ANS

Deze column van Manu Compen verscheen eerder in de december-ANS. Ongeveer vier maanden geleden gebeurde het. Even terug had ik de vriendin van mijn huisgenoot horen huilen en nu klopte hij op de deur. ‘Kom binnen man. Wat is er gebeurd?’, vraag ik terwijl ik gauw mijn muziek zachter draai. Aan zijn blik lees ik niets af. Hij is een van mijn beste vrienden sinds de middelbare school, maar de jongen in wiens ogen ik betekenis zoek, ken ik niet. Die vriend is relaxed, bedeesd, van niets onder de indruk. Deze jongen kijkt alsof hij water ziet branden. Hij doet de deur dicht en pakt een kruk onder mijn bureau vandaan. Zijn ogen dwalen eerst langs me heen, zoekend naar woorden, maar daarna kijkt hij me resoluut aan en vertelt hij met bevende stem: ‘Ze was toch naar de dokter voor een echo omdat ze last van haar buik had?’ Het woord ‘echo’ doet onderbuikgevoelens in me opwellen. ‘Ze kwamen een kloppend hartje tegen.’ In Darmstadt (Duitsland) verschijnen op hetzelfde moment op het computerscherm van een natuurkundige de eerste schimmen van een komeet. Uit de pixelachtige foto’s is nog niets van de vorm van de komeet op te maken, maar het feit dat er überhaupt een beeld is, doet op het gezicht van de enthousiaste wetenschapper al een glimlach verschijnen. De ruimtesonde Rosetta die door hem en zijn team in 2004 is gelanceerd, zal later dit jaar eindelijk aankomen. Met uitzinnige precisie is de sonde zo gelanceerd dat zij door drie keer langs aarde en een keer langs Mars te razen, van deze planeten exact de juiste richting en snelheid meekreeg om bij de komeet te raken. 14 november zal Rosetta haar landertje ‘Philae’ loslaten. Met harpoenen moet Philae zich ankeren op Churyumov–Gerasimenko om niet op te stuiteren en zo te ontsnappen aan het zwakke zwaartekrachtveld. De dagen gaan op de komeet sneller voorbij dan waar ze vandaan komt en het is er onaangenaam koud, maar ze zal desondanks haar sensoren activeren en op onderzoek uit gaan. Tegen de tijd dat u dit leest, zijn Philae en het meisje hoogstwaarschijnlijk op hun pootjes terecht gekomen. Aan dit soort wonderlijk complexe processen is onzekerheid immers inherent. Als natuurkunde-romanticus en ruimtevaartsympathisant, zou ík als ik mijn huisgenoot was in ieder geval wel een paar meisjesnamen kunnen bedenken. Maar ja, mijn soort maakt nou eenmaal niet zo snel kindertjes. Klik hier voor de overige artikelen uit de december-ANS.

 

Cultuur op de Campus geeft op ANS-Online maandelijks drie cultuurtips met toelichting. Om uit de bomvolle cultuuragenda’s iets leuks te pikken valt niet mee. In Nijmegen is er veel aanbod, maar weten studenten wel hun weg te vinden? Om ze een klein voorzetje te geven komen hier drie tips voor de maand oktober!1. AlascA + Wolves Dressed In Sheep Muziekkenner Leo Blokhuis noemde AlascA ‘dé muzikale belofte van 2012’ en dit hebben ze waargemaakt. Na de release van hun debuutalbum Actors & Liars, begin dit jaar in Paradiso, toerde de indiefolkband al succesvol door binnen- en buitenland. Nu komen ze de intredende winterkou verdrijven met een akoestisch optreden in de Studentenkerk. Laat je betoveren door AlascA’s originele melodieën, poëtische teksten en unieke sound. De sfeervolle avond zal op prachtige wijze worden ingeluid door de Nijmeegse studentenband Wolves Dressed In Sheep. Datum: dinsdag 11 december