ANS

Alexander Pechtold van D66 vindt dat er nagedacht moet worden over het gebruik van aardgasbaten voor onderwijs. Dat zei hij gisterochtend op Radio 1. Dit jaar verwacht de overheid zo'n 12 miljard euro op te halen met de aardgaswinning. 'De concurrentie van Nederland met andere landen verandert als je kijkt naar China en Duitsland. In China is het aantal universitair afgestudeerden afgelopen twintig jaar vertienvoudigd. We moeten blijven investeren in het onderwijs.' Dat er geïnvesteerd moet worden in het onderwijs, werd een maand geleden al duidelijk bij het begrotingsakkoord tussen VVD, PvdA, D66, Christenunie en de SGP. Tot aan 2017 komt er 2,5 miljard extra bij voor onderwijs, maar hiervan gaat slechts een schamele 13 procent naar het Hoger Onderwijs. De vraag is nu of universiteiten en hogescholen wel iets aan de aardgasbaten zullen hebben. Pechtold gaf aan dat er juist extra geld moet komen voor het praktijkonderwijs en het technisch onderwijs. 'Het gaat er om dat je investeert in de kenniseconomie en dan heb ik het niet alleen over het universitaire onderwijs'. De investering uit het begrotingsakkoord is voor D66 een eerste stap. 'We moeten echt door, in beter onderwijs kun je miljarden kwijt. In landen als Scandinavië zetten ze de opbrengsten uit aardgas en olie apart, om daar zaken als onderwijs uit te financieren. Dat zijn voor mij inspirerende dingen.  Laten we dat soort creatieve ideeën gaan gebruiken om te zorgen dat we niet alleen de problemen van vandaag aan het oplossen zijn. Als we die investeringen nu durven te doen, dan verdient zich dat ook terug. De koek moet groter gemaakt worden, in plaats van te worden herverdeeld. We moeten het roer omgooien.'

 

Volgens de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) zijn de plannen van de regering voor komend jaar 'drie keer niks voor studenten'. Vanmiddag werd de rijksbegroting voor komend jaar bekend gemaakt. In de Ridderzaal sprak koning Willem-Alexander maar amper over het onderwijs en ook in de begroting van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap staan geen opvallende dingen. Hieronder staan een aantal reacties verzameld. De begroting is hier te vinden. De reactie van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) op de bekendgemaakte begroting is duidelijk. LSVb-voorzitter Jorien Janssen: 'Studenten gaan met dit kabinet een zeer onzekere toekomst tegemoet. Voor hen is deze begroting drie keer niks.' De LSVb is teleurgesteld in de Miljoenennota en Rijksbegroting die op Prinsjesdag zijn gepresenteerd. Studenten worden geconfronteerd met bezuinigingen: investeringen in het hoger onderwijs blijven wederom uit, de afschaffing van de basisbeurs en ov-studentenkaart wordt doorgezet en onduidelijkheid over de huurprijs voor studentenkamers blijft bestaan. De reactie van de Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU) is ook niet vrolijk: VSNU-voorzitter Karl Dittrich: ‘Wij constateren dat er per saldo geen extra investeringen in wetenschappelijk onderwijs en onderzoek worden gedaan. Ondanks dit gegeven blijven universiteiten zich inzetten voor het verbeteren van het studiesucces, profilering en de internationale concurrentiepositie.'

 

