ANS

Staatssecretaris Halbe Zijlstra maakt zich schuldig aan een ambtsmisdrijf. Dat stelt decaan van de Nijmeegse rechtenfaculteit Paul Bovend'Eert vandaag in het NRC Handelsblad. De prestatieafspraken die de staatssecretaris maakte met universiteitsbesturen druisen namelijk in tegen bepalingen in de Grondwet die de kwaliteit van het onderwijs moeten beschermen tegen bemoeienis van de overheid. In het hoofdlijnenakkoord tussen de staatssecretaris en de vereniging van universiteiten (VSNU) zijn onder andere afspraken gemaakt over verplicht twaalf uur college per week, het Bindend Studieadvies en het verminderen van het aanbod in studies. 'De gekozen opzet in dit akkoord oogt daadkrachtig, maar is in strijd met de (grond)wettelijke regeling van het hoger onderwijs in Nederland', aldus Bovend'Eert. Overheidsbemoeienis met de kwaliteit en inrichting van onderwijs moet een wettelijke basis hebben, zo is bepaald in de Grondwet. In de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek is vastgelegd dat de opzet en inhoud van opleidingen door faculteitsbesturen vast worden gelegd in de OER. Examencommissies zijn verantwoordelijk voor het niveau van tentamens en het onderwijs is een taak van docenten. De Nijmeegse decaan vindt het treurig dat de VSNU prestatieafspraken heeft gemaakt met de staatssecretaris. Door docenten en examencommissies buitenspel te zetten werken de prestatieafspraken misstanden in de hand. Eerder benadrukte het universiteitsbestuur van de RU haar tevredenheid met het akkoord. Volgens Bovend'Eert verdient Zijlstra de 'twijfelachtige eer' om voor dit omzeilen van de Grondwet voor de Hoge Raad te verschijnen. De decaan roept de Tweede Kamer en de staatssecretaris op het hoofdlijnenakkoord aan te passen en de prestatieafspraken van tafel te vegen.

 

Volgens staatssecretaris Zijlstra zijn studenten redelijk goed op de hoogte van de maatregelen in het hoger onderwijs. 94 procent kent de langstudeerboete en weet wat deze inhoudt. Vier op de vijf weet dat het volgen van een tweede studie veel duurder gaat worden. Uit de overige cijfers blijkt dat studenten helemaal niet zo goed weten wat er op stapel staat. 37 procent van de studenten weet namelijk niet dat Halbe van plan is om de studiefinanciering in de masterfase te vervangen door een sociaal leenstelsel. Dat het OV-recht wordt beperkt tot slechts een uitloopjaar, is bij meer dan de helft van de studenten onbekend. Zodra het wetsvoorstel 'Studeren is investeren' door de Tweede Kamer is, gaat DUO studenten verder informeren. Zo komt er een speciale nieuwsbrief en wordt er een leuk interactief dingetje ontwikkeld waarmee iedereen zijn eigen situatie kan bekijken. Landelijke behartigers van studentenbelangen roepen al maanden dat de informatievoorziening tekort schiet.

 

‘Het sociale leenstelsel is weinig sociaal en slim. Deze regering wil afgestudeerden met hoge persoonlijke schulden op een onzekere arbeidsmarkt werpen.’ Dat schrijft Simone Endert, fractievoorzitter van AKKUraatd, in een opiniestukin de weekendeditie van de Volkskrant. Het artikel is een directe reactie op het wetsvoorstel ‘studeren is investeren’ dat afgelopen donderdag openbaar werd en waarin het afschaffen van de basisbeurs voor masterstudenten een van de belangrijkste maatregelen is. Endert concludeert dat Zijlstra zich onvoldoende bewust is van de grote negatieve gevolgen van de bezuinigingsmaatregelen en waarschuwt voor het invoeren van een sociaal leenstelsel in de masterfase. ‘In een westerse wereld waarin persoonlijke schulden de bom onder de welvaart zijn, wil onze regering studenten stimuleren hoge, persoonlijke leningen aan te gaan en hen vervolgens op een onzekere arbeidsmarkt te werpen. Op z’n zachtst gezegd is dat niet zo slim.’ De fractievoorzitter wil met het opiniestuk de discussie over het sociaal leenstelsel aanwakkeren en sluit dan ook af met de woorden: ‘Veel wijsheid wens ik de leden van de Tweede Kamer toe tijdens de debatten die zullen volgen. Opdat zij de materie beter in de vingers hebben dan Zijlstra.’

 

Vanmorgen kregen wij, net als Halbe Zijlstra, een brief van een bezorgde geneeskundestudent in onze brievenbus. Coschappers zouden namelijk onevenredig hard worden geraakt door het afschaffen van de masterstufi. Dat stelde het Landelijk Medisch Studenten Overleg vorige maand. Marije Weidema is derdejaars geneeskundestudent en deelt deze mening. Omdat ze denkt dat Zijlstra de gevolgen voor geneeskundestudenten niet snapt, stuurde ze Halbe onderstaande brief.

