ANS

‘Het is alsof je je twee beste vrienden tegen de muur zet en er een dood moet schieten.’ Met deze woorden reageerde Loeke Salemans vorige maand op de consequenties van het amendement Rouvoet, dat het mogelijk moet maken studenten te compenseren die door overmacht tegen de langstudeerboete aanlopen. De compensatie zou uit het profileringsfonds van universiteiten moeten komen, waar ook de bestuursmaanden mee gefinancierd worden. De USR, die vanaf deze week met het College van Bestuur (CvB) in gesprek zal gaan over het amendement, vreest dat hierdoor een fors kleiner bedrag overblijft voor bestuursfuncties. Zij pleit daarom voor een groter bedrag in het profileringsfonds om zowel studentbestuurders als de langstudeerders te kunnen blijven compenseren. Om dat pleidooi kracht bij te zetten, stelde zij een open brief op aan het CvB die ondertekend werd door meer dan negentig gremia. In de brief wordt een beroep gedaan op zowel de wettelijke als morele verplichting om studenten die door overmacht vertraging oplopen te compenseren, maar dat dit niet ten koste van bestuursbeurzen mag gaan. Bovenal wordt het CvB geconfronteerd met het ‘warme hart’ dat zij toedraagt aan het verenigingsleven: ‘Het siert u dat u het universitaire verenigingsleven een zo warm hart toedraagt. Voeg daarom de daad bij het woord. Zorg dat de tegemoetkoming aan langstudeerders door overmacht, die volledig gerechtvaardigd is, niet leidt tot de voorgestelde korting op bestuursbeurzen. Dat is in het belang van studentbestuurders, studenten, en ook de universiteit als geheel.’

 

Onze oren klapperden toen we het hoorden. Diverse media meldden het met hoofdletters: Halbe die het afschieten van de langstudeerboete onbehoorlijk richting de studenten noemt. Het ligt iets genuanceerder: onze staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap noemde aan tafel bij Knevel en Van den Brink het gedrag van de andere partijen, die hem oproepen de wet te staken, onbehoorlijk, niet de regel zelf. Toch is dit een vreemd argument om geen actie te ondernemen. Vind maar eens een student die het GroenLinks kwalijk neemt dat de partij bij het Kunduzoverleg de boete moest toestaan, maar hier nu op terugkomt. Wat er precies gaat gebeuren is nog altijd onduidelijk. De partij van Jolande Sap heeft aangekondigd een motie van wantrouwen in te dienen tegen Halbe als hij niet de boete onschadelijk maakt. Dit was weer tegen het zere been van Zijlstra, die aangeeft enkel de besluiten van Kunduz te volgen. Makkelijk hoor, je achter de wet verschuilen. Vooral als er in de Kamer geen enkele steun meer is voor de wet in kwestie, behalve van de Christenunie. Daarnaast blijft Halbe maar schermen met de 400 miljoen aan kosten die gedekt moeten worden. Dit begrotingstekort bedraagt echter slechts 180 miljoen: De rest is al gekort op universiteiten. Ook dit gat is slechts schijn, zo beargumenteren onze collega's van ScienceGuide. Wanneer na de verkiezingen een einde komt aan de basisbeurs (wat erg waarschijnlijk is) is het tekort al per 1 januari 2013 gevuld en gaat het slechts om een incidenteel tekort. Dit kan weer opgevangen worden door bijvoorbeeld de prijscompensaties van het hoger onderwijs te verplaatsen van 31 december naar 2 januari, dus van dit jaar naar volgend jaar. Klaar is Kees. Kortom: Halbe maakt gebruik van holle argumenten. Het is de vraag waarom de staatssecretaris niet eerlijk ervoor uitkomt dat hij de boete wel kan, maar helemaal niet wil intrekken. Dat zou tenminste behoorlijk zijn tegenover studenten.