Wat is een complicatie voor obesitas? a.) Pseudofolliculitis barbae (irritatie door scheren) b.) Infertiliteit (onvruchtbaarheid) c.) Priapisme (langdurige erectie zonder seksuele prikkel) d.) Pigmentatie van de iris Een fictief voorbeeld, maar toch het had zo in een geneeskundetentamen kunnen staan. Een meerkeuzevraag waarvan je een of meer antwoorden al direct kunt afstrepen omdat ze nergens op slaan. Obesitas heeft natuurlijk geen enkel effect op de pigmentatie van je iris, dat kun je ook zonder de stof te kennen wel bedenken. Volstrekt onlogisch, vooral kijkende naar de andere antwoordmogelijkheden. Dit is natuurlijk mooi, want de kans op een goed antwoord door te gokken is dankzij dit geintje geen 25 maar 33 procent. Wel jammer dat je nu misschien het tentamen haalt zonder de stof voldoende te kennen. Meerkeuzevragen zijn niet meer weg te denken uit tentamens. Sommige vakken worden volledig met meerkeuzevragen getentamineerd. Fijn, zul je waarschijnlijk denken – met een meerkeuzetentamen ben je sneller klaar, krijg je geen kramp in je polsen en het is vaak nog makkelijker ook. Ware het niet dat we ook iets willen leren aan de universiteit. En leer je nu daadwerkelijk iets van filosofie en theoretische onderwerpen door niet meer te doen dan letterlijk kennis te reproduceren? Meerkeuzetentamens zijn vaak geen adequate academische toetsing. Om te laten zien dat je een theorie kent moet je deze in een schriftelijk antwoord correct kunnen toepassen op een casus. Dat kan niet via meerkeuzevragen. En al helemaal niet als deze zo banaal simpel zijn dat je de helft van de antwoordmogelijkheden op basis van algemene kennis al kunt negeren. Zo stond er onlangs een meerkeuzevraag over cookies in een tentamen Communicatiewetenschap, waarbij één van de antwoordmogelijkheden was dat je er dik van wordt. Wat leert een student nou precies van dit soort vragen? Een veel betere test van zijn kennis is het voorleggen van een casus en vervolgens vragen deze vanuit diverse theoretische invalshoeken te bekijken. Dat vereist écht denkwerk en een diepere kennis van de stof. Dat meerkeuzetentamens onwenselijk zijn weet de universiteit ook wel. Maar wegens tijdsgebrek kan het niet anders, aldus een hoogleraar in de laatste ANS. Een meerkeuzetentamen nakijken gaat nu eenmaal sneller dan het doorlezen van vijf A4’tjes per student. Gezien de groeiende studentenaantallen is het niet onbegrijpelijk dat er minder nakijkuren per student beschikbaar zijn, maar is dit een acceptabel excuus? In de hoge werkdruk die docenten ervaren spelen natuurlijk nog meer zaken mee, zoals de beschikbaarheid van (ondersteunend) personeel en de tijd die verdeeld moet worden over onderwijs en onderzoek. De kwaliteit van tentaminering mag echter niet lijden onder de werkdruk. AKKUraatd vindt dat financiële overwegingen geen invloed mogen hebben op de kwaliteit van onderwijs en tentamens. Zijn meerkeuzetentamens dan per definitie fout? Nee. Er zijn best vakken denkbaar waarbij meerkeuze een logische en geschikte vorm van toetsing is. Maar dan moet dát ook het criterium zijn, en niet de vraag hoeveel tijd of geld je ermee kunt besparen. Dat dit wel gebeurt, is het zoveelste voorbeeld van hoe de doorgeslagen focus op rendement ten koste gaat van de kwaliteit van onderwijs. En áls er dan meerkeuzevragen worden gesteld moeten ze ook daadwerkelijk nadenken vereisen. Merk je dat bij jouw opleiding te makkelijke meerkeuzententamens worden gebruikt, laat het dan weten! Zet het in de onderwijsevaluatie, laat het je opleidingscommissie (OLC) weten, of meld het aan ons! AKKUraatd zet zich in voor een goede tentaminering, waarbij kwaliteit voorop staat. Yurre Wieken en Rolf de Rode zijn lid van studentenfractie AKKUraatd

 

De sectie medezeggenschap van asap pleit in deze ingezonden brief voor meer digitalisering in het onderwijs van de RU. Het punt digitalisering is momenteel een veelbesproken onderwerp. En terecht vindt asap. Op veel faculteiten zijn de digitale voorzieningen immers nog niet op orde: basisvoorzieningen zoals werkende WiFi en genoeg computerwerkplekken zijn niet overal een gegeven. De Radboud Universiteit loopt ver achter op de andere Nederlandse universiteiten met het implementeren van digitale middelen in het onderwijs. Dit strookt niet met de mening die de Radboud Universiteit uitdraagt, namelijk dat ze een universiteit met een hoge onderwijskwaliteit wil zijn en blijven. Daarvoor heeft zij zeven kwaliteitskenmerken geformuleerd in de notitie Kwaliteit, binding en duidelijkheid in het onderwijs van 11 april 2013, waaronder verwevenheid met het onderzoek, toetsing en diversiteit van onderwijsvormen. Deze punten lenen zich bij uitstek uitstekend voor het steken van extra geld en energie in digitalisering. Een stapje in de goede richting is het nu lopende weblecturesproject, maar asap is van mening dat er nog veel meer uit digitalisering in het onderwijs te halen valt. ANS publiceerde op 9 september een artikel waarin stond dat minister Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap extra geld beschikbaar stelt voor projecten die open en online onderwijs stimuleren. Volgens woordvoerder Martijn Gerritsen waren er nog geen concrete projecten die hiervoor in aanmerking zouden komen. Het gaat in dit geval om een subsidie van €100.000,- per project waarvan 50% van de totale projectkosten uit eigen middelen moet komen. Dit lijkt asap alleszins een goede gelegenheid om extra geld te gebruiken voor goed ICT-gebruik in het onderwijs. Zo zou er eens gedacht kunnen worden aan het opnemen van kennisclips en massive open online courses als toevoeging op het onderwijs. De faciliteiten die daarvoor aangeschaft moeten worden, zouden ook uitstekend ingezet kunnen worden voor het digitaliseren van het eigen, 'besloten' onderwijs. In dat geval zou er dus niet alleen een prachtig visitekaartje gemaakt worden voor bijvoorbeeld nieuwe masterstudenten, maar zou met die faciliteiten ook eindelijk eens gekeken kunnen worden naar het vernieuwen en innoveren van het eigen onderwijs. Reeds op 27 februari 2013 pleitte asap middels een stuk op de website van ANS voor online colleges. Toen al werd gewaarschuwd dat de Radboud Universiteit achter zou lopen op andere universiteiten en toen al werd er gewezen op de vele voordelen dat online open onderwijs met zich mee zouden brengen. Nu, anderhalf jaar later, doet zich de kans voor om open online onderwijs voordelig te bevorderen. asap hoopt dat die niet onbenut wordt gelaten.