Nijmegen, 21 maart 2012 Geachte Excellentie, Mijn naam is Marije Weidema en ik ben derdejaars student geneeskunde. U heeft het vast erg druk, dus ik zal mijn best doen deze brief zo compact mogelijk te houden. Allereerst wil ik mijn begrip tonen voor de geplande bezuinigen. Het zijn economisch moeilijke tijden en iedereen zal daar zijn of haar steentje aan bij moeten dragen. Waar ik echter wel moeite mee heb, is dat er weinig aandacht is voor verschillen in de groepen die nu worden geraakt. Dan bedoel ik specifiek de maatregel betreffende het afschaffen van de studiefinanciering in de master. Verreweg de meeste masters duren één jaar, dit gaat dus om een extra investering van ruim 3000 euro. Op zich nog te overzien en dit zou (gedeeltelijk) kunnen worden opgevangen door een bijbaan. Bij Geneeskunde is de situatie echter radicaal anders. Deze master duurt ten eerste drie jaar, waardoor er een gat van zo’n €9400,- ontstaat. Bovendien bestaat de master geheel uit stages in het ziekenhuis, ook wel coschappen genoemd. Daar word je gemiddeld 48 uur per week bezig gehouden, plus nog reistijd en voorbereiding thuis. Er is onderzoek gedaan naar het aantal coschappers met een bijbaan, 91 procent had voor aanvang van de coschappen een bijbaan en maar liefst 60 procent heeft die op moeten zeggen omdat het niet te combineren valt. Het is dus erg lastig om naast de coschappen tijd en energie te vinden om geld te verdienen. Elk jaar staan er zo’n 2000 studenten klaar die bereid zijn om deze investering te maken, om zoveel tijd in het ziekenhuis door te brengen met als doel zoveel mogelijk te leren. Het is een investering om uiteindelijk een goede arts te worden en medemensen die het moeilijk hebben bij te kunnen staan. Mijn vraag aan u is of u nog eens goed zou willen kijken naar de mogelijkheden om de bezuinigingen eerlijker te verdelen. Een optie zou bijvoorbeeld zijn, om alle masterstudenten één studiejaar zelf te laten betalen. Daarmee betaalt het gros van de studenten de gehele master zelf, en zouden studenten geneeskunde wat minder onder druk worden gezet. Niet alleen ik, maar vele bange geneeskundestudenten met mij, zouden het zeer waarderen als u deze kleine aanpassing zou overwegen. Hoogachtend, Marije Weidema

 

De studentenprotesten komen weer langzaam op gang. Vandaag zullen de Nijmeegse studenten zich rond half twee verzamelen op het centraal station. Vrijdag vindt er op de Dam een landelijke manifestatie plaats. Jasper van Dijk, Tweede Kamerlid voor de SP, en Pascal ten Have, voorzitter van de Landelijke Studenten Vakbond, roepen iedereen op om in actie te komen. 'De agenda van Zijlstra draait alleen om minder budget en meer rendement.' Het hoger onderwijs wordt onder staatssecretaris Zijlstra duurder en de kwaliteit neemt af. Studenten krijgen door harde bezuinigingen te maken met hoge drempels. Opleidingen worden onderworpen aan rigide prestatiecontracten die leiden tot lagere eisen. De kenniseconomie raakt verder uit zicht. Toegegeven: staatssecretaris Zijlstra laat er geen gras over groeien. In rap tempo komt hij met ingrijpende maatregelen voor het hoger onderwijs. De langstudeerboete van 3.000 euro, selectie aan de poort, collegegelddifferentiatie en binnenkort het zogenaamde leenstelsel voor de Masteropleiding. Universiteiten en hogescholen worden opgezadeld met dwingende prestatiecontracten waarin rendement belangrijker is dan kwaliteit. Als een instelling de afspraken niet nakomt, wordt het budget gekort. Dat is de agenda van Zijlstra: minder budget en meer rendement. Het wordt gebracht in mooie nota's met namen als “Kwaliteit in verscheidenheid” en “Studeren is investeren”. Maar de gevolgen zijn ernstig. Studeren wordt duurder en de kwaliteit van de opleidingen neemt af. Twee belangrijke pijlers van het hoger onderwijs – kwaliteit en toegankelijkheid – worden ingeruild voor hun spiegelbeeld: minder kwaliteit en hogere drempels. Eerst de toegankelijkheid. Studeren wordt fors duurder met deze regering. Studenten die meer dan één jaar uitlopen op hun studie, betalen 3.000 euro extra collegegeld. Met name bètastudenten lijden daaronder, omdat zij gemiddeld 7,5 jaar over hun vijfjarige studie doen. Deeltijdstudies zullen verdwijnen, omdat die vanwege hun langere duur per definitie tot een studieboete zullen leiden. Ambitieuze studenten die een tweede studie willen volgen moeten flink gaan sparen of over rijke ouders beschikken. Niet zelden kost een tweede studie meer dan 10.000 euro collegegeld per jaar. Komend jaar komt daar het “sociaal leenstelsel” voor de Masteropleiding bovenop. De basisbeurs wordt afgeschaft waardoor de kosten met 3.200 euro per jaar toenemen. Ook hier zijn vooral bètastudenten de pineut, aangezien zij een tweejarige Master volgen. Voor studenten geneeskunde duurt de Master maar liefst drie jaar. Zijlstra probeert de pijn te verzachten en komt met een zogenaamd sociaal leenstelsel. Maar dat is een mooie term om de hoge schulden mee te verhullen. Studenten lenen gemiddeld al zo'n 15.000 euro, dat gaat alleen maar oplopen tot hogere bedragen, die vervolgens jarenlang – met rente – moeten worden terugbetaald. Juist de jongeren uit gezinnen met lagere inkomens zullen afzien van een hogere opleiding. En wie wel doorgaat kan een hypotheek vergeten, want banken letten sinds kort ook op de studieschuld van studenten. Dan over de kwaliteit, waar afgelopen jaar veel om te doen is geweest. Denk aan de diplomafraude bij Hogeschool Inholland en vergelijkbare berichten bij de Vrije Universiteit, Hogeschool Windesheim en de Hogeschool van Amsterdam. Door schaalvergroting en perverse financiële prikkels werd het hoger onderwijs gereduceerd tot diplomafabriek. Om deze problemen te verhelpen komt Zijlstra met prestatiecontracten die met universiteiten en hogescholen worden afgesloten. In deze contracten komen gedetailleerde afspraken te staan over zaken als het studierendement, de uitval, het opleidingsniveau van docenten en de zogenaamde studenttevredenheid. Als een instelling de afspraken niet nakomt, wordt het budget gekort. Zijlstra hoopt hierdoor meer nadruk te leggen op kwaliteit, maar het risico is groot dat het tegenovergestelde wordt bereikt. Want ook dit systeem leidt tot perverse prikkels. Als je een hogeschool gaat afrekenen op 'studierendement', zal het management er alles aan doen om studenten snel door de opleiding te jassen. Helaas zien we daar nu al voorbeelden van. Zo willen sommige universiteiten dat studenten in het eerste jaar alle studiepunten halen. Enige uitloop is er niet meer bij. Ook de recente maatregel dat een 5 voor het ene vak gecompenseerd mag worden met een hoger cijfer voor een ander vak, is een pijnlijk voorbeeld. In plaats van nauwkeurigheid en kwaliteit, gaat het om snelheid en kwantiteit. Omdat wij opkomen voor het hoger onderwijs, roepen wij studenten en docenten op om in actie te komen tegen dit beleid. In plaats van hoge drempels en uitgeholde opleidingen, pleiten wij voor intensief onderwijs met uitstekende begeleiding. Extra investeringen zijn nodig om kwaliteit en toegankelijkheid te waarborgen. Dat is de beste manier om uit een crisis te komen. In de week van 20 t/m 23 maart voeren studenten diverse acties met vandaag een grote demonstratie in Nijmegen en als afsluiting een landelijke manifestatie in Amsterdam op 23 maart (info: www.lsvb.nl). Sluit je aan en teken de petitie op betaalbaarstuderen.nl.