Tijd: 20.00u Locatie: Studentenkerk, Erasmuslaan 9a Entree: gratis Meer informatie: cultuuropdecampus.nl / alascamusic.com 2. Nederlands Danstheater 1 De wereldberoemde choreograaf Jirí Kylián is een inspiratiebron voor velen. Hij is een van de belangrijkste grondleggers van het Nederlands Danstheater (NDT) en staat in dit programma naast de generaties die hem volgden: associate choreographer van NDT Johan Inger en danser en choreograaf Medhi Walerski. Zij hebben beiden als danser met de Tsjechische grootmeester gewerkt en zijn voor een belangrijk deel door hem gevormd. Inger is uitgegroeid tot een inventieve choreograaf, wiens stijl varieert van komisch tot aards en organisch. De balletten van Walerski - al meer dan tien jaar een gezichtsbepalende danser bij NDT - ademen een poëtische en rauwe sfeer. Dit programma toont waar NDT vandaan komt en waar het nu staat. Met de mix van de twee klassiekers van Kylián uit zijn fameuze 'Black & White'-reeks - 'Sweet Dreams' en 'Sarabande' - en de twee wereldpremières van Inger en Walerski, biedt deze avond een blik op verleden, heden en toekomst van het ensemble. Datum: donderdag 13 december Tijd: 20.00u Locatie: Stadsschouwburg Nijmegen, Theaterzaal Entree: Studenten - Rang 1 €24,- / Rang 2 €21,50 / Rang 3 €19,50 + last-minute korting geldig Meer informatie: ndt.nl / keizerkarelpodia.nl 3. 20 x 20 20 x 20 is een verrassend programma waarin diverse kunstenaars en creatieve ondernemers uit Nijmegen en omstreken hun passie en fascinatie voor hun vak presenteren. Zij tonen met 20 beelden maal 20 seconden het nieuwste en beste uit de creatieve sector van Gelderland. Het ideale moment om het culturele jaar feestelijk af te sluiten. Laat je inspireren door verrassende, maffe, gedurfde, beschouwende en wervelende presentaties. Met bijdragen uit de meest uiteenlopende disciplines als beeldende kunst, architectuur, design, muziek, fotografie en film. 20 x 20 wordt georganiseerd door LUX, het Nijmeegs Ontwerp Platform en de Provincie Gelderland. Datum: dinsdag 18 december Tijd: 20.00u Locatie: LUX Nijmegen Entree: €5,- Meer informatie: lux-nijmegen.nl

 

In het studentenleven zijn de mogelijkheden niet te overzien. Waar kun je het beste wildkamperen, wat is het hipste kapsel en hoe scoor je het snelst een bedpartner? In De Graadmeter gaat ANS elke maand op onderzoek uit om moeilijke beslissingen makkelijk te maken. Deze keer: decembercadeaus onder de 5 euro. Tekst: Sarina Trejic en Marit Willemsen Foto’s: Elise Talsma       Wat: Oldschoolspelcomputer Waar: Intertoys Prijs: 3 euro (inclusief batterijen) Lolfactor: Uren van vertier Score: 4/5 Een PlayStation in iemands schoen proppen gaat niet en bovendien kost zo’n cadeau een rib uit je lijf. Als compromis kun je de gameliefhebber deze december voor een prikkie een kekke retro spelcomputer schenken. Het lompe speelapparaat wordt door het panel met kinderlijk enthousiasme ontvangen. Al snel wagen zij zich aan het aloude Tetris, Space Shooting en Super Tank Wars. De eindeloos herhalende bliepjes en deuntjes die het stuk plastic uitstoot worden minder gewaardeerd, maar wie zelf mag gamen hoor je ineens niet meer klagen. Dit toestel heeft bovendien ook een muteknop, dat betekent dus lekker aliens afknallen in de stiltecoupé en tijdens dat saaie college. Vooral de nostalgie die aan deze spelcomputer kleeft