 

Uit een uitgelekt voorstel voor de nieuwe portefeuilleverdeling van Eurocommissarissen blijkt dat de portefeuille van onderwijs ontbreekt. Tijdens de vorige bestuursperiode bestond de functie 'onderwijs, cultuur, meertaligheid en jeugdbeleid’ nog wel. Deze wordt volgens de huidige plannen omgevormd tot 'vaardigheden, jeugd en meertaligheid.' De European Students Union (ESU) en de Organising Bureau of European School Student Unions geven aan dat Europa hier een fout maakt. Zij vinden dat Europa hierdoor laat zien dat het onderwijs in Europa niet serieus genomen wordt. Tom Hoven, voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb), geeft aan zelf geen actie te ondernemen om tot een wijziging van het voorstel te komen. De LSVb is immers aangesloten bij ESU. Ook zegt hij dat het niet uitmaakt welke naam de functie heeft, 'inhoudelijk blijft het waarschijnlijk hetzelfde.' De definitieve samenstelling van de Europese Commissie wordt volgende week verwacht. Frans Timmermans zal namens Nederland zitting nemen in het dagelijks bestuur van de EU. Update 11 september 13.05: Uit een nieuwe presentatie van Jean-Claude Juncker, de toekomstige president van de Europese Commissie, blijkt dat de post onderwijs alsnog is opgenomen in een nieuw voorstel. De Hongaar Tibor Navracsics krijgt de komende vijf jaar de portefeuille ‘onderwijs, cultuur, jeugd en burgerschap'.

 

Hij is er weer! De jaarlijkse lijst van grootste graaiers in het onderwijs. Ieder jaar presenteert de Algemene Onderwijsbond (AOb) de lijst met de meest verdienende bestuurders in het onderwijs. Dit jaar op een 'mooie' tweede plek Aalt Dijkhuizen van de Wageningen University & Research Center (WUR). De voorzitter van het Wageningse College van Bestuur verdiende in 2011 een slordige 346.495 euro. Of dat erg is? Ja, want volgens de nieuwe Wet Normering Topinkomens, die morgen wordt besproken in de Eerste Kamer, ligt het maximum van een salaris in de WO-sector op 223.666 euro. Dat stond in een brief (.pdf) die afgelopen winter werd verzonden aan de Tweede Kamer. Dat is ruim 120.000 euro minder dan Dijkhuijzen op dit moment verdient. Verderop in de lijst, die wordt aangevoerd door een bestuurder van de mbo-scholengroep Amarantis, ook bestuursvoorzitter Rene Smit van de Vrije Universiteit (291.900 euro, nummer 3), Yvonne van Rooy, bestuursvoorzitter van de Universiteit Utrecht (260.000 euro, nummer 6) en Sibrand Poppema, collegevoorzitter van de Rijksuniversiteit Groningen (238.600 euro, nummer 11) staan er. Hier (.pdf) is de volledige lijst te zien. Afwezig: de bestuurders van de RU. Hoewel zij ook zeer goed boeren, houden ze het nog relatief netjes en blijft hun salaris onder het maximum.

 

Minister Bussemaker heeft de Tweede Kamer laten weten dat het verboden is extra kosten te vragen bij een tentameninschrijving. PvdA-Kamerlid Mohandis stelde de minister vragen naar aanleiding van een artikel waarin een Leidse student ruim tweehonderd euro moest betalen vanwege het te laat inschrijven voor een tentamen. In januari liet de RU nog weten dat administratieve kosten wel gevraagd mochten worden. Dat mag nu dus ook niet. Wanneer je te laat bent met inschrijven moet je wachten tot de volgende periode schrijft de minister. In een reactie laat de Radboud Universiteit weten de antwoorden van de minister ter kennis genomen te hebben. Ze gaat kijken wat deze antwoorden voor de universiteit betekenen. Het is dus nog even wachten voor er meer duidelijkheid komt vanuit de RU.

 

Waar gaat het heen met het hoger onderwijs? Om een antwoord te kunnen geven op deze vraag zal onderwijsminister Jet Bussemaker dit najaar een rondje maken door Nederland. Zo hoopt zij te horen hoe studenten, docenten en bestuurders hierover denken. Bussemaker gaat haar informatie verzamelen in vijf regiobijeenkomsten waarin telkens een ander thema wordt behandeld. Op 15 maart 2015 zullen tijdens een grote conferentie de bevindingen van de zogenaamde HO-tour worden gepresenteerd. De opbrengsten van de gesprekken leveren een bijdrage aan de Strategische Agenda hoger onderwijs, onderzoek en wetenschap, die in de zomer van 2015 verschijnt. Bussemaker zal tijdens haar tour ook de HAN bezoeken, maar het is nog onduidelijk of de minister op 29 oktober afreist naar Arnhem of Nijmegen. Mocht ze Nijmegen aandoen, dan heb je nog anderhalve maand voor het bedenken van je toekomstvisie of het schilderen van de protestborden.