 

Studenten moeten in hun propedeusejaar minstens twaalf uur per week college krijgen. Dat is de definitieve uitkomst van de onderhandelingen tussen Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universiteiten (VSNU) en staatsecretaris Halbe Zijlstra van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In het akkoord, dat vanmiddag wordt ondertekend, staat verder dat studenten bij ondermaatse prestaties door een Bindend Studieadvies van de studie kunnen worden uitgesloten. Bovendien zijn er afspraken gemaakt over de deelname aan de Honousprogramma's van universiteiten. Het totaal aantal deelnemers daaraan moet in 2015 zijn gestegen van 3,5 procent naar 7 procent. Dit alles meldt het NRC vanmiddag. Mits universiteiten zich aan deze afspraken houden, kunnen zij extra geld tegemoet zien van Halbe. De VVD'er stelt jaarlijks een bedrag beschikbaar dat oploopt tot 160 miljoen in 2016. De komende maanden gaan de universiteiten met het ministerie om de tafel om te kijken welke afspraken zij concreet maken. In 2012 wordt er daadwerkelijk een contract ondertekend waar universiteiten zich aan moeten houden. Update: In een persbericht laat de RU weten verheugd te zijn over de totstandkoming van het hoofdlijnenakkoord. Wat betreft het Honoursprogramma komt dat zeker niet als een verrassing. Rector magnificus Bas Kortmann gaf eerder al aan te streven om 10 procent van de studenten deel te laten nemen aan het prestigieuze programma. De Nijmeegse alma mater wil zelfs een stap verder gaan en het aantal contacturen voor alle bacheloropleidingen verhogen tot 15 uur per 40-urige werkweek.

 

