Komt die scriptie maar niet af? Zit je liever op je eigen bank dan in de collegebanken? Grote kans dat het een en ander schort aan je zelfdiscipline. Wat houdt de term in en hoe kun je zelfdiscipline vergroten?
Tekst: Daan van Acht
Illustraties: Josse Blase
Dit artikel verscheen eerder in de intro-ANS
Twee verschillende bachelors volgen in een jaar, een bestuurs- en medezeggenschapsfunctie vervullen en ook nog tijd vinden om drie keer per week een bezoekje te brengen aan het Sportcentrum. Voor de een is dat geen enkel probleem, terwijl het voor de ander lastiger is voldoende discipline op te brengen om überhaupt de studie succesvol af te ronden. Niet zonder reden is er voldoende aanbod aan studentpsychologen en trainingscentra om de ongedisciplineerde student van hulp te voorzien. Hoe valt het gebrek aan zelfdiscipline van studenten te verklaren en welke factoren spelen hierbij een rol?
Net als een spier
Het ontrafelen van het concept zelfdiscipline is een veelbesproken onderwerp onder psychologen, met name wanneer het wordt gekoppeld aan studenten. Roos Vonk, hoogleraar psychologie aan de RU en auteur van
Je bent wat je doet: Van zelfkennis naar gedragsverandering wijst op de psychologische definitie van zelfdiscipline. Beheersing en doorzettingsvermogen, door Vonk betiteld als ‘zelfregulatie’, worden ingezet om een lange termijndoel te vervullen. In de praktijk vertaalt zich dit naar een student die sterk opziet tegen het studeren voor een moeilijk tentamen, maar er evengoed aan begint. Vonk vergelijkt daarnaast de werking van zelfdiscipline met die van een spier: zoals je een spier kunt trainen, kan een student ook zelfdiscipline trainen.
Robert Haringsma, psycholoog bij het Instituut voor Positieve Psychologie, sluit zich bij Vonk aan. ‘Hoe vaker je een beroep doet op je zelfdiscipline, des te beter deze zal worden.’ Net als in het geval van een spier, is het volgens Haringsma echter niet verstandig zelfdiscipline te overbelasten. Met andere woorden, doe pas een beroep op je zelfdiscipline wanneer je echt iets niet wil doen of tegen een deadline aanloopt.
Liever Game of Thrones
Vonk stipt invloeden van buitenaf aan als een belangrijke factor binnen de ontwikkeling van zelfdiscipline. ‘Je wordt niet geboren met zelfdiscipline. Discipline wordt voornamelijk door ouders bijgebracht tijdens de opvoeding.’ Wanneer ouders bij hun kind hameren op zelfdiscipline, zal deze zich logischerwijs beter ontwikkelen. Externe invloeden kunnen daarentegen ook de ontwikkeling van zelfdiscipline verstoren. Deze wordt flink beperkt door een omgeving met veel verleidingen, zoals die nieuwe aflevering van
Game of Thrones of een dispuutsavond die niet kan worden gemist. Hermanja Hage-Kok, studentenpsycholoog bij Studentrum, een organisatie die studenten uit het hoger onderwijs professionele studiebegeleiding aanbiedt, erkent de grote rol van opvoeding, maar merkt op dat genetische aanleg wel degelijk van invloed is op de zelfdiscipline. Hage-Kok ziet dat studenten die van nature zorgvuldig zijn aangelegd en een groter verantwoordelijkheidsgevoel hebben, beter in staat zijn om discipline op te brengen en taken minder snel uitstellen. ‘Aan de andere kant leiden interne factoren zoals depressiviteit en besluiteloosheid tot minder zelfdiscipline.’ Dit verklaart onder andere het verschil in gedisciplineerdheid tussen studenten. Hage-Kok noemt daarnaast omgevingsfactoren – voor de hand liggend maar daarom niet minder belangrijk – als mogelijke stoorzender: ‘Een overgang van ouderlijk huis naar studentenhuis, met veel afleidingen en lawaai, kan een enorme impact hebben op de zelfdiscipline.’