is onbetaalbaar. Wat: Flitsende fietsgadget Waar: HEMA Prijs: 5 euro (inclusief batterijen) Lolfactor: Stralend op de fiets Score: 2,5/5 Een rij lampjes op een stuk plastic, op het eerste gezicht ziet deze gadget er niet spectaculair uit. Eenmaal gemonteerd tussen de spaken van een fiets ontstaan er prachtige kleurenpatronen. Als dit lukt tenminste, want het is best een gedoe om deze lichtshow op je fiets te krijgen. Het bedroevend slechte technische inzicht van het testpanel zou hier echter ook de oorzaak van kunnen zijn. Bovendien blijkt het ding niet geschikt voor elk stalen ros. Toegegeven, de lichteffecten zien er best hip uit in het donker, maar alleen als je minstens 20 kilometer per uur fietst. Al met al is de prijs wel wat aan de hoge kant voor het pimpen van je ride. Wat:Vingervoetbal Waar:Flying Tiger Prijs: 3 euro Lolfactor: Kort pleziertje Score: 1,5/5 Met dit voetbalspel gooi je vooral bij ontvangst hoge ogen, want de afbeelding op de doos belooft veel goeds. Na het uitpakken blijkt het papieren speelveld echter meer weg te hebben van een berglandschap dan een grasmat. Hierdoor leidt de bal een eigen leven en wie niet uitkijkt, schiet kindeke Jezus en zijn complete entourage uit de kerststal. Door het constante gekruip onder de tafel krijgt het testpanel al bij het eerste potje spontaan een hernia. Als het veld in de oud papierbak ligt gaat het iets beter, maar al snel beginnen je vingertoppen te zweten waardoor de kunstvoeten over de tafel vliegen. Dit is helaas het soort spel dat na één keer spelen bij de rest van de afgedankte decembercadeaus in de kast belandt. Wat: Knisperend haardvuur op dvd Waar: Blokker Prijs: 3 euro Lolfactor: Gezellig voor de buis Score: 3/5 Wat past er beter bij de koude decembertijd dan een knus haardvuur? Voor een zacht prijsje koop je voor je liefje - of je moeder - een open haard op dvd. De scherpe rookgeur en de warme gloed ontbreken, dus koukleumen zullen de verwarming toch echt een graadje hoger moeten zetten. Verder zijn de dansende vlammen niet van echt te onderscheiden. Dit komt mede door het geluid van knetterende takken, dat je tevens kunt inwisselen voor een ontspannend muziekje. Bovendien is dit het brandveiligste vuur dat er is, zelfs na een paar flessen wijn zal niemand zijn billen branden. Een groot nadeel: lekker op de bank kruipen en een filmpje kijken zit er niet meer in, de dvd-speler is al bezet. Wat: Doe-het-zelf-koekhuis Waar: Xenos Prijs: 5 euro Lolfactor: Priegelwerk met een nasmaakje Score: 2/5 Knibbel knabbel knuisje, wie knabbelt er aan mijn huisje? Een koekhuis-bouwpakket is het ideale presentje voor zoetekauwen en creatievelingen met veel geduld. Tot opluchting van het luie testpanel hoeft er niets gebakken te worden, alle onderdelen zijn eetklaar. Wie niet meteen wil aanvallen kan proberen het huis overeind te krijgen. Dit vereist een vaste hand en een goed uithoudingsvermogen, want het geklooi met suikergoed kan behoorlijk op de zenuwen gaan werken. De beloning voor al deze harde arbeid valt vies tegen, het huis smaakt als een kaneelstok over datum. Het mierzoete glazuur kan de muffigheid van de koek helaas niet verhullen. Wie dit huisje cadeau krijgt kan het beter niet beschouwen als decembersnack, maar als sfeervolle decoratie voor onder de kerstboom. Bekijk hier de overige artikelen uit de december-ANS.