Studenten die een schakelprogramma volgen en zich daarvoor als masterstudent hadden ingeschreven, krijgen sneller te maken met de langstudeerdersboete. Volgens Zijlstra zouden schakelprogramma’s tussen hbo en universiteit binnen een bacheloropleiding moeten vallen. Sommige instellingen, waaronder de Vrije Universiteit (VU), hebben daarvan afgeweken. Studenten die al voor een master stonden ingeschreven tijdens het schakeljaar, hebben daardoor hun ‘uitloopjaar’ al verbruikt en zouden drieduizend euro boete moeten betalen als zij ook tijdens de master zelf uitlopen. De PvdA stelde hierover vragen aan de staatssecretaris, die antwoordde dat het ‘vervelend’ is, maar dat wie nominaal studeert nergens last van heeft. Bovendien zou het om een kleine groep studenten gaan, waarvoor Zijlstra geen uitzondering wil maken. Aan welke instellingen dit probleem speelt, is nog onduidelijk. Binnen de VU vallen studenten die een pre-master volgen vanaf september weer binnen de bachelorfase. Update: Zijlstra wil toch een uitzondering maken voor pre-masterstudenten die als masterstudent staan ingeschreven, dat zei hij vrijdagavond in het televisieprogramma De Ombudsman. Aan de VU, de TU Delft en de Universiteit van Tilburg staan afgestudeerde hbo'ers die een pre-mastertraject volgen ingeschreven als masterstudent, waardoor ze hun uitloopjaar al verbruikt hebben tijdens het schakeljaar en met de langstudeerdersboete in aanraking komen als ze hun master niet nominaal halen. Hoe de oplossing voor deze studenten er precies uit gaat zien is nog niet duidelijk, maar de staatssecretaris vindt nu dat de studenten hier niet voor mogen bloeden omdat het niet hun schuld is.

 

In de week van 19 tot 23 maart komt er een landelijke actieweek tegen het afschaffen van de studiefinanciering in de masterfase. De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) wil de Tweede Kamer laten zien dat studenten het niet eens zijn met het wetsvoorstel 'Studeren is investeren', dat voor komend collegejaar de masterstufi moet vervangen door een leenstelsel. Ook de aanvullende beurs en het ov-recht worden drastisch ingeperkt door Zijlstra. De lokale vakbonden in verschillende studentensteden verzoeken studenten om brieven te komen ondertekenen, die in de actieweek aan alle onderwijswoordvoerders in de Tweede Kamer worden aangeboden door de LSVb. Jos Bakker, voorzitter van de Nijmeegse vakbond AKKU, hoopt dat de Kamerleden inzien dat studenten ten onrechte hard worden getroffen door de maatregelen in het wetsvoorstel. Er zijn drie varianten van de brief, gericht op de inkorting van het recht op een ov-kaart met twee jaar, het afschaffen van de studiefinanciering en de strengere voorwaarden aan de aanvullende beurs, waardoor studenten met onvindbare of weigerachtige ouders kunnen fluiten naar extra financiële ondersteuning. Vanaf vandaag (6 februari) kunnen studenten de brieven op het AKKU-kantoor komen ondertekenen. Ook lokaal zullen er acties plaatsvinden in de week van 19 maart, maar de precieze invulling daarvan is nog niet bekend. 'We gaan als ludieke actie waarschijnlijk een cursus Zweeds aanbieden, aangezien het in Zweden veel goedkoper is om kwalitatief goed onderwijs te volgen,' aldus Bakker. Update: De brieven die in de actieweek worden aangeboden aan Tweede Kamerleden staan inmiddels ook online. Je kunt ze inleveren bij je studievereniging of op het AKKU-kantoor. Met de brieven (pdf-alerts) tegen het inkorten van het recht op de ov-kaart, het afschaffen van de basisbeurs in de masterfase en de strengere voorwaarden aan de aanvullende beurs willen studentenvakbonden lobbyen tegen het wetsvoorstel 'Studeren is investeren'. Ook via Facebook wordt er fel geageerd tegen het wetsvoorstel.

 

Beloofd is beloofd: in januarizegde Halbe Zijlstra toe in maart met conclusies te komen uit onderzoek naar deeltijdstudies, die onevenredig hard getroffen worden door de langstudeerboete. Op de valreep voor het eind van de maand zijn die conclusies er dan. Deeltijdstudenten gaan vanaf 2017 hun gehele studie zelf betalen, als het aan de staatssecretaris ligt. Zijlstra wil de staat niet langer mee laten betalen aan het faciliteren van studies voor mensen die naast hun werk of gezin willen doorstuderen. Alleen opleidingen op het gebied van zorg, onderwijs en bepaalde technische studies zullen via een beperkt aantal beurzen uitgezonderd worden van de maatregel. Studentenorganisaties ISO en LSVb zijn fel tegen het voorstel van Halbe, dat morgen in de ministerraad wordt besproken. De Hbo-raad heeft aangegeven zelfs bang te zijn dat deeltijdopleidingen zullen verdwijnen als gevolg van de subsidiestop. Update: Studentenorganisaties LSVb en ISO, de Onderwijsvakbond AOb en het CNV Onderwijs hebben in een gezamenlijke verklaring het voorstel van de staatssecretaris van Onderwijs als 'ondoordacht' bestempeld. Volgens LSVb-voorzitter Pascal ten Have worden er geen concrete acties gepland tegen de nieuwe maatregel. 'Het duurt nog zo' n vijf à zes jaar voordat de maatregel wordt doorgevoerd. In de tussentijd proberen we zoveel mogelijk overleg te plegen om de discussie actueel te houden.'

