijkt dat fopwetenschapper Diederik Stapel een artikel publiceerde over de gevolgen van een fraudeschandaal in de wetenschap, meldt Folia Web. De frauderende hoogleraar schreef in 1999 met twee collega's een artikel met de titel Framed and misfortuned: identity salience and the whiff of scandal. In het onderzoek werden sociaal psychologen gevraagd om aan te geven hoe een niet nader gespecificeerd fraudeschandaal hen en hun vakgebied beïnvloedde. Hoe sterker de respondenten zich identificeren met de fraudeur, hoe groter ze de impact op zichzelf en hun vakgebied beoordelen. Om welke frauderende hoogleraar of welke universiteit het gaat, wordt niet vermeld. Wel rijst de vraag of Stapel bij het schrijven van dit artikel zijn grote voorbeeld heeft gevonden.

 

Even lijkt het erop alsof ook fopwetenschapper Diederik Stapel op twitter is gesignaleerd. Niets is minder waar. Al snel blijkt dat we te maken hebben met een fakerdie, inclusief foto, uit naam van Stapel twittert. Beroemd, berucht, verguisd, verstoten, publish or perish zijn de woorden die het ironische twitteraccount beschrijven. Degene die hierachter zit, heeft ongetwijfeld meer humor dan de fraudeur zelf. En dat is dan ook het doel van het twitteraccount. 'De mensen laten lachen is het enige wat deze account rest te doen,' twittert de nep-Stapel. Behalve twitteren is de hoogleraar ook druk bezig met het schrijven van een boek getiteld: Hoe ik iedereen voor de gek hield en ik kan het bewijzen met echte data.

 

De studies van de frauderende wetenschappers Diederik Stapel en Dirk Smeesters worden nog steeds gebruikt door andere academici in hun onderzoek. Volgens een onderzoek van de Volkskrant komt dit doordat bijna de helft van de onbetrouwbare artikelen, die zijn gepubliceerd door Stapel en Smeesters, nog steeds zijn te raadplegen. Bij drie publicaties van Stapel staat geen waarschuwing bij, dat de informatie niet betrouwbaar is. Ook zijn sommige neponderzoeken van de twee fraudeurs nooit teruggetrokken. Onwetende onderzoekers kunnen hierdoor deze verzonnen informatie nog steeds gebruiken voor hun eigen onderzoek. In 2011 en 2012 kwamen Stapel en Smeesters in opspraak vanwege het verzinnen van resultaten in hun onderzoeken. Een deel van hun werken werd teruggetrokken en het andere deel zou een digitale waarschuwing krijgen. Ondanks dit worden de onbetrouwbare artikelen dus nog steeds gebruikt door huidige onderzoekers. Daarnaast moet wel worden gezegd dat veel wetenschappers deze publicaties gebruiken in een onderzoek naar wetenschapsfraude, of dat de studies al in druk waren voordat de fraude werd bekend. Toch waren er zeker twintig academici die niet in de gaten hebben gehad dat zij vervalste publicaties gebruikten voor hun eigen onderzoek.