 

Mijn zus haalde een pak kerstkransjes uit een van de tassen en gaf die aan mij. Ik opende het pak en nam er twee kransjes uit, een voor mezelf en een voor haar. ‘Papa weet nog steeds niets van Edwin,’ zei ik.Tekst: Willem Claasssen Illustratie: Rens van Vliet Op de dag voor kerst kwam ik thuis bij mijn vader. Tante Noor stond in de keuken. Ze maakte iets met zalm. ‘Je ziet er goed uit’, zei ze en gaf me drie zoenen. Oom Andries stond op van tafel en schudde mijn hand. ‘Je vader is in het schuurtje.’ Ik bladerde het stapeltje post door, maar er zat geen brief bij die aan mij geadresseerd was. ‘Ik ga even naar boven’, zei ik. ‘Over twintig minuten is het eten klaar’, zei Noor. Boven op de gang stond de stofzuiger tegen de muur. De deuren naar de kamers waren open. Ik keek op de kamer van mijn vader. Het tweepersoonsbed was strak opgemaakt. Over de stoelleuning hing een broek met de riem er nog in. Mijn kamer was ook keurig opgeruimd, maar dat had mijn tante waarschijnlijk al eerder gedaan. Vier weken geleden was ik hier voor het laatst. Ik zette mijn weekendtas in de hoek en ging op bed zitten. Ik dacht aan Edwin, die ik twee keer had gezien. Op Tweede Kerstdag zou hij er weer bij zijn, als ik met mijn zus naar mijn moeder ging. Mijn vader wist nog altijd van niets. Op mijn nachtkastje stond een doos met papieren van vroeger. Ik bladerde er doorheen en vond een schrift dat volgeplakt was met stickers. Het verbaasde me. Ik kon me niets van dat schrift herinneren. Noor en ik zaten aan tafel. Mijn oom liep naar het schuurtje om mijn vader te halen. ‘Hoe bevalt je studie?’, vroeg Noor. ‘Heel goed. Ik heb tot nu toe nog alles gehaald.’ Via de achterdeur kwamen mijn vader en Andries binnen. Mijn tante wees naar de schoenen van mijn vader. Zijn veters zaten los. Mijn vader knielde om ze te strikken. Toen hij overeind kwam, stak hij zijn hand naar me uit. Ik vond het raar om de hand van mijn vader te schudden. ‘Fijn dat je er bent’, zei hij. Na het eten stond iedereen op om iets op het aanrecht te zetten. Noor haalde de afwasbak tevoorschijn en draaide aan de kraan. ‘Nee, dat hoeft niet’, zei mijn vader. ‘Dat doen wij straks wel.’ ‘Weet je dat zeker?’ ‘Ja.’ Hij keek naar mij. ‘Zet jij even koffie?’ Hij wilde weer aan tafel gaan zitten, maar mijn oom en tante bleven staan. ‘We moeten helaas gaan’, zei Noor. Andries knikte. ‘De koeien staan te wachten.’ ‘Ja, dat gaat gewoon door natuurlijk’, zei mijn vader. Hij begeleidde ze naar de voordeur. Even schenen de koplampen de woonkamer in. Andries toeterde. Mijn vader waste af, ik droogde af. Hij ging snel en hardhandig te werk. Met zijn linkerhand duwde hij de afwasborstel onder water, met zijn rechterhand haalde hij een bord eruit. Soms gooide hij meerdere spullen tegelijkertijd in de afwasbak. Ik probeerde hem bij te houden, maar dat lukte niet. Op het aanrecht ontstond een stapel. Toen hij klaar was, schonk hij een kop koffie voor zichzelf in. ‘Zet jij de spullen maar terug in de kast.’ ‘Ik weet niet waar alles moet staan’, zei ik. ‘Hoe kan dat nou?’ ‘Die pan bijvoorbeeld.’ ‘Daar’, zei hij. Hij wees het aan en nam de koffie mee naar de tafel. Ik ging in bad. Op de rand stond een fles met een bodempje badschuim. ‘Speciaal voor ontspanning’, stond erop. Die had mijn moeder nog gekocht. Ik draaide de dop los en maakte hem leeg in het water. Het water was heter dan goed voor me was. Ik bleef lang liggen. Ik wachtte tot het water langzaamaan koud zou worden, tot mijn vingers begonnen te rimpelen. Mijn vader was beneden. Ik wist niet wat hij aan het doen was. Misschien keek hij tv, misschien las hij de krant. Hij hoorde in elk geval alles wat er in de badkamer gebeurde. Vaak genoeg had ik zelf in de woonkamer gezeten en het gebonk van armen en benen in het bad gehoord. Daarom lag ik nu zo stil mogelijk. Onder de kerstboom stond een nieuw stalletje met grote beelden. Ik woog Jozef in mijn hand. Mijn vader keek op. Hij lag uitgestrekt op de bank voor de tv. ‘Van tante Noor gekregen’, zei hij. ‘Wist jij dat ik vroeger stickers verzamelde?’, vroeg ik, terwijl ik Jozef terugzette. ‘Stickers? Nee.’ Op tv werden oude vakantieliefdes met elkaar in contact gebracht. Ik bleef een tijdje naast de bank staan. Ik keek van mijn vader naar de tv en van de tv weer naar mijn vader. Een oog zat verborgen in een kussen, met het andere staarde hij naar de televisie. Edwin was zo anders. Jong, lang, mager. Fris. Maar ook: irritant. Hij zou Surinaams voor ons gaan koken. Op een gegeven moment leek het alsof mijn vader in slaap was gevallen. Het oog was dicht. Maar toen ik op de stoel naast de bank ging zitten, verschoof hij zijn benen. Hij draaide zijn hoofd mijn kant op. ‘Haal eens twee biertjes.’ De volgende ochtend zocht ik in mijn oude pyjama naar croissants en kerstbrood, maar het enige wat ik vond was een volkorenbrood. Ik smeerde boterhammen op het aanrecht. Met het bord in mijn hand liep ik door het huis. Het was koud. Ik draaide aan de verwarmingsknop. Toen ik het brood op had, nam ik een douche en kleedde me aan. Mijn zus stond met twee volle boodschappentassen voor de deur. ‘Koud, koud, koud’, jammerde ze. ‘Hoe is het hier? Waar is papa?’ ‘In het schuurtje, geloof ik.’ ‘In het schuurtje? Op Eerste Kerstdag?’ We gingen een kijkje nemen. Mijn vader stond voorovergebogen over de werktafel. Hij droeg zijn oude kloffie. In de hoek zoemde een straalkacheltje. ‘Ha pap’, zei mijn zus. ‘O, hoi, ja, leuk dat je er bent.’ Even leek hij haar een knuffel te geven, maar het werd een slappe highfive. ‘Waarom zit je hier vandaag?’, vroeg mijn zus. ‘Ik wilde dit nog afmaken. Het is een raamkozijn, voor Frans en Conny. Dit zijn heel fijne scharnieren. Kijk maar.’ Hij opende en sloot het raam. ‘Het is nogal een gedoe om dat er goed op te zetten.’ ‘Ik wil eigenlijk zo snel mogelijk beginnen met koken’, zei mijn zus. ‘Dan kunnen we de hele dag rustig aan doen. Om de zoveel tijd een gerecht.’ ‘Da’s goed. Ik kom er zo aan.’ Mijn zus deed een schort met kerstfiguurtjes om. Ik leunde tegen het aanrecht. ‘Weet jij of ik vroeger stickers verzamelde?’ vroeg ik. ‘Nee, dat was ik. Ik plakte ze in een schrift.’ Mijn zus haalde een pak kerstkransjes uit een van de tassen en gaf die aan mij. Ik opende het pak en nam er twee kransjes uit, een voor mezelf en een voor haar. ‘Papa weet nog steeds niets van Edwin’, zei ik. ‘Nee.’ ‘Moeten we dat niet een keer vertellen?’ ‘Wij? Nou, mooi niet hoor. Dat mag mama zelf doen.’ ‘Dat kun je vergeten.’ ‘Ze zal toch een keer moeten. Wou jij het vandaag vertellen?’ ‘Misschien.’ Mijn zus keek me ongelovig aan. ‘Het is kerst, dat kan echt niet.’ Mijn zus vloekte in de keuken. Mijn vader deed alsof hij het niet had gehoord. Ik speelde met hem Yahtzee. Ik stond op en ging naar de keuken. ‘Ik hoef geen hulp’, zei ze. ‘Wat is er dan?’ Ze zuchtte. ‘Niks.’ ‘Kan ik echt niets doen? Ik wil graag helpen.’ ‘Het is al te laat.’ Ze had zout gebruikt terwijl ze dacht dat het suiker was. De bussen waar het in zat leken veel op elkaar. Mijn vader hoorde wat ze zei en lachte. Hoewel het een heel kort lachje was, had mijn zus het in de gaten. Ze gooide een van de bussen op de grond en liep met grote stappen naar de wc. Ik keek naar de suiker op de vloer, drukte mijn schoen erin en haalde toen stoffer en blik. Mijn zus was terug. ‘Sorry’, zei mijn vader. ‘Maakt niet uit’, zei ze, al keek ze nog wat boos. ‘Het is misschien ook wel grappig.’ ‘We kunnen het nog best eten.’ De tafel was gedekt. Mijn zus zat niet op haar vaste plek. Mijn vader had een stoel bij de tv gezet. De overige drie stoelen stonden gelijk verdeeld om de tafel. Eigenlijk zat mijn zus tussen haar oude plek en die van mijn moeder in. We namen een hap. Alledrie hadden we moeite met doorslikken. Mijn zus schoof haar bord weg en begon zachtjes te huilen. Het eten was veel te zout. ‘Toch heb je het goed gedaan’, zei mijn vader. ‘Hou op’, snikte mijn zus. ‘Je hebt je best gedaan’, ging hij door. ‘Meer kun je niet doen.’ Ik gooide het eten weg. Mijn zus wreef in haar ogen en haalde het andere gerecht dat ze had gemaakt. Het was half negen. We stonden met onze jassen aan bij de deur. Mijn weekendtas lag al in de auto van mijn zus. ‘Wat ga je morgen eigenlijk doen?’, vroeg mijn zus aan mijn vader. ‘Naar de buren.’ Hij wees een richting uit, alsof we niet wisten welke buren hij bedoelde. We bedankten hem. Hij bedankte ons. Ik zei nog iets over zijn raamkozijn. Mijn zus gaf mijn vader drie zoenen. Voordat ik in haar auto stapte, legde hij even zijn hand in mijn nek. Mijn zus startte de auto en liet de motor stationair draaien. Ze zat aan alle knoppen, maar het duurde lang voordat het warm werd. Ik ademde wolkjes. Mijn vader bleef buiten staan, de handen in zijn zakken. Toen we wegreden, zwaaiden we naar elkaar. De hele weg naar mijn moeder had ik de neiging achterom te kijken.

 

De beste roman aller tijden, het meest gedurfde essay van de laatste jaren en een poëtische geheimtip. Medewerkers van Literair Productiehuis Wintertuin laten maandelijks op ANS-Online weten wat je echt niet mag missen. De literatuurtips van deze maand zijn van Thijs Jacobs.1. Schrap me van Dimitri Antonissen Schrap me, het beste boek dat ik nooit gelezen heb. De basisgedachte is even simpel als doeltreffend: pak een krantenartikel en schrap woorden weg tot een gedicht overblijft. Dan tellen niet alleen de woorden, maar ontstaat er ook een visueel gedicht. Geen wonder dus dat er via de uitgeverij van de Wintertuin posters zijn verschenen van enkele van deze gedichten. Terugkomend op de openingszin: ik heb deze bundel nooit gelezen, omdat hij is uitverkocht. Zonde. Als je het echter niet erg vindt van een scherm te lezen is hij nog wel te bestellen in digitale vorm. 2. The Rough Guide to Reggae Een reis door de wondere wereld van de Jamaicaanse muziek. Een aanrader voor een ieder die nooit verder is gekomen dan die ene Bob. Verweven door het verhaal zijn delen van de Jamaicaanse geschiedenis, er wordt uit de doeken gedaan hoe economische en politieke factoren invloed hebben uitgeoefend op de evolutie van de muziek. Van mento via ska naar rocksteady en roots reggae, om uiteindelijk via de dub en dancehall bij de ragga uit te komen. Alles komt aan bod. Met bij elk hoofdstuk waardevolle albumtips. Natuurlijk is er ook aandacht voor die ene Bob, zo'n tien bladzijden van de 450. Dat lijkt me alleszins redelijk. Dit boek op je schoot, YouTube onder de vingertoppen en je bent klaar om je onder te dompelen in deze prachtige en veelzijdige muziek. 