 

Het is tijd voor verandering! Dat roept #studierecht, het Nijmeegse initiatief dat is ontstaan vanuit studenten en studentenvertegenwoordigers in reactie op Halbe Zijlstra's wetsvoorstel 'Studeren is investeren'. Joep Karskens, woordvoerder van het nieuwe actiecomité en Algemeen Bestuurslid van Studentenvakbond AKKU, legt uit waarom #studierecht is opgericht: 'De bezuinigingen die nu plaatsvinden in het hoger onderwijs zijn de grootste sinds de invoering van de studiefinanciering. Daar moeten we absoluut op reageren, het is tijd voor actie.' Het initiatief is 'dynamisch ontstaan' bij studenten uit Nijmeegse organisaties en wordt gesteund door AKKU, DWARS, de Jonge Socialisten en Rood. Vanaf Facebook ageren de boze actievoerders tegen Halbe's plannen en proberen ze zoveel mogelijk studenten te mobiliseren. Op 1 maart zal er een openbare actievergadering plaatsvinden in het Erasmusgebouw. Studenten worden opgeroepen mee te praten en- denken over welke stappen kunnen worden ondernomen tegen de bezuinigingen. Ook kunnen studenten brieven ondertekenen die naar de Tweede Kamerleden zullen worden gestuurd. 'Die brieven zijn een directe, concrete manier waarop studenten hun bijdrage kunnen leveren', vertelt Karskens. In de landelijke actieweek van 19 tot 23 maart zal #studierecht ook actie gaan voeren. Via AKKU heeft de actiegroep contact met de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) om de plannen kort te sluiten. Wat er dan precies wordt georganiseerd, is nog niet bekend.

 

Terroriseerde onze aartsvijand eerder nog de deeltijdstudenten, buigt Halbe Zijlstra zich nu over de buitenlandse student. Hij stuurt een brief naar de Tweede Kamer over de kosten en baten van internationalisering in het hoger onderwijs. Uit onderzoek van het Centraal PlanBureau (CPB) blijkt dat als een op de vijf buitenlandse studenten na zijn studie in Nederland blijft wonen en werken het financiële voordeel kan oplopen tot 740 miljoen. De hamvraag is natuurlijk: hoe houden we ze hier? Het CPB oppert de geniale oplossing om buitenlanders aan ons landje te binden. Zijlstra wil dit bereiken met behulp van betere voorlichting. Zo zouden veel studenten bijvoorbeeld niet op de hoogte zijn van zogenoemde zoekjaren waarin ze binnen een jaar een baan als kenniswerken in ons land kunnen vinden. Ook een beter contact met Nederlandse bedrijven en extra onderzoek naar de blijfkansen van deze studenten zijn noodzakelijk. Daarnaast zorgen de buitenlandse studenten voor een open markt en een internationale samenstelling van studentenpopulatie die leiden tot beter ontwikkelde interculturele vaardigheden en dus een hogere productiviteit. Als klap op de vuurpijl presteren ze ook nog eens beter dan de gemiddelde Nederlandse student. De Rijksuniversiteit Groningen draagt met de speciale fietslessen in ieder geval zo haar steentje bij aan de cultuuroverbrugging.

 

Hoera voor alle studentenbesturen in het land! Het amendement 'Collegegeldvrij besturen' is vandaag aangenomen in de Tweede Kamer. De wet houdt in dat fulltime bestuurders voortaan geen collegegeld meer hoeven te betalen in hun bestuursjaar. 'Voor wat je niet afneemt, hoef je niet te betalen', zo redeneert Anne-Wil Lucas, Tweede Kamerlid voor de VVD. Samen met Boris van der Ham, Tweede Kamerlid voor D66, diende ze het wetsvoorstel afgelopen februari in. Het amendement voorkomt dat bestuurders tegen de langstudeersboete van Halbe Zijlstra aanlopen. Omdat zij tijdens hun bestuursjaar niet ingeschreven staan aan de universiteit, tellen deze maanden niet mee voor het gestelde maximum van zes jaar studeren. Zo kan de actieve student zich weer profileren zonder beboet te worden voor zijn extra inzet. Hoera voor alle studentenbesturen dus, behalve voor die in Nijmegen. De rector magnificus van de RU, Bas Kortmann, heeft zich al voor de stemming in de Tweede Kamer negatief uitgesproken over de wetswijziging. Hij is van mening dat studeren altijd in de eerste plaats komt en dat fulltime besturen, hoe gek het ook klinkt, een nevenactiviteit hoort te zijn. Door de huidige regeling op de RU is het bovendien onmogelijk je uit te schrijven, bestuurders moeten immers minimaal 18 EC binnen tikken in hun bestuursjaar. Hoewel de Tweede Kamer bestuurders dus vrij baan biedt, blokkeert Kortmann de ruimte. Kennelijk bekommert hij zich niet om het feit dat op deze manier niet alleen luie, maar ook hardwerkende studenten de dupe worden van de langstudeersboete. Ook heeft de Tweede Kamer besloten dat het recht op de OV-kaart met twee jaar wordt ingekort. Eerder kon de student drie jaar bovenop de nominale studieduur gratis reizen, nu is dit ingekort naar slechts een enkel jaar.