 

En we zijn begonnen. De Halbeheffing is al aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer, maar net nu er steeds meer twijfels ontstaan over de draconische maatregel, begint de rechtszaak in Den Haag. Tom Barkhuysen, de advocaat van het Interstedelijk Studenten Overleg, de Landelijke Studenten Vakbond en de Landelijke Kamer van Verenigingen, acht het een goed verdedigbare zaak. Barkhuysen denkt dat er voldoende redenen zijn om studenten vanaf volgend collegejaar niet de boete van 3.000 euro te laten betalen. In dit filmpje zet hij zijn belangrijkste argumenten uiteen. Er was even sprake van dat de zaak vandaag te volgen zou zijn via een livestream, maar vanwege een uitspraak in de Amsterdamse zedenzaak gaat dat niet door. Er zijn zoveel studenten op komen dagen dat ze niet allemaal in de zaal passen en er een extra zaal is geopend met een videoverbinding. Vanuit de zaal mag officieel niet worden getwitterd, maar via #langstudeerboete komt vast het een en ander naar buiten. Naar verwachting volgt de uitspraak in de zaak binnen zes tot acht weken. Update: Hier zijn de updates te volgen van de verslaggever van NOS op 3

 

De langstudeerboete vindt zijn Waterloo. Dat hebben Haagse bronnen gemeld aan De Telegraaf. De krant van wakker Nederland publiceerde in haar editie van maandagochtend een artikel over gelekte informatie uit de formatiebesprekingen tussen PvdA en VVD. Naar alle waarschijnlijkheid komt een 'sociaal' leenstelsel in de plaats van het gedrocht van Halbe. Van zowel PvdA als VVD was al voor de verkiezingen duidelijk dat ze een leenstelsel de voorkeur gaven boven de beruchte boete. In augustus was al geprobeerd om de boete af te schaffen. Dat lukte toen niet, vanwege gesteggel over de dekking van ontstane tekorten in de begroting, waardoor de boete per 1 september is ingevoerd en een groot aantal studenten dit jaar de klos was. Om deze tekorten te dekken, zou door Rutte en Samsom het vitaliteitspakket worden geschrapt, een pakket bedoeld om oudere werknemers langer aan het werk te houden. Bij de mogelijke invoering van het leenstelsel zou de basisbeurs komen te vervallen. Studenten zouden voor de bekostiging van hun studie aangewezen zijn op een lening die na de studie naar draagkracht kan worden terugbetaald. Wat betreft deze vereffening zijn vele varianten denkbaar, het is dan ook nog niet duidelijk in welke vorm Rutte en Samsom het leenstelsel zouden willen gieten. Wel liet de PvdA in haar partijprogramma een terugbetalingstermijn van 15 jaar doorschemeren, waar de VVD het had over 20 jaar. Hierna zou de eventueel resterende schuld worden kwijtgescholden. Waar de langstudeerboete slome studenten liet betalen, moet bij de invoering van het leenstelsel iedere student dokken: of je nou snel of langzaam bent, alfa of bèta, het maakt niet uit. Voor eenieder komt de afschaffing van de basisbeurs neer op een extra schuld van 3000 euro per jaar. Met een torenhoge schuld de kwakkelende arbeidsmarkt op: de VVD en PvdA weten de optie om te gaan studeren steeds aantrekkelijker te maken.

 

Het percentage studenten dat binnen vier jaar hun bachelordiploma haalt is opnieuw gestegen. In 2011 lag dit percentage op 55 procent, in 2012 was dat 62 procent. Dit blijkt uit cijfers van de Vereniging van Universiteiten (VSNU). Voor deze stijging zijn meerdere oorzaken aan te wijzen. In eerdere jaren werkten universiteiten met een zachte knip wat inhield dat als een student de bachelor nog niet had afgerond al wel aan een master kon beginnen, waardoor veel studenten het behalen van hun bachelordiploma uitstelden. Met de huidige harde knip is het voor veel studenten niet meer mogelijk om aan een master te beginnen zonder een bachelordiploma op zak te hebben. Daarnaast heeft de inmiddels afgeschafte langstudeerboete invloed gehad op het sneller behalen van een bachelordiploma onder studenten. Het angstbeeld om drieduizend euro boete te moeten betalen was voor veel studenten blijkbaar een motivatie om vaart achter de studie te zetten. Ook het CBS is met cijfers over het afgelopen studiejaar naar buiten gekomen, al wijken deze iets af van die van het VSNU omdat het CBS andere definities gebruiken. Mannen blijken relatief gezien beter te zijn gaan presteren, al liggen zij nog ruim achter op de vrouwen. Uit de cijfers van het CBS blijkt dat van de vrouwen 76 procent hun bachelordiploma haalt binnen vijf jaar, terwijl het percentage bij de mannen op 59 procent ligt. Het lijkt er dus op dat de voorgestelde BSA-norm van minister Bussemaker weinig zoden aan de dijk zal zetten. Studenten hebben de vaart er waarschijnlijk al goed in tijdens hun bachelor.