 

Er moeten meer academici voor de klas staan op het vwo, aldus rector Kortmann in zijn rede voor de opening van het academisch jaar. Universitair geschoolde vwo-docenten dreigen ‘witte raven’ te worden, terwijl het vwo leerlingen juist hoort voor te bereiden op de universiteit. Dan wil je toch op zijn minst docenten die zelf ook aan de universiteit gestudeerd hebben. Veel academisch geschoolde vwo-docenten gaan binnenkort met pensioen. De instroom is onvoldoende om dit te compenseren. Maar als we dit willen moet er meer gebeuren. Wil je na je master het onderwijs in, dan volstaat momenteel een eenjarig traject bestaande uit een half jaar onderwijstheorie en een half jaar stage. Bam, je bent leraar. Dit is vaak onvoldoende voorbereiding. Hoe hoogopgeleid je ook bent en hoe veel je ook weet, een goede leraar valt of staat door zijn sociale en didactische vaardigheden. Als je niet in staat bent om iets in begrijpelijk Nederlands uit te leggen en niet om kunt gaan met dertig lastige pubers, dan ben je geen geschikte docent. Deze vaardigheden leer je niet iedere academicus even in een jaartje. Ter vergelijking: een docentenopleiding aan de HAN duurt vier jaar, en zelfs dat is niet altijd genoeg. Lesgeven is een beetje als schilderen – je moet er ook gewoon talent voor hebben. En wanneer er dan een betere vooropleiding is moeten mensen dit traject ook nog kunnen en willen afleggen. Een hele dobber in deze tijd van stijgende studiekosten en onderbetaalde onderwijzers. Het verleden leert ons de oplossing. In de jaren ’50 bestond er een zogeheten lerarenbeurs. Deze werd gegeven aan studenten die een verklaring ondertekenden om na hun afstuderen een aantal jaar (eerst tien, later vijf) twintig uur per week onderwijs te geven. In ruil daarvoor werd hun studieschuld kwijtgescholden en hoefden zij geen collegegeld te betalen. Om ze aan hun belofte te houden werd voor ieder jaar dat ze lesgaven één jaar van de studieschuld afgetrokken. Een herinvoering van deze beurs zou twee vliegen in één klap slaan: afgestudeerden vinden gemakkelijker een baan en als het echt aanslaat lossen we het lerarentekort op. Het is één ding om te vinden dat er, om de onderwijskwaliteit te verbeteren, meer academici voor de vwo-klas moeten staan. Maar dan is er ook een grootscheepse investering in het onderwijs nodig die dit voor afgestudeerden mogelijk en aantrekkelijk maakt. You may say, I’m a dreamer...

 

Docenten lijken soms net zo weinig zin te hebben in het college als de zaal met gapende studenten. Op Nederlandse universiteiten wordt het geven van goed onderwijs immers nauwelijks beloond en ligt de prioriteit bij het doen van onderzoek. Waarom wordt kundig doceren niet gestimuleerd?

Tekst:Tijs Sikma
Illustratie:Sascha Wijnhoven

Dit artikel verscheen eerder in de februari-ANS

De wereldvreemde introverte bolleboos en de enthousiaste extraverte leermeester zijn zowel qua persoonlijkheid als kwaliteiten tegenpolen. Op een universiteit moeten docenten echter zowel onderzoek doen als onderwijs geven. De prioriteit ligt meestal bij het onderzoek: zoveel mogelijk publiceren en het binnenhalen van financiering. Hoogleraren die intensief en cruciaal onderzoek doen, ervaren onderwijs soms als een last. Studenten worden daardoor vaak opgezadeld met docenten die plichtmatig hun colleges afraffelen of niet in staat zijn stof helder over te brengen en studenten bij de les te betrekken. Elke student krijgt wel eens te maken met dit kaliber docent: de ongemotiveerde droogkloot die nasaal zijn powerpointje voorleest. Het geven van goed onderwijs vormt echter de basis van een universiteit en zou ook als zodanig beloond moeten worden.