 

In juni vorig jaar maakte staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Halbe Zijlstra bekend dat er 200 miljoen euro zal worden bezuinigd op kunst en cultuur. Uit een enquête van de Nederlandse Museumvereniging (NMV) die 9 januari werd gepubliceerd, blijkt dat zeventien musea verwachten de deuren te moeten sluiten. De onzekere tijden voor musea zorgen ook voor twijfels bij de directeur van het Afrika Museum. Tekst: Esther Jongejan en Adrianne Tuk ‘Als jullie nog eventjes hadden gewacht met het interview, hadden jullie niet hoeven fietsen, maar kunnen uitstappen bij de bushalte die hier komt,’ lacht Irene Hübner, directeur van het Afrika Museum. Het vooruitzicht op een beter bereikbare locatie stemt haar zichtbaar vrolijk. Wanneer ze vertelt over de gevolgen van de kabinetsmaatregelen wordt echter een diepe verontwaardiging zichtbaar. Er zal 200 miljoen euro worden gekort op de culturele basisinfrastructuur (BIS). Het Afrika Museum is een van de 29 zogenaamde BIS-musea. Deze instellingen zijn in de jaren ’80 bij het ministerie van OCW ondergebracht en ontvangen sindsdien rijkssubsidie omdat zij als museum van nationaal belang worden beschouwd. ‘Het is ontzettend vreemd om te horen dat we dat nu kennelijk niet meer zijn.’ Hoe kijkt u aan tegen de bezuinigingen die uw museum zullen treffen? ‘Het is vanzelfsprekend dat OCW moet bezuinigen, net als elk ander departement, maar je kunt vraagtekens zetten bij het onevenredig hoge percentage dat op onze sector wordt gekort. Waar wij voornamelijk last van hebben, is de enorme snelheid waarmee de maatregelen worden doorgevoerd en het korte tijdsbestek van drie maanden waarbinnen de subsidieaanvraag voor 2013-2016 moet worden ingediend.’ Waarom levert dat problemen op? ‘Wij moeten voor 1 februari ons museumbeleid voor de komende jaren hebben geformuleerd, terwijl je daar normaal gesproken een jaar mee bezig bent. Om subsidie te blijven ontvangen moet je als museum voldoen aan een vijftal criteria, zoals cultureel ondernemerschap en educatie. Een onaangename verrassing was dat er dit jaar ineens een zesde criterium bleek te zijn: de collectie moet Rijkseigendom zijn, maar die van ons is dit slechts voor een klein deel. Als het criterium zwaar gaat wegen, zouden we de subsidie kunnen mislopen. Ondanks die onduidelijkheid moeten wij nu eventjes in drie maanden ons gehele beleid opzetten.’ Detail van 'Alagba in Limbo' door Sokari Douglas Camp U klinkt verontwaardigd. ‘Dat klopt, omdat er niet wordt nagedacht over de toekomst. De bezuinigingen worden ad hoc doorgevoerd en een visie ontbreekt. Het gaat net als in het onderwijs waarin de ene herziening de ander opvolgt, afhankelijk van wie er staatssecretaris of minister is. Dat brengt veel onrust met zich mee, niemand weet wat er in een volgende kabinetsperiode gaat gebeuren. Ik sta met grote ogen aan de kant te kijken en vrees dat het in de gehele culturele wereld een puinhoop wordt.’ Welke maatregelen neemt het Afrika Museum om de schade te beperken? ‘De staatssecretaris en de Kamer vinden dat wij meer moeten gaan samenwerken met andere volkenkundige musea, zoals het Volkenkundig Museum Leiden en het Tropenmuseum in Amsterdam. Wij zijn echter al het schoolvoorbeeld van intensieve samenwerking. Zo stellen we bijvoorbeeld gezamenlijk de collecties samen, hebben we een ethische commissie en een gezamenlijk aankoopfonds. Natuurlijk onderzoeken we hoe we nog meer kunnen samenwerken.’ Het Afrika Museum bestaat uit een binnen- en buitenmuseum. De binnencollectie bestaat uit traditionele en hedendaagse Afrikaanse kunst. Ook de typische Afrikaanse gewoontes en gebruiken worden er getoond. Zo is er aandacht voor de religie en samenleving, maar ook voor Westerse en Afrikaanse visies op Afrikaanse kunst. Het buitenmuseum beslaat de Afrikaanse architectuur uit onder andere Ghana en Kameroen in de vorm van nagebouwde dorpjes. 'House of Obeah' door Renee Stout De samenwerking zal verder worden geïntensiveerd, maar daarmee red je geen museum. Hebben jullie andere plannen voor de toekomst? ‘Onze kracht zit vooral in de activiteiten en de educatietrajecten. Ieder jaar vinden in ons buitenmuseum verschillende evenementen plaats. Zo organiseren we workshops, een kinderfestival en het ketikotifestival ter viering van het afschaffen van de slavernij. De komende jaren gaan we nog meer inzetten op deze grote festiviteiten, omdat we daarvan ieder jaar de bezoekersaantallen zien stijgen. Wij zien het organiseren van deze activiteiten als cultureel ondernemen, terwijl het ministerie daarbij slechts denkt aan het binnenhalen van sponsoren. Dat wordt met de enorme concurrentie echter heel moeilijk: alle culturele instellingen vissen in dezelfde vijver.’ Vreest u voor het voortbestaan van het Afrika Museum? ‘We treffen voorbereidingen voor de herinrichting van twee zalen, een solotentoonstelling van een Malinese kunstenaar en we willen het buitenmuseum revitaliseren. We zouden met Prinsjesdag echter zomaar te horen kunnen krijgen dat er zo weinig geld uit de BIS-pot komt dat we niet eens kunnen blijven bestaan. Dat is wel iets waar je in je achterhoofd rekening mee houdt. Sommige projecten kosten te veel geld en kunnen we nu niet realiseren. Dat betekent niet dat we bij de pakken neer gaan zitten. We hebben ons voorgenomen met opgeheven hoofd de strijd aan te gaan.’