 

Al vanaf het moment dat staatssecretaris Halbe Zijlstra zijn hak- en zaagwerk in het Nederlands hoger onderwijs begon, vreesden Vlamingen met visie een uit de hand lopende toestroom van Hollanders naar het zuiden. De Belgische universiteiten worden niet geteisterd door verregaande bezuinigingsmaatregelen, waardoor ze een steeds aantrekkelijker alternatief worden voor Nederlandse studenten. Uit vandaag door De Standaard gepubliceerde cijfers blijkt dat studenten nog steeds als een kwak Joppiesaus de grens over druipen. In totaal schreven zich afgelopen jaar 5773 Nederlandse studenten in bij Vlaamse universiteiten. Waar in eerdere jaren vooral studies populair waren die in Nederland een lotingssysteem hanteren en in Vlaanderen niet, zoals Diergeneeskunde, zijn nu ook tal van andere studies in trek. De reden laat zich raden: Hollandse studenten vrezen in financiële problemen te komen en zien in Vlaanderen een aantrekkelijk, Nederlandstalig alternatief. Bij ons zuiderburen bestaat geen langstudeerboete en hoeft slechts 578 euro per jaar te worden betaald om deel te nemen aan een studie, een bedrag dat in schril contrast staat met onze 1771 euro. Hoewel er nog steeds geen verandering komt in de stelling van minister Pascal de Smet, die anderhalf jaar geleden liet optekenen dat er geen selectiemaatregelen zullen worden toegepast in Vlaanderen, wordt de situatie steeds zorgelijker. Geneeskundelabo's worden steeds drukker en dreigen overbevolkt te raken en ook het financieringsstelsel komt onder druk te staan. Iedere student kost tienduizend euro en verkast na de opleiding doodleuk weer naar Nederland. Het hoofd van de overheidsafdeling voor Hoger Onderwijs en Volwassen Onderwijs, Noël Vercruysse, laat in De Standaard optekenen: 'Sommige EU-landen maken onderwijs in eigen land onbetaalbaar en dat zorgt ervoor dat andere landen daarvan de lasten dragen. Het is daarom belangrijk dat in de toekomst beleidsmaatregelen in verband met het hoger onderwijs op elkaar worden afgestemd.'

 

In de laatste tien dagen van 2012 kijkt ANS terug op de meest memorabele artikelen en gebeurtenissen van het jaar. Vandaag: Burgers en bezuinigingenEen Big Tasty? Een Big Mac? Of toch maar die McKroket? Halbe Zijlstra zal vaak met deze vraag geworsteld hebben. Groot was in februari de hilariteit toen uit door RTL opgevraagde declaraties bleek dat de VVD'er regelmatig bonnetjes van de McDonald's inleverde bij het Ministerie. Voor circus Jet was Halbe de pistemeester van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Als staatssecretaris had hij de taak om het linkse hobby-afbraakbeleid van Rutte I door te voeren in het Hoger Onderwijs en dat deed hij met verve. Het beleid van Halbe kwam neer op bezuinigen, bezuinigen en nog eens bezuinigen. Natuurlijk mogen we de Halbeheffing niet vergeten. De langstudeerboete moest ervoor zorgen dat studenten netjes binnen 4 jaar hun bachelor zouden halen en 2 jaar daarna een mastertitel konden bijschrijven. Studeren moest efficiënter. Zelf gaf Halbe alvast het goede voorbeeld. Want wie op weg naar huis even de McDrive aandoet en een frietje met kipnuggets naar binnen stouwt, hoeft niet te koken en spaart mooi een halfuurtje uit.

 