Onderwijsverplichtingen
Het is niet zo gek dat docenten vaak zo weinig bevlogen zijn bij hun colleges. Op de Radboud Universiteit worden docenten nauwelijks veroordeeld voor het geven van slecht onderwijs, maar vooral ook niet gestimuleerd goed onderwijs te geven. De enige verplichte kwalificatie die docenten op de RU moeten hebben, die garandeert dat ze goed onderwijs geven, is de Basiskwalificatie Onderwijs (BKO). Bizar genoeg heeft ongeveer een kwart van de vaste medewerkers deze kwalificatie niet. Cristel Claas, Coördinator BKO op de RU, vertelt dat “een meerderheid hiervan bestaat uit hoogleraren die bijna met pensioen gaan, maar dat ook een deel hiervan bestaat uit onderzoekers die voor het behalen ervan worden vrijgesteld.” Daarnaast heb je deze kwalificatie voor altijd. Een docent kan dus na het behalen ervan de kwaliteit van zijn onderwijs straffeloos laten verwateren. Een docent kan daarnaast vrijwillig nog extra cursussen volgen om diens onderwijs te verbeteren. Maar deze zijn niet verplicht. Nadat een docent het BKO heeft behaald wordt hij ook niet opnieuw hierop getoetst. Naast dat er voor docenten geen verplichtingen zijn, die een constante kwaliteit van hun onderwijs garanderen, worden zij hierop ook niet beloond. In Eindhoven en Groningen zijn de universiteiten bezig met het ontwikkelen van een apart carrièrepad voor onderwijsdocenten. Claas laat echter weten dat de RU hier in het algemeen nog geen stappen in heeft gezet. Een last
Docenten zien onderwijs geven vaak zelf ook als een last, doordat het doen van onderzoek veel belangrijker is voor hun loopbaan. Volgens Bas van de Meerakker, molecuulfysicus aan de RU, is onderzoek bijna altijd doorslaggevend voor een universitaire carrière, al is de situatie de laatste jaren wel verbeterd. ‘Bij benoemingen wordt wel degelijk gekeken naar de kwaliteit van het onderwijs. Ik weet dat er ook wel eens benoemingen niet door zijn gegaan, doordat het onderwijs onvoldoende was, terwijl het onderzoek goed ging. Toch kan men niet ontkennen dat er een zekere asymmetrie in het systeem zit: mensen die heel goed zijn in onderzoek, maar niet in het geven van onderwijs, kunnen ver komen op een universiteit. Andersom geldt dit niet.’

Uit een rapport van het Rathenau Instituut, een onderzoeksorganisatie die zich bezighoudt met wetenschapsbeleid en innovatie, blijkt dat verreweg de meeste docenten op de universiteit voorrang geven aan het doen van onderzoek. Onderwijs geven vinden ze veel minder belangrijk. Laurens Hessels, onderzoeker van het Rathenau, denkt dat dit vooral komt doordat onderzoek veel meer beloond wordt. Het talentbeleid op de universiteit kijkt volgens Hessels nauwelijks naar onderwijsprestaties, maar is vooral gekoppeld aan hoeveelheid publicaties, citaties en het binnenhalen van financiering. Daarnaast denkt hij dat onderzoek binnen de universiteitscultuur meer prestige geeft. ‘Wetenschappelijk personeel is ook lid van een internationale wetenschappelijke gemeenschap. Daar gaat het natuurlijk vooral over het onderzoek en niet over onderwijs.’

Een universitair docent doorloopt volgens Hessels ook een opmerkelijk carrièrepad: ‘Je begint met promoveren, waar je vooral onderzoek doet en als postdoc ook. Pas als universitair docent krijg je met veel onderwijstaken te maken. Als promovendus of postdoc ben je vaak eerst heel gemotiveerd geraakt en heb je een onderzoekslijn bepaald, waarna je plotseling heel veel onderwijs moet geven.’ Volgens Van der Meerakker ervaren daarom vooral promovendi, die zich meestal volledig op hun onderzoek willen richten, de onderwijsbelasting als erg hoog. Zeker als je dit vergelijkt met het buitenland. ‘Af en toe heerst de indruk dat promovendi worden gebruikt om goedkope docenten voor de klas te hebben staan.’

Hessels denkt dat universitaire onderzoekers meer belang zullen hechten aan het geven van onderwijs, als de beloningsstructuur hierop wordt aangepast. Ook Claas ziet hier mogelijkheden: ‘Ik kom vaak docenten tegen die zeggen dat ze eigenlijk het liefste alleen maar onderwijs willen geven.’ Deze mensen worden hierin echter geremd. Wanneer het geven van goed onderwijs meer wordt gestimuleerd, zullen docenten colleges geven minder snel als een last ervaren en zich er meer voor inzetten. Aan de Radboud Universiteit zou een apart carrièrepad voor onderwijsdocenten, zoals in Groningen en Eindhoven hiervoor een oplossing kunnen zijn. Op dit moment wordt de docent namelijk nauwelijks door de universiteit gecontroleerd en gestimuleerd om zich in te zetten voor het geven van beter onderwijs. Het doen van onderzoek heeft uiteindelijk weinig zin als de kennis niet wordt doorgegeven.

 

Staatssecretaris van Onderwijs Halbe Zijlstra (VVD), de trotse studiesaneerder van Nederland, kreeg door de val van het kabinet niet genoeg aandacht en besloot een nieuw plan te lanceren. De demissionaire efficiency-fetisjist steunt de schaalvergroting en verbreding van de alfastudies met als gevolg dat 'kleine opleidingen kunnen verdwijnen', zo meldt Scienceguide. Naar aanleiding van vragen van Tweede Kamerleden Sander de Rouwe en Kathleen Ferrier (beide CDA) stelt hij dat dit zelfs aanbevelenswaardig kan zijn. Er is niets op tegen om bijvoorbeeld talen via brede bachelors aan te gaan bieden, ondanks het 'grote belang voor de nationale cultuur en de Nederlandse economie en export'. Natuurlijk moeten we dit niet zien als een rechtstreekse doodsteek voor kleine studies maar als 'een onderdeel van de grote variëteit aan oplossingen en aanpakken die nu reeds in gang zijn gezet'. Gelukkig denkt Zijlstra ook nog aan het belang van de studenten: 'Er zijn veel studenten die in de huidige opzet van het aanbod, ondanks talent en belangstelling op dit terrein, niet bij zo'n specialisme, taal of kleine alfadiscipline terecht komen. Niet iedereen weet voordat hij gaat studeren al precies wat hij wil.' Kennelijk is in het wilde weg snuffelen aan verschillende alfastudies daarvoor een betere oplossing dan bijvoorbeeld goede studiekeuzevoorlichting of matchingsgesprekken met aankomend studenten.