 

De burgers in Zwanenveld hebben het zwaar te verduren. Waren er vorig jaar nog twee krokodillen in de Nijmeegse wijk gesignaleerd, nu moeten ze een heuse rattenplaag trotseren. De vijver aan de Van Schuylenburgweg zit vol met knaagdieren. Vorige lente waren ze ook van de partij, dit jaar zijn het er echter extreem veel. Reinigingsbedrijf Dar beraamt zich nog op een aanpak, gif en klemmen zijn immers een gevaar voor de ronddartelende kinderen en honden. Het valt nog te bezien of de beestjes net zo veel toeristen trekken als de krokodillen of het konijn. Zie hieronder een jolig filmpje met de ravottende ratten door De Gelderlander.

 

De perikelen rondom de val van het kabinet zijn Halbe Zijlstra definitief naar het hoofd gestegen. Afgelopen vrijdag stuurde de staatssecretaris een spoedwet naar de Tweede Kamer, waarmee deeltijdstudenten die tegen de langstudeerboete aanlopen aanspraak moeten kunnen maken op een vergoeding uit het profileringsfonds van hun instelling. Afgelopen maand stelde Zijlstra nog dat deeltijdstudenten hun studie in de toekomst zelf moesten gaan financieren. Dit leverde hem echter forse kritiek op en onder druk van de Eerste Kamer besloot hij compensatie voor de deeltijders te regelen. Deze studenten lopen namelijk even snel tegen een langstudeerboete aan als voltijdstudenten. Die compensatie vond Zijlstra in de schijnbaar onuitputtelijke hulpbron die profileringsfonds heet. Deeltijdstudenten moeten daarop aanspraak kunnen maken wanneer ze hun studie niet op tijd kunnen afronden door de vormgeving van hun studie, door chronische ziekte of een handicap. Voor de compensatieregeling moest wel de wet worden gewijzigd, omdat het voorstel ‘studeren is investeren’ niet meer door de Tweede Kamer wordt behandeld en de compensatie dus niet via dit wetsvoorstel kan worden geregeld. De tegemoetkoming aan deeltijdstudenten heeft een breed politiek draagvlak en de spoedwet zal naar verwachting dan ook niet controversieel worden verklaard. Om de deeltijdstudenten te compenseren moet tot en met 2016 elk jaar tien miljoen euro extra vrijgemaakt worden voor de profileringsfondsen.

 

Naar verluidt wil Halbe Zijlstra de subsidiëring van deeltijdstudies afschaffen. Die beslissing volgt nadat de oppositie in de Eerste Kamer Halbe vroeg na te denken over de uitzonderingspositie van deeltijdstudenten. Het zou oneerlijk zijn om hen op dezelfde manier als andere studenten door de opleiding te jagen. Zij doen immers langer over hun studie dan voltijdstudenten omdat hun vakkenpakket over meer jaren is uitgesmeerd. De oplossing van Halbe is echter wel erg rigoureus. De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap stelde voor de subsidiëring van deeltijdstudies maar gewoon te schrappen. Dit zou betekenen dat de deeltijdstudie voortaan in private handen valt, maar levert het kabinet jaarlijks 300 miljoen euro op. De grootste klappen zouden vallen bij het HBO. Daar vervalt zo'n 250 miljoen aan investeringen, op de universiteiten 'slechts' 50 miljoen. Zijlstra's definitieve plannen zijn nog niet bekend. Wel werd vanuit Den Haag al gereageerd op het bericht. PvdA-Kamerlid Tanja Jadnanansing tweette: 'Zijlstra's oplossing voor deeltijdproblemen: deeltijd afschaffen! Of niet? Zou schandalig zijn. Ik eis duidelijkheid van het kabinet!' Anne-Wil Lucas van de VVD liet juist weten dat ze het interessant vindt om te kijken hoe de financiering van deeltijdstudies anders vormgegeven kan worden.

 

