ANS

De fraudedoofpotten waar op veel universiteiten duistere zaken in verdwijnen worden steeds verder geopend. Vandaag blijkt dat ongeveer 10 procent van de psychologen data vervalst, de helft onderzoeksresultaten mooier laat lijken dan ze zijn en een derde twijfels heeft over de eigen integriteit. Dat zijn de opzienbarende resultaten van een onderzoek waar de Volkskrant van deze ochtend aandacht aan besteedt. Door gebruik te maken van een nieuwe interviewtechniek kwamen de onderzoekers aan deze opmerkelijke cijfers, die de resultaten van eerder onderzoek tegenspreken. De psychologen werd voorgehouden dat er meer geld naar goede doelen werd gestort naarmate ze eerlijkere antwoorden gaven. Deze morele stimulans deed de tongen blijkbaar beter rollen dan voorgaande methoden. Overigens zijn van de 5964 aangeschreven hersendokters slechts 2155 psychologen daadwerkelijk geïnterviewd. De onderzoekers deden in het betreffende artikel, dat binnenkort in Psychological Science verschijnt, niet uit de doeken of deze representatief waren voor de onderzoekspopulatie. De vraag is dus in hoeverre dit onderzoek wel valide is.

 

'De kritische functie van wetenschap van laag tot hoog heeft gefaald.' Dat is de belangrijkste conclusie uit het rapport van de commissie Levelt, over de megafraude van fopwetenschapper Diederik Stapel. In het eindrapport, dat hier te lezen is, staat dat met zekerheid kan worden gezegd dat de sociaal-psycholoog in 55 onderzoeken fraude heeft gepleegd, in tien artikelen is een sterke aanwijzing gevonden dat er fraude is gepleegd. De onderzoekscultuur binnen de sociale psychologie krijgt er echter het meest van langs. Stapel fraudeerde al in 2004 en het heeft tot september vorig jaar geduurd voordat er aan de bel werd getrokken. 'Slodderwetenschap', zo noemt Levelt dat. 'Er zitten publicaties bij die het hele reviewproces van toptijdschriften hebben doorlopen en waar een leger van reviewers bij betrokken is geweest', aldus de voorzitter. Het werk van drie co-auteurs van Stapel moeten nader worden onderzocht, zij deden wellicht met opzet mee aan de fraude. Stapel zal van zich laten horen om 15.00 uur, dan geeft hij een verklaring af aan de NOS.

 

Voormalig hoogleraar sociale psychologie Diederik Stapel heeft 120 uur taakstraf opgelegd gekregen voor het vervalsen van data en onderzoeksresultaten. In 2011 werd bekend dat de neponderzoeker onder andere zijn conclusies over hufterige vleeseters op uit de duim gezogen bevindingen baseerde. De boetedoening is voortgekomen uit een overeenkomst met het Funtioneel Parket, waarbij ook is afgesproken dat de frauderend wetenschapper afstand doet van zijn ziekte- en arbeidsongeschiktheidsuitkering. Hierdoor loopt hij anderhalf jaarsalaris mis. Voorafgaand aan de uitspraak zijn zes van Stapels publicaties nogmaals nader bekeken, waarna werd geconcludeerd dat de conclusie van Commissie-Levelt kan worden onderstreept. Die concludeerde dat 55 van Stapels 130 publicaties 'onzuiverheden bevatten'. Onderzoek van de Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst (FIOD) wees uit dat Stapel geen misbruik heeft gemaakt van ontvangen subsidies. Al het geld dat hij kreeg is daadwerkelijk besteed aan het inhuren van personeel voor zijn onderzoek. Dat deze onderzoekers nutteloos werk verrichtten omdat de gebruikte data verzonnen was, wordt hierbij niet meegewogen. Het Funtioneel Parket acht de overeengekomen schikking passend, met name omdat er geen sprake is van 'persoonlijke zelfverrijking'. Bovendien benadrukken zij dat Stapel het al heel zwaar heeft gehad sinds het uitkomen van zijn bedrog, onder andere door de negatieve aandacht en het inleveren van zijn doctorstitel, en dat hij lief heeft meegewerkt aan alle onderzoeken.

 

De schrikbarende conclusies omtrent de vleesaffaire stapelen zich op. Nu blijkt dat fopwetenschapper Diederik Stapel een artikel publiceerde over de gevolgen van een fraudeschandaal in de wetenschap, meldt Folia Web. De frauderende hoogleraar schreef in 1999 met twee collega's een artikel met de titel Framed and misfortuned: identity salience and the whiff of scandal. In het onderzoek werden sociaal psychologen gevraagd om aan te geven hoe een niet nader gespecificeerd fraudeschandaal hen en hun vakgebied beïnvloedde. Hoe sterker de respondenten zich identificeren met de fraudeur, hoe groter ze de impact op zichzelf en hun vakgebied beoordelen. Om welke frauderende hoogleraar of welke universiteit het gaat, wordt niet vermeld. Wel rijst de vraag of Stapel bij het schrijven van dit artikel zijn grote voorbeeld heeft gevonden.