Vastgebonden
In februari van dit jaar gaf filosoof Marli Huijer een lezing over een toenemende disciplinering vanuit de universiteit. Ze noemt het bindend studieadvies, de aanwezigheidsplicht en wekelijks te volbrengen opdrachten als middelen om de (lakse) student te disciplineren. De vraag is of deze toenemende invloed een positieve uitwerking heeft op de zelfdiscipline van studenten. Hage-Kok benadrukt het onderscheid tussen zelfdiscipline, discipline en motivatie. De grote invloed van de universiteit op de studiehouding draagt vooral bij aan de discipline en minder aan de zelfdiscipline, omdat er minder initiatief vanuit de student hoeft te komen. Hage-Kok: ‘De regels van de universiteit stimuleren je om te doen wat je moet doen.’ Dit betekent echter niet dat de student uit zichzelf sneller actie onderneemt. De motivatie en interesse die vanuit de student komen om colleges bij te wonen en studiepunten te behalen, hebben plaatsgemaakt voor het voldoen aan een opgelegde verplichting. Ook Vonk spreekt van een afname van de intrinsieke motivatie, de motivatie die uit jezelf komt.
Anticiperen is het devies
Volgens Haringsma vormt de hoeveelheid motivatie van de student de leidraad in het gebruik van zelfdiscipline. ‘Als er al sprake is van enige motivatie, is er minder discipline nodig.’ Het vinden van motivatie lijkt dus essentieel voor het uitvoeren van taken waar je tegenop ziet. Haringsma noemt het stellen van duidelijke persoonlijke doelen als belangrijke factor in het verbeteren van de motivatie. Wat als er totaal geen sprake is van enige motivatie? ‘Probeer in dat geval je doelen te koppelen aan een overkoepelende motivatie. In het geval van een student: koppel je gebrek aan wilskracht voor een bepaald vak aan de motivatie voor het succesvol willen afronden van je studie.’
Is motivatie het belangrijkste middel in de strijd tegen deadlines en tentamens? Vonk vindt van niet en ziet het niet als een garantie voor het succesvol volbrengen van een doelstelling. ‘De sterkte van de motivatie geeft geen zekerheid dat je in je doel slaagt.’ Het anticiperen op eventuele valkuilen en het concretiseren van te vervullen taken zijn volgens Vonk belangrijker wanneer het aankomt op het trainen van zelfdiscipline. Ze verwijst hiermee naar de eerdergenoemde verleidingen van buitenaf die je moet zien te omzeilen. ‘Je moet jezelf afvragen: wat staat er tussen mij en mijn doel in? Je komt niet tot actie als taken te algemeen blijven.’
Hopen dat de te volbrengen opdracht uiteindelijk leuk wordt, is volgens Haringsma een verkeerde benadering. ‘Vraag jezelf niet af waarom een taak niet leuk is en of je hier eventueel verandering in kan brengen.’ Hage-Kok sluit zich hier bij aan. ‘Bij een positief verwachtingspatroon loop je het risico dat je teleurgesteld raakt.’ Hoe het dan wel moet, lijkt een open deur: ‘Soms moet je gewoon zeggen: ik ga het nu doen,
no matter what. Maak een start, van daaruit ontstaat eventueel een goed gevoel.’
Psychologische trucs
Niet alleen invloeden van buitenaf zoals verleidingen en omgevingslawaai verminderen zelfdiscipline. Uit een onderzoek dat afgelopen maand verscheen in het
Journal of Consumer Research, blijkt dat ook psychologische trucs een invloed hebben op je zelfdiscipline – en het daarmee gepaard gaande uitstelgedrag. Volgens het onderzoek beginnen studenten eerder aan een nog te volbrengen taak als de deadline gevoelsmatig dichterbij ligt. Een voorbeeld: een student heeft twee weken de tijd voor het inleveren van een verslag. Wanneer een deadline de maandgrens overschrijdt – de opdracht wordt opgegeven in september maar hoeft pas te worden ingeleverd in oktober – is de zelfdiscipline minder en is de kans op uitstelgedrag groter, aangezien oktober nog relatief ver weg voelt. Valt de deadline nog binnen dezelfde maand, ook al is de inlevertijd hetzelfde, dan begint de student eerder aan de opdracht.
De reden dat studenten eerder beginnen aan een taak als de deadline dichterbij lijkt, hangt samen met Vonks eerdergenoemde concreet stellen van de te volbrengen doelen. Hoe dichterbij de uit te voeren taak lijkt, des te concreter deze wordt en des te eerder je er daadwerkelijk aan begint.
Het aanbod aan trainingen en tips van psychologen om de zelfdiscipline te trainen is niet verrassend. Een eindeloze hoeveelheid afleidingen, valkuilen en motivatieproblemen staan zelfdiscipline in de weg. Het klinkt ontzettend simpel, maar het daadwerkelijk beginnen aan een taak lijkt volgens de psychologen een sterk onderschatte benadering om de zelfdiscipline te trainen.
Klik
hier voor de overige artikelen uit de oktober-ANS.