Zijn maag rommelde. 'Ooohh, ik heb honger.' Hij baalde, want hij zag dat zijn chauffeur net de snelweg op draaide. Het was half tien ’s morgens en over een half uur had hij een afspraak met boze studenten. Nu hij zich tussen Voorburg en Zoetermeer begaf, was het onmogelijk om langs zijn favoriete banketbakker te rijden. Zou hij het dan toch maar doen? Het was tenslotte pas half tien en zijn collega Marja had hem nog wel aangeraden om op zijn voeding te letten. Dan kon hij met veel meer energie naar zijn werk: er moest immers veel bezuinigd worden. Zijn gedachten gingen terug naar 35 jaar geleden. Jengelend zat hij achterin de auto op weg terug van zijn oma. 'Mag het echt niet? Ik heb honger!' Zijn moeder keek hem boos aan. 'En nu hou je op met zeuren, Halbe. We gaan niet naar McDonald’s, hoe vaak je er ook nog om vraagt.' 'Zal ik hier de afslag nemen?' Halbe Zijlstra keek verschrikt op. Chauffeur Hans begreep precies wat hij moest doen als Halbe aangaf dat hij honger had. 'Ik zie hier op mijn navigatiesysteem dat de McDonald’s van Zoetermeer nog maar een paar kilometer van ons verwijderd is. Zullen we even stoppen?' Hans begreep dat het een retorische vraag was, maar wist niet waarom de staatssecretaris zo’n obsessie had met het restaurant met de grote gele M. Hij durfde het ook niet te vragen. Halbes voorganger Marja verkoos altijd de Van der Valk-etablissementen. Zijlstra herinnerde zijn chauffeur terwijl die door de McDrive reed aan die andere belangrijke afspraak in Utrecht. 'Kun je niet eerst even langs de Leen Bakker rijden? Die studenten kunnen wel wachten. Ik wil dat televisiemeubel echt vandaag hebben. Dan kan ik hem morgen nog goud laten spuiten en kan ik volgende week in stijl American Pie kijken met mijn vriendin.' Zuchtend zei Hans: 'Twee HappyMeals alsjeblieft. Kun je ervoor zorgen dat er twee verschillende speeltjes inzitten?' Hans had zelf geen honger.

 

Gisteren werd in actualiteitenprogramma EenVandaag melding gemaakt van een nieuw schandaal op een hogeschool. Op de Haagse Hogeschool werken scriptiebegeleiders op basis van een 'no cure, no pay' systeem, zo blijkt uit een contract dat ondertekend is door de directeur van de Academie voor Facility Management. In het contract dat begeleiders moesten ondertekenen, staat te lezen dat er per afstudeerder een tarief van €1200 wordt gehanteerd. Dat bedrag kan 'alleen gedeclareerd worden wanneer de student in kwestie slaagt. Als de student zakt, ontvangt de begeleider, die de scriptie overigens zelf beoordeelt, deze beloning niet. Halbe Zijlstra (Onderwijs, VVD) liet weten dat dit 'echt niet kan'. 'Gelukkig ziet de Haagse Hogeschool dat ook en grijpt ze in.' De Inspectie heeft inmiddels opheldering gevraagd bij de hogeschool. Corrie Snelders, directeur Onderwijs- en Studentenzaken stelde in een reactie dat deze manier van werken 'niet ons beleid is'. 'Wij gaan ervoor zorgen dat dit niet meer kan voorkomen.'

 

Drie op de vier studenten acht de kans klein om te beginnen aan een master. Dat blijkt uit een onderzoek van StudentenBureau onder 2800 studenten. Slechts een kwart van de studenten geeft aan een master te willen doen als het wetsvoorstel 'Studeren is investeren' wordt aangenomen. Daarnaast zegt 33 procent dat ze niet aan de huidige studie zouden zijn begonnen. Over de cijfers die in het onderzoek worden genoemd, valt te twisten. In oktober bleek uit een enquête van het Interstedelijk Studenten Overleg dat 12 procent van de studenten geen master gaat doen als de masterstufi wordt vervangen door een sociaal leenstelsel. Een peiling van het EenVandaag Jongerenpanel liet in december een heel ander resultaat zien: 45 procent van de studenten is niet van plan om na de bachelor een zelf bekostigde master te volgen. Feit blijft wel dat Zijlstra tot nu toe ontkent dat zijn afbraakbeleid een afname in het aantal masterstudenten teweeg zal brengen. Het begint erop te lijken dat Halbe toch uit zijn nek kletst.

 

Staatssecretaris van Onderwijs Halbe Zijlstra (VVD), de trotse studiesaneerder van Nederland, kreeg door de val van het kabinet niet genoeg aandacht en besloot een nieuw plan te lanceren. De demissionaire efficiency-fetisjist steunt de schaalvergroting en verbreding van de alfastudies met als gevolg dat 'kleine opleidingen kunnen verdwijnen', zo meldt Scienceguide. Naar aanleiding van vragen van Tweede Kamerleden Sander de Rouwe en Kathleen Ferrier (beide CDA) stelt hij dat dit zelfs aanbevelenswaardig kan zijn. Er is niets op tegen om bijvoorbeeld talen via brede bachelors aan te gaan bieden, ondanks het 'grote belang voor de nationale cultuur en de Nederlandse economie en export'. Natuurlijk moeten we dit niet zien als een rechtstreekse doodsteek voor kleine studies maar als 'een onderdeel van de grote variëteit aan oplossingen en aanpakken die nu reeds in gang zijn gezet'. Gelukkig denkt Zijlstra ook nog aan het belang van de studenten: 'Er zijn veel studenten die in de huidige opzet van het aanbod, ondanks talent en belangstelling op dit terrein, niet bij zo'n specialisme, taal of kleine alfadiscipline terecht komen. Niet iedereen weet voordat hij gaat studeren al precies wat hij wil.' Kennelijk is in het wilde weg snuffelen aan verschillende alfastudies daarvoor een betere oplossing dan bijvoorbeeld goede studiekeuzevoorlichting of matchingsgesprekken met aankomend studenten.