3. Ferdydurke van Witold Gombrowicz Tot slot een roman die ik een hele tijd geleden heb gelezen, maar die me is bijgebleven. Gombrowicz heeft zelf gezegd dat hoewel deze roman uitkwam voor het begrip door Sartre in het leven was geroepen, deze roman 'de blik van de ander' behandelt. De hoofdpersoon wordt behandeld als een kind en verandert daardoor in een kind. De mens uit zich via gedragingen en sociale conventies die scherp afgebakend zijn. Dat is de innerlijke mens niet, maar deze past zich hier wel aan aan. Er is dus een discrepantie tussen het innerlijk en uiterlijk en dat speelt de hoofdpersoon van deze roman parten. Klinkt heel zwaar allemaal en dat is het ook, maar Gombrowicz weet het ook luchtig te houden, grappig zelfs. Hij heeft het over 'smoelen, kontjes en kuiten', over neuzen die gaan leven en groteske grimassen in het klaslokaal. Een heerlijk absurde roman met substantie. Meer Literatuurtips van Wintertuin lezen? Kijk dan hier.

 

Iedere twee weken rakelt ANS herinneringen op door een artikel uit de archieven te plukken. Deze week in de nostalgische rubriek: De handen uit de mouwen tijdens de feestdagen. Voor studenten komt de kerstperiode over het algemeen neer op eindelijk ongegeneerd luieren en je volvreten aan moeders kookkunst. Zo'n winters walhalla is echter niet voor iedereen weggelegd. Voor sommige mensen is het heel gewoon om bij de feestdagen de kalkoenkluif te verwisselen voor een stethoscoop. Achttien jaar geleden schreef de toenmalige ANS-redactie over de ervaringen van zulke personen. Aan het woord komen onder andere een psychiatrisch verpleegkundige en een voormalig dienstplichtige. 'Ik vond het niet erg. Het eten was er veel beter dan thuis. Ik zat dan ook op een luxe kazerne.' Lees hieronder het artikel van december 1993

Kerstmis: Heel Nederland zwelgt in familiale gezelligheid rond open haard en feestkalkoen. Eten, staren, wandelen, scrabblen, maar vooral: nietsdoen. De culinaire inspanningen daargelaten bestaat de enige activiteit die massaal beoefend wordt uit het cultiveren van ledigheid. Maar hulpverleners, ordebewakers en andere plichtsgetrouwen hebben geen tijd om te luieren. Deze maand in ANS een vergeten groep tijdens de kerstdagen: de werkenden. In de psychiatrische hulpverlening wordt tijdens de kerst doorgewerkt. Lida Bontekoning is sociaal-psychiatrisch verpleegkundige en werkt voor het Riagg in Arnhem. ‘Nee, déze kerst hoef ik gelukkig niet te werken, maar wanneer je deel uitmaakt van het crisisteam van het Riagg, heeft dat als consequentie dat je ook met feestdagen moet werken. Je bent dan wel niet op kantoor, maar kunt wel ieder moment door de huisarts van een cliënt of de politie gebeld worden met het verzoek om acuut psychotisch geworden, manische of suïcidale personen te begeleiden. En dat kunnen gevaarlijke situaties zijn. Voor de patiënt zelf, of voor zijn of har omgeving, maar ook voor de hulpverlener zelf. Toen het onlangs tien graden vroor, werd ik opgepiept om een paranoïde zwerfster die in de bosjes sliep aan een verblijfplaats te helpen. Ik vroeg haar naar haar naam, adres en familie maar ze sloeg wartaal uit. Wel liet ze een foto van een aantrekkelijke jonge blonde vrouw zien. “Dat ben ik,” zei ze. “En ik ben op de vlucht voor iemand.” De beschrijving van haar achtervolgster was een beschrijving van de zwerfster zelf. Ze was als her ware voor zichzelf op de vlucht.’ ‘Het bezwaar tegen werken met kerst is dat je ieder moment paraat moet staan om te kunnen werken. Dat betekent dat je in deze regio moet blijven, niet kunt drinken en geen bezoek kunt ontvangen. Het kan namelijk gebeuren dat je ineens weg moet. Je kunt natuurlijk anderen bezoeken, maar je houdt toch in je achterhoofd dat je wel eens opgepiept kan worden. Mijn ouders wonen in Lelystad, dat is buiten het rayon. En soms wordt je helemaal niet opgepiept, maar dan moet je wel bereikbaar zijn. Overigens is het hier met kerst niet zo druk, normaal komt er anderhalve melding per dag binnen, met de feestdagen een halve. Als er een pak sneeuw valt, of als er zoiets als de Bijlmerramp gebeurt, is dat ook merkbaar. Mensen worden dan afgeleid, hun persoonlijke ellende raakt even op de achtergrond.’ Ook op scholen wordt rond de kerstdagen even stilgestaan bij het leed in de wereld. Harry de Ridder, contactpersoon van de Amnesty Scholengroep, heeft het vlak voor de kerstdagen drukker dan anders. De Amnesty Scholengroep verzorgt informatielessen over mensenrechten. De Ridder: ‘Zowel vanuit het basis- als vanuit het middelbaar onderwijs is er tijdens de donkere dagen veel belangstelling voor voorlichting over mensenrechten. Een verschil met de gewone voorlichting is er niet, of het moest zijn dat er wat meer behoefte is aan een actieles, waarin bijvoorbeeld brieven worden geschreven. Vaak wordt je rond die dagen wel ergens uitgenodigd om mee te eten of blijf je ergens hangen.’ Tijdens de kerstdagen zijn de scholen dan wel dicht, maar de ziekenhuizen draaien gewoon door. Mirjam (22) voltooide onlangs haar opleiding als A-verpleegkundige in het Radboud-ziekenhuis. ‘Met oud en nieuw wordt er meestal geloot, maar met de kerst móeten we werken. Je werkt met drie diensten op een afdeling, en dan kan het niet anders. Zelf vind ik het nooit zo erg om met kerst te werken. Overdag doe je toch niks thuis, en meestal is het op de afdeling wel gezellig. Dan nemen we een cassettespeler mee en draaien kerstmuziek bij de balie, het centrale punt van de afdeling. Ik probeer het wel altijd zo te regelen dat ik op eerste kerstdag een dagdienst heb, en de tweede een avonddienst. Kan ik toch nog even naar mijn ouders om lekker te eten. Op eerste kerstdag hebben we altijd een kerstontbijt, met de verpleegkundigen. De nachtdienst heeft dat voorbereid en die eten dan mee. Hoe de patiënten het vinden? Nou, de meesten hebben wel veel bezoek, en met het warme eten ’s middags mag er iemand mee eten, en ook met de uitgebreide broodmaaltijd ’s avonds. De saamhorigheid onder patiënten die samen op een kamer liggen is heel groot. En de mensen die alleen liggen hebben meestal de hele dag bezoek. En tja, sommigen zijn te ziek om zich er echt druk over te maken.’ Soldaten hebben een luizeleventje met Kerstmis. Marco (27), werkzaam bij een telecommunicatiebedrijf, was vorig jaar dienstplichtig soldaat. Ook met Kerstmis moest hij vijandelijke morsecodes onderscheppen op de kazerne in Ede. ‘Ik vond het niet erg. Het eten was er veel beter dan thuis. Ik zat dan ook op een luxe kazerne. Wij kregen een vijfgangen-diner voorgeschoteld door kelners in jacquet. Lekkere rollades, smeuïge bavarois en de wijn vloeide rijkelijk. Ook op de werkplek was er een echte kerstsfeer gecreëerd. Kerst zegt me niks, maar deze dagen waren onvergetelijk!’ Dit artikel was onderdeel van een middenpagina geschreven door Nils ten Brinke, Arjan Broers, Esther Mollema en Alex Scheffer.