 

Opnieuw komt er een regeling vanuit het rijk om open en online onderwijs te stimuleren. Zo wil de overheid de kwaliteit, toegankelijkheid en de doelmatigheid van het hoger onderwijs bevorderen en daarmee het studiesucces. Het is niet bekend of de RU gebruik gaat maken van deze kans volgens woordvoerder Martijn Gerritsen. 'Er ligt nog geen concreet project waarmee de RU in aanmerking wil komen voor de extra gelden.' Gelukkig heeft de RU nog een tijdje om wel met een concreet project te komen. Vanaf november kunnen de onderwijsinstellingen de aanvragen indienen.

 

In de uitgelekte plannen van de Strategische Agenda Hoger Onderwijs, die minister van Onderwijs Jet Bussemaker begin juli zal presenteren, zou staan dat er vierduizend docenten aan hogescholen en universiteiten bij zullen komen. Dat meldt ScienceGuide. ScienceGuide heeft de hoofdlijnen van de plannen kunnen inzien van de Strategische Agenda die Minister Bussemaker naar de Tweede Kamer zal sturen. De agenda gaat over de periode 2016-2020. Universiteitsblad DUB meldt dat volgens de woordvoerder van Bussemaker het artikel van de website gebaseerd is op een oude en nog niet definitieve versie van de agenda. In het plan staat dat onderwijsinstellingen zich meer moeten gaan profileren op het onderwijsmodel dat zij aanbieden. Dit is bijvoorbeeld al het geval voor Maastricht University, die het Probleem Gestuurd Onderwijsmodel hanteert. Op deze universiteit bestaat een semester uit een aantal onderwijsbijeenkomsten, waar studenten in kleine groepen een casus of probleem behandelen. Bussemaker zou wel in de agenda hebben gesteld dat niet iedere universiteit zich op excellentie mag typeren. In de plannen komt verder naar voren dat er een experiment gestart gaat worden met flexstuderen. Hierbij heeft de student zelf veel invloed op zijn rooster en kan onderwijs op afstand worden gevolgd. In november vorig jaar schreef ANS al over flexstuderen. Daarnaast zouden volgens het plan zogenaamde 'tenure tracks of teaching' ervoor moeten gaan zorgen dat een hoogleraar zich meer kan gaan richten op onderwijs geven in plaats van onderzoek doen. Minister Bussemaker wil ook beurzen instellen voor onderwijsinnovaties. ANS vroeg zich al eerder af waarom kundig doceren niet wordt gestimuleerd. Hopelijk gaat de Strategische Agenda hier verandering in brengen.  

 

Afgelopen weken was het spannend in politiek Den Haag, de oppositie onderhandelde met de regering over de begroting voor 2014. Vlak voor het weekend kwamen de onderhandelaars er uit en lag er een akkoord. Voor het hoger onderwijs ziet het akkoord er op het eerste gezicht positief uit. In 2014 en 2015 wordt er in het hele onderwijs 650 miljoen geïnvesteerd. Vanaf 2016 wordt er structureel 600 miljoen geïnvesteerd. Maar wie gaan daar van profiteren? En wat betekent dit nu eigenlijk? Er zijn nog geen details bekend, de investeringen voor 2014 zijn het meest concreet: er komt 650 miljoen euro beschikbaar voor de 'lumpsum' van het primair- en voortgezet onderwijs, MBO en hoger onderwijs. Onderwijsinstellingen krijgen van de Rijksoverheid namelijk elk jaar één budget voor materiële en personele kosten, dat is de lumpsumfinanciering. Onderwijsinstellingen bepalen zelf hoe ze dit bedrag besteden. De 650 miljoen die voor 2014 gepland staat, wordt al in 2013 uitgegeven. Welk deel het hoger onderwijs hier van krijgt, is nog niet bekend. Structureel is er 175 miljoen euro extra beschikbaar voor de lumpsumfinanciering. Toch is het opmerkelijk dat er nu geld vrij komt voor de lumpsumfinanciering: in het 'Lenteakkoord' van afgelopen april, is juist afgesproken dat de lumpsum met 232 miljoen euro structureel wordt gekort. Verder wordt er vanaf 2015 geïnvesteerd in onderzoek en innovatie: een structureel bedrag van 100 miljoen euro is hiermee gemoeid. Wel staat daar tegenover dat academische ziekenhuizen, dus ook het Radboudumc, geld moeten inleveren. Structureel krijgen zij 73 miljoen euro minder. Dit moet opgevangen worden door het verbeteren van de efficiency van academische ziekenhuizen. Waar het geld voor de investeringen vandaan komt is nog onduidelijk en met dit nieuwe akkoord is er ook nog geen zekerheid over het leenstelsel en de afschaffing van de OV-kaart. Verder lijkt het, in ieder geval voor het hoger onderwijs, er op dat er alleen wordt geschoven met geld. Het hele overzicht van de investeringen is hier te vinden.