Op 25 juli ('of zoveel eerder als mogelijk') doet de rechter uitspraak in de zaak om de langstudeerboete. De advocaten van het Interstedelijk Studenten Overleg, de Landelijke Studenten Vakbond en de Landelijke Kamer van Verenigingen en landsadvocaat Eric Daalder hielden gisteren hun pleidooi in de rechtszaal. Daalder deed een aantal uitspraken waar nogal wat ophef over ontstond onder studenten. Zo claimde hij dat de langstudeerboete al bekend was vanaf 2010, wat hem op cynische reacties van onder andere oud-LSVb-voorzitter Sander Breur kwam te staan. Tom Barkhuysen, advocaat van de studentenorganisaties, stelde dat studenten pas op 5 juli 2011 wisten of ze onder de langstudeerboete zouden vallen. Ook ontkende de landsadvocaat het bestaan van deeltijdstudies. Hij claimde dat het eigenlijk voltijdstudies zijn waar studenten zich als deeltijder voor inschrijven. Nog grotere verbazing ontstond toen Daalder insinueerde dat het profileringsfonds is bedoeld voor zielige studenten en dat studenten die onevenredig hard worden getroffen altijd nog kunnen lenen. Op Twitter rees de vraag of de Nederlandse Staat de zaak tegen de langstudeerboete wel serieus neemt. Over twee maanden zullen we weten of studenten met meer dan één jaar uitloop vanaf 1 september de boete van 3063 euro moeten betalen.

 

Staatssecretaris Zijlstra geeft niet toe aan de kritiek vanuit de Tweede Kamer op de regeling voor deeltijdstudenten die onverhoopt te maken krijgen met de langstudeerboete. Volgens Zijlstra is de 10 miljoen die tot 2016 jaarlijks in het profileringsfonds wordt gestopt ruim voldoende. Wel liet hij vanmiddag in het debat over de spoedwet weten dat 'de deur altijd open staat' als dit bedrag echt te laag uitvalt. Die deur lijkt met deze uitspraak niet wijd open te staan, maar op een kleine kier. Halbe slaat de kritiek van onder andere Kamerlid Jasper van Dijk (SP) in de wind, die vindt dat er zo geen harde afspraken worden gemaakt. 'De details van de regeling zijn nu nog te vaag. En er zijn ook geen harde garanties dat deeltijdstudenten worden gecompenseerd. Evenmin is duidelijk waar de beschikbare tien miljoen euro vandaan komt en of dat wel genoeg is', liet Van Dijk eerder optekenen bij het Hoger Onderwijs Persbureau. Het oorspronkelijke plan van Zijlstra om deeltijdstudenten even snel als reguliere studenten te confronteren met de langstudeerboete, stuitte in de Eerste Kamer op veel kritiek, omdat deeltijdstudenten onevenredig hard worden getroffen. Daarop bedacht Zijlstra het plan om deeltijdstudenten die onverhoopt in aanraking komen met de Halbeheffing te compenseren uit het profileringsfonds. Deze regeling wordt breed gesteund in de Tweede Kamer, maar kon door de val van het kabinet niet meer worden opgenomen in de regeling 'Studeren is Investeren', die controversieel is verklaard. Overigens leidde het debat ook nog tot enige ergenis binnen de Kunduzcoalitie. Kamerlid Boris van der Ham (D66) stelde voor om de langstudeerboete af te schaffen, maar schond daarbij de afspraken die zijn gemaakt in het Lente-akkoord. Sander de Rouwe (CDA) zei daarop dat Van der Ham een 'glibberige indruk' maakt. Morgen zal er worden gestemd over de spoedwet, die naar alle waarschijnlijkheid Kamerbreed wordt gesteund

 

Gisteren stond de wereld op zijn kop. Staatssecretaris van Onderwijs Halbe Zijlstra (VVD) liet zowaar zijn hart spreken, of in ieder geval fluisteren. Naar aanleiding van Kamervragen door Tweede Kamerlid Anne-Wil Lucas (eveneens VVD), besloot de sadistische saneerder van het Hoger Onderwijs coulant te zijn voor aankomende eerstejaars. Mocht je er vers van het vwo achter komen dat je toch niet de juiste studie gekozen hebt, dan is het zaak om je vóór oktober uit te schrijven. In de nieuwe situatie wordt namelijk een 'weeffout' hersteld zodat dat studiejaar dan niet meer meetelt voor de langstudeerboete. Wel met de voorwaarde dat je je dat jaar niet meer inschrijft voor een andere studie. Wanneer je dus overstapt naar een andere studie, of in februari in een andere studie instroomt, begint de langstudeerklok alsnog te tikken. Lucas is 'verheugd over het snelle handelen van de staatssecretaris' en blij dat de 'onterechte en onredelijke' regelgeving is aangepast. Het is niet voor het eerst dat Zijlstra naar de Kamer werd geroepen om zijn onderwijsbeleid. Dat is niet zo verwonderlijk als je kijkt naar zijn staat van dienst, maar er wordt zelden iets bereikt. Laten we hopen dat dit het begin van het einde is voor de sloopwerkzaamheden.