 

In de laatste tien dagen van 2012 kijkt ANS terug op de meest memorabele artikelen en gebeurtenissen van het jaar. Vandaag: Een jaar vol fraude.Het was een opvallend onderzoek van Diederik Stapel en kornuiten, waaronder de Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk. Vleeseters zouden hufteriger gedrag vertonen dan vegetariërs. Baanbrekend onderzoek? Nee, het werd vlees noch vis, want het hele verhaal bleek uit de duim gezogen. Er was data gefingeerd door Stapel. Het was het zetje dat de fraudesneeuwbal aan het rollen bracht. In 2011 moest Don Poldermans zwichten voor de commissie wetenschappelijke integriteit en bleek dat ook het UMC St. Radboud een fraudeverleden heeft. Dit jaar kwam daar Dirk Smeesters bij, die zo dol was op significantie dat hij zijn data er maar op aanpaste. Baas boven fraudebaas blijft echter Diederik Stapel. Dat zijn fraude omvangrijk was wist iedereen, toch waren de in november gepresenteerde resultaten van het onderzoek door de commissie-Levelt schokkend. In maar liefst 55 wetenschappelijke artikelen was gesjoemel geconstateerd. Had alleen Stapel gefaald? Nee, de gehele wetenschap faalde, zo oordeelde Levelt. Reden te meer voor universiteiten om de regels voor wetenschappelijke integriteit aan te scherpen, die van de RU schijnen zelfs openbaar te worden.

 

De Universiteit Maastricht (UM) heeft het diploma van een afgestudeerde student ingetrokken wegens fraude. Onlangs werd geconstateerd dat de studente Cultuur- en Maatschappijwetenschappen plagiaat heeft gepleegd en dit heeft ze zelf ook toegegeven. Het lukte haar om de fraudesoftware SafeAssign te omzeilen, maar er is niet bekend gemaakt hoe ze dit heeft gedaan. De software bekijkt de ingestuurde tekst en vergelijkt dit met bestaand materiaal, waarna blijkt in hoeverre de tekst overlapt met al bestaand werk. Door het intrekken van het masterdiploma is het certificaat ook verwijderd uit het Landelijk Diplomaregister. Dit register is vorig jaar geopend en bevat ruim 4 miljoen diploma's: van je middelbare schooldiploma tot aan je masterbul.

 

Vorige maand zei Kees Schuyt, de voorzitter van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke integriteit (LOWI), nog dat universiteiten de integriteit de laatste jaren onvoldoende hebben bewaakt. Vandaag kondigde Sijbolt Noorda van de Vereniging van Universiteiten aan dat daar iets aan wordt gedaan. Onderzoekers moeten voortaan expliciet beloven de code wetenschapsbeoefening te zullen navolgen. Die code wordt daarnaast aangescherpt, er wordt aan toegevoegd dat wetenschappers ook alles moeten doen om fraude in hun omgeving te voorkomen. Verder wordt de manier van optreden tegen fraude voor alle universiteiten vastgelegd en komt er een duidelijk document waarin wordt opgenomen tegen welke overtredingen universiteiten maatregelen zullen nemen. Voor studenten zijn er ook regels opgesteld, zo krijgen zij voortaan binnen hun studie bijgebracht dat ze niet mogen plagiëren.

 

Aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam is een frauduleuze oud-hoogleraar ontmaskerd. Het gaat om Mart Bax, voormalig hoogleraar politieke antropologie. Volgens het onderzoeksrapport (.pdf) zou Bax verzonnen resultaten hebben gepubliceerd, niet-bestaande artikelen op zijn publicatielijst hebben gezet en zou hij valsheid in geschrifte in universitaire documenten hebben gepleegd. Van de 161 artikelen op Bax' publicatielijst zijn er volgens de Volkskrant minsten 61 verzonnen. Daarmee breekt hij het trieste record van de beruchte Diederik Stapel, bij wie 55 van zijn 130 artikelen onzuiverheden bevatten. De VU start geen arbeidsrechtelijk onderzoek, omdat Bax al sinds 2002 met pensioen is. Een woordvoerder van de VU meldt tegenover ons: 'Voor Bax is het een enorme straf dat zijn naam zo groot in de media wordt genoemd.' Waarom wordt er niet direct vervolging gestart om het aantasten van de reputatie van de VU te beperken? 'Het is niet meetbaar hoeveel schade er wordt berokkend. We doen, waar we kunnen, ons uiterste best om zoiets niet meer te laten gebeuren.' Of Bax net als Stapel geld gaat verdienen met zijn fraude is nog niet bekend. Benieuwd naar de 'onderzoeken' van Bax? Kijk dan hier.