 

Minister van onderwijs Jet Bussemaker nam gisteren de 6000 briefkaarten met bezorgde boodschappen van studenten, scholieren en hun ouders in ontvangst. Via de website lievejet.nl konden zij hun zorgen uitspreken over de toekomst van het Nederlandse onderwijs. De reactie van Bussemaker moet hen gerust stellen. De basisbeurs, die van gift in een lening zal veranderen, zal de kosten van het Nederlandse onderwijs drukken. Deze extra financiële middelen wil Bussemaker weer terug laten keren in het onderwijs. In haar reactie legt de minister nogmaals uit wat haar plannen zijn en benadrukt daarnaast dat de student moet investeren in zijn toekomst. 'Je verrijkt je geest ermee, je vergroot je mogelijkheden en je wordt er ook financieel beter van. Want wist je dat afgestudeerden in het hoger onderwijs gemiddeld anderhalf tot twee keer zoveel verdienen dan hun leeftijdsgenoten die niet hebben gestudeerd?' De effecten van een hbo- of WO-opleiding zijn echter vooral meetbaar op de langere termijn. Aanvankelijk is het inkomensverschil helemaal niet zo groot, bleek uit cijfers van het CBS. Lieve Jet, van welk geld gaan wij onze studieschulden dan betalen?

 

Minister van Onderwijs Jet Bussemaker heeft een wetsvoorstel opgesteld, waarin staat dat de namen 'universiteit' en 'hogeschool' beschermde titels moeten worden. Naar eigen zeggen wil Bussemaker af van organisaties die zich onterecht universiteit of hogeschool noemen en niet-erkende opleidingen aanbieden. Bussemaker doelt op clubs zoals Alhuraa University, Dutch University College en Hogeschool Geesteswetenschappen, die tot op heden rustig blijven doorgaan met het uitdelen van door de overheid niet-erkende bachelor- en masterdiploma's. Mocht Bussemakers wetsvoorstel - dat op dit moment online staat voor burgers om op te reageren - door de Tweede Kamer komen, dan ligt er voortaan in de wet vast welke instellingen zich officieel universiteit of hogeschool mogen noemen. Dit zou betekenen dat Alhuraa binnenkort kan gaan nadenken over een nieuwe, minder misleidende naam. De onderwijsminister maakt een uitzondering voor bijvoorbeeld de Universiteit van Nederland en de Kleuteruniversiteit, die zich overduidelijk niet voordoen als officieel erkende instelling. Ook de Volksuniversiteit komt er goed vanaf, deze naam is al zodanig ingeburgerd dat deze niet hoeft te worden veranderd. De organisaties die zich na de invoering van de wet onterecht toch hogeschool of universiteit blijven noemen, riskeren een boete van maximaal 810.000 euro of 10 procent van hun jaaromzet.

 

Dat mannen achterlopen in het onderwijs is al langer bekend. In collegejaar 2010/2011 was slechts 44 procent van de afgestudeerden in het hoger onderwijs van het mannelijk geslacht. Hoogleraar onderwijs Jos Claessen stelt in een recent onderzoek (.pdf) naar dit 'jongensprobleem' dat dit komt door gebrek aan structuur tijdens de studie. 'Jongens lopen achter in hun ontwikkeling op het gebied van planning en organisatie', aldus Claessen. 'Als zij vervolgens in het diepe worden gegooid na de middelbare school, presteren zij vaak slechter. Dit in combinatie met maatregelen als het bindend studieadvies, maakt dat een kwart van de mannelijke studenten binnen een jaar afhaakt.' Als het aan de onderzoeker ligt wordt de student in zijn begintijd bij hbo of universiteit meer bij de hand genomen en wordt er minder tijd vrijgelaten voor zelfstudie. Dit klinkt wel erg als verschoolsing. Doet dit volgens Claessen geen afbreuk aan het academisch klimaat? Het lijkt de eerste keer te zijn dat Claessens deze vraag voorgelegd krijgt. 'O, dat is een goede. Natuurlijk is het belangrijk een zelfstandige werker op te leiden. Gedurende de studie moet er meer vrijheid komen. Ruimte voor eigen initiatief is ook erg belangrijk.' Verder benadrukt hij dat gegevens over de reden waarom studenten uitvallen beter verzameld moeten worden. 'Universiteiten hebben schatten aan informatie liggen, maar dit is nooit centraal verzameld.' In deze grafiek is te zien dat ook aan de RU de vrouwen overheersen. Enkel bij de bèta's en de Managementfaculteit overheerst het testosteron.

 

Vier masterstudenten journalistiek aan de Vrije Universiteit zijn een grootschalig onderzoek gestart naar de kwaliteit van universitair onderwijs. Met het initiatief proberen ze mogelijke misstanden in kaart te brengen. Zijn er in het WO ook InHolland- of Windesheimtaferelen aan de gang? Roeland Muller, een van de initiatiefnemers, zegt universiteiten en studies niet te willen schofferen. 'Het is niet ons doel om scholen of opleidingen te laten sneuvelen. We willen juist een open cultuur creëren.' De studenten verwachten dat het huidige financieringsstelsel, waarbij universiteiten geld krijgen op basis van studentenaantallen, voor een toenemende druk op docenten zorgen. 'Universiteiten kampen met hoge kosten voor studenten die langer studeren dan het nominale programma. Verhalen over de versoepeling van tentamens en het vergemakkelijken van onderwijs zijn daar een gevolg van.' Muller denkt dat docenten op dit moment niet naar buiten durven te treden wanneer de kwaliteit van het onderwijs in het geding komt. 'Vorige maand deed VU-politicoloog Gijs Schumacher dat wel. Wat hij zei was niet eens zo schokkend, maar bij zijn collega's zag je meteen ontkenning.' Eind december zei Schumacher tegen BNR Nieuwsradio dat de afdeling Politicologie aan de VU met een nieuw onderwijsprogramma werkt, waarbij studenten die een vak opnieuw moesten doen een makkelijker tentamen op hun bordje kregen. Met een grootschalige enquête onder universitair docenten en professoren willen ze onderzoeken of de huidige verhalen over diploma-fraude en slechte onderwijskwaliteit slechts het topje van de ijsberg zijn. Inmiddels hebben ze 1300 docenten benaderd. Over conclusies wil Muller nog niet veel zeggen: 'We willen wachten tot het onderzoek afgerond is, maar de eerste resultaten laten zien dat er iets aan de hand is.' Ook studenten wordt gevraagd een bijdrage te leveren aan het project. Op hettopjevandeijsberg.nl kun je je ei kwijt over misstanden binnen je studie.

 

Van de totale extra investeringen in het onderwijs, gaat er slechts een kleine 13 procent naar het Hoger Onderwijs. De investeringen uit het onlangs gesloten begrotingsakkoord tussen VVD, PvdA, D66, Christenunie en de SGP komen vooral ten goede aan het primair, voortgezet en middelbaar onderwijs. Dat blijkt uit een document (.pdf) dat is opgesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het Hoger Onderwijs hoeft alleen maar wat extra geld voor de lumpsum te verwachten. Onderwijsinstellingen krijgen van de Rijksoverheid namelijk elk jaar één budget voor materiële en personele kosten, dat is de lumpsumfinanciering. Onderwijsinstellingen bepalen zelf hoe ze dit bedrag besteden. In 2014 is hier het meeste geld voor beschikbaar: 650 miljoen euro, het Hoger Onderwijs krijgt daar 158,6 miljoen euro van. In de drie jaar daarna kunnen hogescholen en universiteiten in totaal een zelfde bedrag verwachten. Voor alleen het primair onderwijs is er in 2014 al 234,6 miljoen extra beschikbaar voor de lumpsum. Tot aan 2017 wordt er in totaal 2,5 miljard extra geïnvesteerd in het onderwijs, het Hoger Onderwijs krijgt hier een schamele 13 procent van. Wel komt er een klein beetje extra geld voor onderzoek en innovatie: in drie jaar tijd is daar 300 miljoen euro voor over, maar het is onduidelijk hoe dit geld wordt besteed. Tegelijkertijd moeten onderwijsinstellingen, dus ook hogescholen en universiteiten, geld inleveren. Omdat de overheid wil dat er efficiënter wordt gewerkt, krijgen het HBO en WO 90 miljoen euro minder. Daar bovenop komt ook nog eens een recent aangekondigde prijsbijstelling: academische ziekenhuizen krijgen door het onlangs gesloten akkoord 73 miljoen euro minder. Ook daar moet er efficiënter worden gewerkt. Het leek zo'n mooi begrotingsakkoord, maar het valt erg tegen. In vier jaar tijd komt er amper 160 miljoen extra geld bij voor het Hoger Onderwijs.

 

AKKUraatd en asap krijgen er voor de verkiezingen van de Universitaire Studentenraad (USR) in mei een nieuwe concurrent bij. De JOVD werkt aan een nieuwe, liberale partij: De Vrije Student. De nieuwe partij wil dat het universiteitsgeld efficiënter wordt besteed, dit moet zoveel mogelijk gaan naar de verbetering van het onderwijs. De Vrije Student streeft naar ruimte voor excellentie, het digitaal aanbieden van een deel van het curriculum en internationalisering van het onderwijs. De precieze invulling van de speerpunten moet nog worden bepaald. Klinkt dit bekend in de oren? De streefpunten van de partij lijken op het eerste gezicht wel heel erg op de standpunten van asap en AKKUraatd, beide partijen hebben digitalisering en internationalisering hoog in het vaandel staan. Of de nieuwe partij onderscheidend genoeg is of dat studenten straks tussen drie keer hetzelfde kunnen kiezen, moet nog blijken.